Boedapest, jonge Europese hoofdstad

door Gwenda Zuurbier

Vaste bezoekers van de stad zal het reeds opgevallen zijn: Boedapest verandert in een razend tempo van een grijze, in zichzelf gekeerde provinciestad in een moderne metropool.

Sinds het begin van de jaren negentig profileert Boedapest zich steeds sterker als het kloppende hart van de regio. Het aanbod op gebied van cultuur, vrije tijd en het uitgaansleven neemt in omvang en diversiteit toe. Door een aantrekkelijk vestigingsklimaat heeft de stad veel buitenlandse bedrijven en instellingen naar zich toe weten te trekken. Ook treedt Boedapest geregeld op als gaststad voor internationale evenementen. Zo werd hier onlangs het Wereldkampioenschap schaatsen georganiseerd.

Boedapest heeft bijna twee miljoen inwoners; maar liefst twintig procent van de Hongaren woont in de hoofdstad. Het is dan ook het belangrijkste economische, administratieve en culturele centrum van Hongarije. Daarnaast is het een nationaal verkeersknooppunt; wie met de trein van het zuidoosten naar het zuidwesten wil reizen, reist niet rechtstreeks, maar via Boedapest. Inmiddels kent Boedapest ook 'moderne' stadsproblemen als vervuiling, veiligheid en verkeersdrukte.

Om zich snel een goed beeld te vormen van Boedapest kan men het beste de Gellért-heuvel in het zuiden van de stad beklimmen. Op heldere dagen kan men vanaf deze plek een groot deel van de stad overzien, waarbij meteen opvalt dat Boedapest uit twee, zeer verschillende delen bestaat die gescheiden worden door de Donau. Het westelijk gelegen Boeda is heuvelachtig, Pest ligt aan de oostkant van de rivier en is volkomen vlak.

De verschillen zijn echter niet alleen geografisch; Boeda heeft een landelijke, rustige sfeer, terwijl het zaken- en uitgaansleven geconcentreerd zijn in Pest. Sommige inwoners maken ook een hiërarchisch onderscheid: zij spreken van Pest, ook als zij Boeda bedoelen.

Bloei en Verval
Van oorsprong zijn Boeda en Pest onafhankelijke steden. Pas in 1872 werden zij samengevoegd. Boedapest is hiermee één van de jongste hoofdsteden van Europa. De geschiedenis van de stad gaat echter terug tot voor onze jaartelling, toen achtereenvolgens Kelten, Romeinen en Slavische stammen nederzettingen stichtten aan de oevers van de Donau. Alleen uit de Romeinse tijd zijn nog resten daarvan te zien.

De Hongaren kwamen rond 900 in het gebied aan. Zij vestigden zich aan beide kanten van de Donau. De nederzettingen droegen toen al de huidige namen Boeda en Pest. Samen maakten zij verscheidene perioden van bloei en verval door. De eerste bloeiperiode was in de dertiende eeuw, toen de Hongaarse koningen de huidige burchtheuvel in Boeda uitkozen als hun standplaats. Aan de overkant ontwikkelde Pest zich tot een belangrijk handelscentrum.

Onder Koning Matthias (1458-1490) bereikte deze ontwikkeling zijn hoogtepunt. Zijn hofhouding was een internationaal centrum van kunst en cultuur. Na zijn dood kwam er echter een einde aan de groei van beide steden. Vervolgens werden ze onder de Turkse bezetting (1526-1681) grotendeels verwoest. Ook tijdens de Habsburgse periode die hierop volgde bleven de plaatsen een marginale rol spelen.

In de eerste helft van de negentiende eeuw kwam een kentering ten goede. Dit was de tijd van de Hongaarse nationale hervormingsbeweging die gericht was op een grotere zelfstandigheid voor Hongarije. Boeda en Pest waren het centrum van deze beweging. De economische en culturele ontwikkeling van Hongarije die door de hervorminsgsbeweging gestimuleerd werd, gaf op zijn beurt weer een enorme impuls aan de groei van de steden Boeda en Pest.

Vooral Pest profiteerde hiervan. De eerste permanente brug over de Donau werd aangelegd, Pest kreeg een Academie van Wetenschappen en een Opera. Ook werd in deze periode de huidige infrastructuur van Boedapest ontwikkeld. Tussen 1870 en de eeuwwisseling werden de belangrijkste straten, zoals de Grote Boulevard en de Avenues, aangelegd. De plattegrond van Pest lijkt tegenwoordig het meest op een enorm spinnenweb: de boulevards liggen als cirkels rond de kern van Pest en worden gekruist door avenues, die van het hart van Pest in verschillende richtingen naar de rand van de stad lopen.

In 1867 kwam de zogeheten Ausgleich tot stand. Met dit verdrag werd de Habsburgse Dubbelmonarchie gevormd, waarin het koninkrijk Hongarije een zelfstandige eenheid met een eigen parlement was. Een paar jaar later werden Pest en Boeda samengevoegd. De nieuwe hoofdstad werd hét symbool van de herwonnen zelfstandigheid van Hongarije. Aan het eind van de negentiende eeuw werd het Millennium van de Hongaarse Landname met veel festiviteiten herdacht. Door heel Boedapest zijn standbeelden, parken en monumenten te vinden die ter gelegenheid van deze viering aangelegd zijn.

De twintigste eeuw was opnieuw een periode van stagnatie. Economische crises en oorlog leidden tot verval en verwoesting. Onder het socialisme moest een groot deel van de stad opnieuw opgebouwd worden. Daarnaast verrezen aan de rand van de stad op grote schaal nieuwe woonwijken. De oude wijken werden nauwelijks onderhouden en raakten verval.

Grandeur
Na de omwenteling in 1989 is men begonnen met grootscheepse herstelwerkzaamheden. Monumenten worden gerestaureerd, woonwijken opgeknapt en voorzieningen uitgebreid. Doel van de werkzaamheden is de aantrekkingskracht van Boedapest voor inwoners en bezoekers te verhogen. Volgens de huidige burgermeester van de stad, Gábor Demszky, zal Boedapest haar oude grandeur terugkrijgen. Boedapest wil daarnaast een moderne wereldstad zijn, die een spilfunctie in de regio vervult.

Hoewel al veel werk uitgevoerd is, ligt er nog een aantal grote projecten te wachten. In de komende jaren wil het stadsbestuur alle inwoners kunnen voorzien van schoon drinkwater, zal de vervuiling van de Donau aangepakt worden en zal de hele stad voorzien worden van riolering. Daarnaast is men bezig met het aanleggen van de vierde metrolijn.

www.budapest.hu
www.hungarytourism.hu