Bulgaren in verwarring

Hellen Kooijman

In Bulgarije dreigt het een chaos te worden. Politici en partijen buitelen over elkaar heen in een spel om de macht. Beloftes worden gedaan en weer ingetrokken. Het Bulgaarse volk weet steeds minder waar het aan toe is. En ondertussen gaat het sociaal-economisch niet veel beter. De stand van zaken één jaar na het aantreden van premier Simeon Saksekoboergotski.

Ook vorig jaar rond deze tijd was het sociaal-economische plaatje donker gekleurd. Terwijl een kleine elite zich verrijkte, leefde een groot deel van de Bulgaren in bedroevende armoede.

Maar politiek gezien was alles nog duidelijk. Het land werd geregeerd door de 'blauwen'; een coalitie van democratische partijen met de SDS, de Unie van Democratische Krachten, als touwtjestrekker. Ook de president, Petar Stojanov, was blauw. De oppositie kwam van de 'roden', de Bulgaarse Socialistische Partij (BSP), de ex-communisten in een nieuw jasje.

Dat simpele kleurenpatroon veranderde door de politieke aspiraties van de voormalige Bulgaarse tsaar Simeon II, die als kind door de communisten naar het buitenland was verbannen. Hij wilde in eerste instantie meedoen aan de presidentsverkiezingen in de herfst van 2001. Maar omdat hij de afgelopen vijf jaar in Spanje had gewoond kon hij zich volgens de kieswet niet kandidaat stellen.

In april van het vorig jaar deed hij een gooi naar het ambt van premier en won. Met zijn Nationale Beweging Simeon II (NDSV) wist hij tijdens de verkiezingen van juni 120 van de 240 zetels te bemachtigen. De NDSV vormde een coalitie met de partij van de Turkse minderheid in Bulgarije, de Partij voor Vrijheden en Rechten (DPS), de vierde grootste in Bulgarije.

Simeon zette jonge economen met ervaring in het buitenland op de belangrijke ministersposten van economie en financiën. Hij beloofde de Bulgaren dat hun land er in 800 dagen weer bovenop zou zijn.

Exclusief
Tijdens de Bulgaarse presidentsverkiezingen van vorig jaar werd - geheel onverwacht - de kandidaat van de Socialistische Partij, Georghi Parvanov, gekozen. Hierdoor ontstond een uniek politiek landschap: een ex-communist als president, een tsaar als premier en een kabinet waarvan een deel van de ministers van Turkse komaf is.

Tot voor kort toonden de Bulgaren nog een glimlach als het ging om deze exclusiviteit. Maar de verwikkelingen, schandalen en onduidelijkheden hebben zich de laatste maanden zo hoog opgestapeld dat bij velen de mondhoeken nu naar beneden buigen.

Inderdaad is er voor de gewone Bulgaar onder Simeon II weinig veranderd. De werkloosheid is met gemiddeld 18 procent nog steeds een van de hoogste in Europa. Sinds maart vorig jaar is het inflatiecijfer gestegen tot 9,2 procent. Dit is meer dan twee keer zo hoog als het cijfer dat het IMF Bulgarije ten doel stelde, namelijk 3,5 procent voor het hele jaar.

Het volk wordt het zat. En niet alleen dat. In maart protesteerde een deel van zijn eigen Nationale Beweging openlijk tegen het sociaal-economisch beleid van de premier. Simeon reageerde woedend.

Het zou volgens hem getuigen van incompetentie om achter zijn rug om commentaar te geven op het regeringsbeleid. Wie kritiek heeft, moet dat eerst in eigen kring uiten, meende hij. Vijf leden van de beweging ruimden het politieke veld.

'Het is inderdaad niet altijd even best gesteld met de competentie van de parlementsleden uit de Nationale Beweging Simeon II', zegt Joeri Buhrer Tavanier, die in Bulgarije een Nederlands project leidt om de relatie tussen NGO's en het parlement te verbeteren. 'Er is slechts een klein groepje dat werkelijk politieke ervaring heeft. Er zijn weinig nieuwe wetten aangenomen. En men is voortdurend bezig met amendementen.'

Dit oordeel wordt door anderen gedeeld. Volgens Ognjan Mintsjev, een bekende Bulgaarse politicoloog, is het grootste probleem van de huidige regering dat politici niet werken voor de staat, maar meer optreden als lobbyisten voor zakengroepen met banden in criminele circuits. Dat was overigens ook het probleem van de vorige regering, aldus Mintsjev. Maar bij een zwakkere regering zouden dit soort netwerken beter gedijen.

Volgens een kleine groep 'blauwen' heeft de premier zelf ook banden met de maffia. De tsaar zou op goede voet staan met Ilija Pavlov, een zakenman en één van de bazen van Multigroep, een schimmige security-organisatie met wortels in de oude communistische veiligheidsdienst.

Pavlov is onder het volk bekend als een van de grootste maffiosi van Bulgarije. Hij zorgde voor Simeons veiligheid bij diens eerste bezoek aan Bulgarije in 1997, maar de premier zou ook later dikwijls met Pavlov onder vier ogen hebben gesproken, zo meldt Demokratsija, de krant van de SDS.

Er gaan zelfs geruchten dat Simeon onder druk wordt gezet door Pavlov omdat hij grote schulden zou hebben gemaakt bij een aan de groep gelieerd casino in de Verenigde Staten. De tsaar zou een fervent gokker zijn geweest. Deze verhalen zijn nooit met bewijzen gestaafd, maar Simeon is wel meerdere malen met Pavlov gezien.

Terwijl de populariteit van het kabinet danig wordt aangevreten, bleef Simeon tot nu toe buiten schot. Hij kan er allemaal niet zoveel aan doen, vinden veel - met name oudere - Bulgaren. Simeon is immers een tsaar en geen premier.

Maar ook de tsaar moet op zijn tellen gaan passen. In maart bood een student hem een roze bril aan, als symbool voor zijn naïeve kijk op de Bulgaarse stand van zaken. Het is typerend voor hoe met name jongeren over zijn kwaliteiten denken.

Kerncentrale
Simeon Saksekoboergotski doet er alles aan om het vertrouwen van de Bulgaren in zijn persoon niet te schaden. Hij belandt daarbij niet zelden in een lastige spagaat. Hij haast zich om te voldoen aan de voorwaarden om toe te mogen treden tot de EU en de NAVO, maar wat de NAVO en EU willen, is niet altijd wat het Bulgaarse volk wil.

Een duidelijk voorbeeld hiervan is de kwestie rond de kerncentrale in Kozloduj aan de Donau. De leden willen dat de verouderde centrale buiten werking wordt gesteld. De centrale is volgens de Europese Unie te gevaarlijk.

Er is in Bulgarije veel protest tegen sluiting van Kozloduj: 5000 arbeiders komen hierdoor op straat te staan en de centrale dekt 44 procent van het energieverbruik in het land. Bovendien brengt de centrale meer dan 280 miljoen euro aan inkomsten het land binnen door stroom te leveren aan buurlanden.

Voorheen beloofde de premier gehoor te geven aan de oproep van de Europese Unie om in 2006 vier reactoren te sluiten. Maar in februari kwam hij daarop terug. De vraag is hoe lang hij een definitieve beslissing weet te rekken.

NAVO
Kenners verwachten dat de regering-Saksekoboergotski het nog wel even zal uitzingen. In november zal duidelijk worden of Bulgarije mee mag doen aan de NAVO en dat is uiteindelijk wat alle gezaghebbende politieke partijen wensen.

Een lidmaatschap wordt zelfs bepleit door de rode oppositie. De nieuwe charismatische jonge leider van de BSP Sergej Stanisjev liet onlangs weten de regering te steunen tijdens de onderhandelingen voor toetreding.

Het is duidelijk dat het bewaren van politieke stabiliteit, of de indruk daarvan naar buiten toe, tot die tijd van cruciaal belang is. Wat er gaat gebeuren als Bulgarije niet uitgenodigd wordt NAVO-lid te worden, is voer voor doemdenkers.