Het Nederlandse Rusland

René Does

Het is natuurlijk jammer dat het Nederland-Ruslandjaar 2013 overschaduwd wordt door de Nederlandse boosheid over het recente verbod op de 'propaganda van homoseksualiteit onder minderjarigen´ in Rusland.

Het plan voor het vieren van het Nederland-Ruslandjaar werd in 2009 gelanceerd tijdens het staatsbezoek van toenmalig president Dmitri Medvedev aan Nederland. Van Medvedev werden het doorvoeren van hervormingen en modernisering verwacht. Met de terugkeer van Vladimir Poetin op de presidentszetel is van deze hoop voorlopig weinig over.

Nogmaals, erg jammer, want dit belet een onbekommerd vieren van de eeuwenoude Nederlands-Russische betrekkingen en van publicaties naar aanleiding van het Nederland-Ruslandjaar. Zo´n interessante en waardevolle publicatie is het nummer Ons Rusland in de reeks Elsevier Speciale Edities van het weekblad Elsevier. Het thema van dit nummer zijn de Nederlanders die in de hele loop der tijd om wat voor reden dan ook naar Rusland zijn getrokken.

Dit levert tegen de twintig wetenswaardige artikelen op, waarin zowel bekende als minder bekende onderwerpen in het schema ´Nederlanders in Rusland´ aan bod komen. Verder worden er zowel personen als thema´s behandeld.

Bekendere thema's zijn onder meer de ervaringen van oude handelsreizigers in Rusland en van nieuwe ondernemers in het land, de dynastieke betrekkingen (Anna Paulowna), de Nederlandse sporen in Sint Petersburg, de hedendaagse energierelaties, de activiteiten en lotgevallen van Nederlandse fellow travellers in de communistische tijd en de militaire tolkopleiding in Harderwijk, de School Militaire Inlichtingen Dienst (SMID).

Maar er komen ook minder bekende thema's aan bod in deze special. Heel aardig om te lezen zijn de ervaringen van Elsevier-correspondent Hans Crooijmans met het opbouwen en onderhouden van een melkveebedrijf, een jongensdroom, in de buurt van Moskou. Het gaat nu goed met Crooijmans' bedrijf, maar garanties voor een onbezorgde toekomst zijn er zeker niet. Zijn verhaal is illustratief over zakendoen in Rusland in het algemeen en de landbouwsector in het bijzonder.

Ook leuk is het artikel van taalkundige Nicoline van der Sijs over de taaluitwisseling tussen Rusland en Nederland. Welke Nederlandse woorden zijn (al dan niet verbasterd) in het Russisch terecht gekomen en welke Russische woorden in het Nederlands? Wat betreft dit laatste telt Van der Sijs er 55 die een met de eerste handelsreizigers in het Nederlands kwamen, zoals sabel en pierewaaien. Met de literaire en culturele contacten kwamen woorden als balalaika en mazurka. Uit de communistische tijd stammen woorden als agitprop, samizdat, nomenklatoera en perestrojka.

Andersom zijn er veel meer Nederlandse woorden in het Russisch gekomen, namelijk 550, waaronder bijvoorbeeld kran. Voor de helft betreft het technische scheepvaarttermen. Mijn enige kritische opmerking over dit artikel is dat Van der Sijs schrijft dat de uit het Russisch overgenomen Nederlandse woorden beloega en sterlet 'zeedieren' betreffen. Beloega en sterlet zijn twee steursoorten.

Ook de Russische en de Nederlandse keuken hebben veel raakvlakken. ´Namelijk, een simpele volkskeuken op basis van eenvoudige ingrediënten als aardappel, ui en kool, met weinig vlees, zuinig gekruid en vooral bedoeld om hardwerkende arbeiders te voeden,´ aldus Bram Hahn.

Verder bevat de special een ultrakorte cursus Russische geschiedenis via horizontale en verticale tijdbalken en een veelheid aan kaders bij de hoofdteksten. Zo worden bijvoorbeeld de regeertermijnen van de Russische tsaren op een rij gezet en een doorsnede gegeven van de gebouwen in het Kremlin.

Ons Rusland wordt mooi ingeleid door Elsevier-hoofdredacteur Arendo Joustra en goed uitgeluid door schrijver en correspondent Pieter Waterdrinker. Joustra ziet de aantrekkingskracht van Rusland in de ´wonderlijke wereld van opperste beschaving naast grove primitiviteit´. Waterdrinker legt in zijn uitleidende essay 'Verslaafd aan de Russische achtbaan' nog maar eens aan de Nederlandse lezers uit wat er in zijn ogen fascinerend is aan het moderne Rusland, en met name aan het moderne Moskou, voor wie het niet vreest en ervoor openstaat. ´Eigenlijk is alles er heviger, groter, intenser, dan in "het Westen"´.