Lev Lunc
Uitgaand schrijven Nr. 37. Dagboek van een kantoorchef
De Plantage Pers
Amsterdam 2008
48 blz.
ISBN 978 90 813273 1 2
€18,50

Idealen van papier

Nicole de Boer

De Russisch-joodse schrijver Lev Lunc (1901-1924) behoorde tot de Serapionbroeders, een groep jonge schrijvers die rond 1920 in het Huis van de Kunsten in Petrograd bijeenkwamen en zich inzetten voor de vrijheid van de kunst in de nieuwe sovjetstaat. Met Uitgaand schrijven Nr. 37. Dagboek van een kantoorchef is nu voor het eerst iets van Lunc in het Nederlands verschenen.

Allereerst moet gezegd worden dat Uitgaand schrijven Nr. 37 een prachtig boekje is, gedrukt op mooi papier, met speciaal voor deze uitgave gemaakte linoleumsneden. Het buikbandje bevat de complete tekst in het Russisch, al is deze uiterst klein gedrukt. Er is een kort nawoord over het leven en het werk van Lunc.

De ik-figuur van het verhaal is een 'kantoorrat', zoals hij zelf zegt, die zichzelf hoogst serieus neemt. Dat maakt het verhaal grappig. Hij is een aanhanger van de omvorming van burgers op grond van beleidsvernieuwing en ziet veel heil in regels, voorschriften en verordeningen. Zijn wereld is een papieren wereld.

Hij krijgt het lumineuze idee zichzelf in papier te veranderen. Dit lukt gaandeweg steeds beter: 'Er verstreek enige tijd en plotseling - o wat heerlijk! - voelde ik een geritsel bij mijn linkerbeen.' Enkele dagen later: 'Ik voel dat ik beschreven word.' En ten slotte: 'Alle mensen zijn gelijk, ofwel alle mensen zijn papier. Het ideaal van de mensheid is bereikt.' Het verhaal breekt abrupt af en eindigt met de mededeling dat van de kantoorchef nooit meer iets is vernomen. De lezer begrijpt dat hij voorgoed is veranderd in het concept van een uitgaand schrijven.

Lunc was de gangmaker van de Serapionbroeders, onder wie ook de schrijvers Zosjtsjenko, Kaverin en Fedin en de bekende literair theoreticus Sjklovski.

In zijn manifest Waarom wij de Serapionbroeders zijn, uit 1922, schreef Lunc: 'De kunst is de werkelijkheid, zoals het leven zelf, en zoals het leven zelf, is ze zonder doel en zonder betekenis: ze bestaat omdat ze moet bestaan.'

Dit druiste in tegen de ideologie van de sovjetmacht, die vond dat kunst de socialistische idealen moest dienen. Eind 1922 werd het Huis van de Kunsten gesloten. In de loop van de jaren twintig verhuisden de meeste Serapionbroeders naar Moskou, waar ze zich in meer of mindere mate conformeerden aan de eisen van het sovjetregime.

Of Lunc zich uiteindelijk ook geconformeerd zou hebben, zullen we nooit weten. Zijn gezondheid werd steeds slechter. In 1924 voegde hij zich bij zijn ouders, die na de revolutie naar Duitsland geëmigreerd waren. Hij overleed aan een hersenembolie en werd begraven op het joodse kerkhof in Hamburg.

Lunc had vanaf zijn achttiende jaar verhalen, toneelstukken en een filmscenario geschreven. Tijdens zijn leven werd zijn werk in de Sovjet-Unie en daarbuiten gedrukt. Ook werden zijn toneelstukken opgevoerd. Kort na zijn dood werd het werk echter al verboden en circuleerde het alleen nog in samizdat. Na 1985, in de jaren van Gorbatsjovs perestrojka werd Lunc 'herontdekt'. En nu kunnen we dan ook in Nederland met hem kennismaken.