Franka Hummels
De generatorgeneratie. Leven na Tsjernobyl
Uitgeverij Contact
Amsterdam/Antwerpen 2011
271 blz.
ISBN 978-90-254-2468-8
€19,95
Tsjernobyl in Wit-Rusland
René Does
De kernramp in Tsjernobyl in Oekraïne trof de bevolking en het milieu van Wit-Rusland het hardst. In Nederland wordt echter maar weinig bericht over de gevolgen van Tsjernobyl voor Wit-Rusland. Naar aanleiding van de vijfentwintigste herdenking van de kernramp heeft de Nederlandse journaliste Franka Hummels in de leemte voorzien met de publicatie van haar boek De generatorgeneratie. Leven na Tsjernobyl.
Kerncentrales liggen vaak dicht tegen de grenzen van een land. Zo ook de kerncentrale van Tsjernobyl, waar op 26 april 1986 een enorme ontploffing plaatsvond na het uit de hand lopen van een experiment in reactor nr. 4. De kerncentrale ligt in het uiterste noorden van Oekraïne, vlak tegen de grens met Wit-Rusland. Vanwege de windrichting tijdens de ramp werd Wit-Rusland het hardst getroffen door de nucleaire fall-out.
Hummels: ‘Ik heb voor Wit-Rusland gekozen omdat dat land met zeventig procent van de radioactieve neerslag de zwaarste klap te verduren kreeg. (…) Behalve inzicht geven in de impact van Tsjernobyl, hoop ik zo ook een beeld te kunnen schetsen van hoe dat nou is, opgroeien in een dictatuur.’
Behalve uit persoonlijke belangstelling voor Oost-Europa, kwam Hummels in haar studententijd in Wit-Rusland terecht door deelname aan samenwerkings- en voorlichtingsprojecten van Nederlandse studentenvakbonden met hun Wit-Russische counterparts. Daarna is zij Wit-Rusland vaak blijven bezoeken, ook voor journalistieke projecten.
De generatorgeneratie bevat drie journalistieke verhaallijnen: een onderzoek naar de medische en ecologische gevolgen van de ramp in Wit-Rusland, een schets van het politieke leven onder president Aleksandr Loekasjenko (hier mag het etiket ‘de laatste dictator van Europa’ natuurlijk niet ontbreken) en een portret van de ‘generatorgeneratie’, dat wil zeggen de Wit-Russen die tijdens de ontploffing van de kernreactor in Tsjernobyl jong waren.
In Wit-Rusland is het nog steeds moeilijk om aan exacte en betrouwbare medische en ecologische gegevens over de ramp te komen. Duidelijk is in ieder geval dat er veel vaker dan gemiddeld schildklierkanker geregistreerd wordt en dat de Wit-Russen hun geliefde vrijetijdsbesteding paddenstoelen zoeken achterwege moeten laten.
Hummels’ boek laat zien dat door de gebrekkige informatievoorziening de houding van de Wit-Russen ten opzichte van de erfenis van Tsjernobyl uiteenloopt van overdreven angsten en verdringing tot lichtzinnige zorgeloosheid. De ene gesprekspartner zegt tegen Hummels dat ‘er inmiddels helemaal geen veilige plek meer bestaat in Wit-Rusland’, terwijl haar tolk in het begin stelt: ‘Volgens mij zijn buitenlanders veel meer in Tsjernobyl geďnteresseerd dan wij.’
De grootste meerwaarde van De generatorgeneratie is voor mij Hummels’ beschrijving van het politieke en dagelijkse leven in het hedendaagse Wit-Rusland en het portret van de Tsjernobyl-generatie. De meeste van hen houden zich gewoon bezig met hun carrière en hun streven te genieten van de positieve kanten die het land biedt, zoals een rustig levensritme, ruimte en mooie natuur.
Slechts weinigen kiezen voor een leven in de politieke oppositie, want dit betekent onvermijdelijk problemen met de (geheime) politie en het vergooien van de kansen op het vinden van een baan. Sommigen zoeken in alternatieve subculturen de grenzen van hun persoonlijke vrijheid op, maar door het veelal apolitieke karakter van de subculturen worden deze grenzen nauwelijks overschreden.
De laatste groep heeft zich verzameld rond de website www.generation.by en wordt de ‘Generation.by’ genoemd. In alle drie de groepen heeft Hummels vrienden en kennissen, die in haar boek aan het woord komen.
De generatorgeneratie vult ook een schaarste op boekgebied, omdat er, zoals Hummels in haar nawoord signaleert, zelfs in het Engels nauwelijks boeken over Wit-Rusland zijn verschenen. Behalve informatief over het nog altijd tamelijk onbekende Wit-Rusland is haar boek plezierig leesbaar, want haar verhaal over Wit-Rusland is vooral opgebouwd uit interessante persoonlijke levensverhalen en relevante reisreportages.