Peter d´Hamecourt (red.)
In de spiegel. Nederlanders over Rusland, Russen over Nederland
Uitgeverij Conserve
Schoorl 2013
183 (Nederlands) + 191 (Russisch) blz.
ISBN 978 90 5429 351 4
€19,99

Russen en Nederlanders kijken naar elkaar

René Does

Een cross-cultureel boek over Nederland en Rusland dat je maar voor de helft hoeft te lezen: dat is de opzet van de bundel In de spiegel. Nederlanders over Rusland, Russen over Nederland. In het kader van het Nederland-Rusland-jaar 2013 schrijven onder redactie van Peter d´Hamecourt zeven Nederlandse en zeven Russische auteurs over elkaars landen. Het boek is tweetalig.

Wie de bijdragen vanaf de Nederlandstalige kaft in het Nederlands heeft gelezen, kan het boek omdraaien en in het Russisch opnieuw beginnen. Op de Nederlandstalige kaft staat een foto van de Basiliuskathedraal op het Rode Plein in Moskou en op de Russischtalige kaft een foto van een Nederlandse molen - en die blijken na lezing exemplarisch voor de inhoud.

Het is een leuk en goed uitgevallen idee om de teksten in beide talen in één boek onder te brengen en niet in twee aparte uitgaven. Het is bovendien altijd leuk en interessant om boeken met een cross-culturele invalshoek te lezen, waarin je eigen land vergeleken wordt met een ander land, buitenlanders over de hebbelijkheden en onhebbelijkheden van ´de Nederlander´ schrijven en/of Nederlanders vanuit hun Nederlanderschap ervaringen in andere landen beschrijven. Er zijn in verschillende opzichten flinke verschillen tussen Russen en Nederlanders, maar historisch gezien hebben ze ook veel en goede contacten met elkaar gehad. Dat blijkt ook weer uit deze bundel.

De Nederlandse bijdragen over Rusland zijn van vier (ex-)correspondenten, Michel Krielaars, Geert Groot Koerkamp, Pieter Waterdrinker (tevens literair auteur) en Peter d´Hamecourt, vertaalster Aai Prins en twee ondernemers, Jeroen Ketting en Derk Sauer. De Russische bijdragen over Nederland zijn van vader Sergej Ovsjannikov, vormgever en tolk-vertaler Nina Targan Mouravi, producer en tolk-vertaler Sasha Ourikh, schrijfster Sana Valiulina, dichter/publicist Leonid Zlobinski, docent Russische literatuur bij de Universiteit van Amsterdam Olja Tielkes en galeriehoudster Lilja Zakirova.

Alle veertien hebben zij op hun eigen manier een mooie en interessante bijdrage aan de bundel geleverd. De een meer persoonlijk dan de ander, of meer verhalend dan wel meer in de vorm van een essayistische verhandeling over een bepaald thema. Dit komt de diversiteit van de bundel ten goede.

Daarnaast zijn er ook enkele duidelijke verschillen in de manier waarop de Nederlandse auteurs naar Rusland kijken en de Russische auteurs naar Nederland. De Nederlanders in Rusland zijn meer uit een bewuste persoonlijke keuze in het land terecht gekomen (noem het vanuit persoonlijke passie), terwijl de Russen in Nederland veeleer toevallig in Nederland zijn gekomen door politieke omstandigheden of gebeurtenissen in het persoonlijke leven, in de regel een huwelijk met een Nederlander. De Nederlanders hebben soms ook wel Russische partners, maar die doen ze pas op nadat ze in Rusland zijn gekomen.

Hoewel Russen bekend staan als gepassioneerder dan de nuchtere Nederlanders, zijn de Nederlanders in de bundel vanwege het bovenstaande opvallend genoeg gepassioneerder over Rusland dan de Russen over Nederland, wier bijdragen juist meer afstandelijk zijn. Zo schrijft Geert Groot Koerkamp met duidelijk genoegen over de fysieke ruimte en grenzeloosheid van Rusland, die in het karakter en het gedrag van veel Russen terug te vinden is. En Aai Prins vindt: ´Nergens knerpt de sneeuw zo fijn als in Rusland.´

De Russische inzichten in de bundel over de Nederlandse karaktertrekken zijn misschien wat clichématig, maar daarom waarschijnlijk niet minder waar. Nederlanders zijn soms schokkend direct, openhartig, bemoeizuchtig, vaak op de cent en niet zo gastvrij, maar ook vriendelijk, belangstellend en hulpvaardig. En ze hebben overal een mening over. ´De Nederlander wil per se zijn mening ventileren, zelfs als hij die niet heeft,´ aldus vader Sergej Ovsjannikov. En Mouravi stelt: ´Experts moeten aanhoren dat iedereen recht heeft op een mening.´

Nog een duidelijk verschil in de bundel is dat de Nederlandse bijdragen over Rusland altijd politieke en maatschappelijke omstandigheden in het land behandelen, want het persoonlijke leven van Russen wordt praktisch altijd beïnvloed door politieke en maatschappelijke ontwikkelingen, en niet zelden op bijzonder ingrijpende en negatieve wijze. De persoonlijke verhalen van de Russen in Nederland zijn ook echt persoonlijk, niet direct afhankelijk van gebeurtenissen in de Nederlandse politiek en maatschappij.

Dit verschil komt wellicht het duidelijkste naar voren in de bijdrage van vader Sergej Ovsjannikov. Hij constateert dat Russen een Vaderland hebben en Nederlanders een Huis. ´Maar dat je voor het vaderland je leven hoort te geven, is voor een Rus vanzelfsprekend.´ Nederlanders die een all-in strandvakantie in Turkije hebben gehad, kunnen op Schiphol door een horde familieleden worden begroet met een bord ´Welkom thuis!´

Ik heb In de spiegel met groot plezier gelezen. De bundel is een mooie bijdrage aan het Nederland-Rusland-jaar 2013.