Dit is het archief van Ablak van de jaargang 2002.


Ablak, januari 2002

Slowaken niet blij met Hongaarse Statuswet

Edwin Bakker

Sinds 1 januari 2002 is de Hongaarse Statuswet van kracht. De totstandkoming van de wet had heel wat voeten in aarde, zowel in Hongarije als daarbuiten. De Slowaakse autoriteiten en met name de nationalistische en populistische oppositiepartijen hebben grote bezwaren tegen de in hun ogen discriminerende bepalingen in de wet en de wijze waarop deze tot stand kwam. Vertegenwoordigers van Slowakije's etnische Hongaren juichen de wet van harte toe, hoewel ook zij een aantal negatieve aspecten constateren.

Volgens de wet krijgen Hongaren in buurlanden die niet tot de EU behoren het recht om jaarlijks drie maanden in Hongarije te komen werken. Verder mogen ze op het vertoon van een speciale pas, die de Hongaarse identiteit van de drager aangeeft, gebruik maken van medische en culturele voorzieningen in het moederland. Kortingen op treinreizen, financiële steun voor het sturen van kinderen naar Hongaarstalige scholen en beurzen voor hoger onderwijs in Hongarije vallen ook onder de wet. Ten slotte kunnen Hongaarse onderwijsinstellingen en Hongaarstalige media in de buurlanden rekenen op financiële steun van Boedapest.
Lees het hele artikel


Ablak, januari 2002

Roemenen ook niet blij

René Does

Soms schrikken de Hongaren van de gevolgen van hun komende lidmaatschap van de Europese Unie. Zo maken zij zich grote zorgen over het lot van de etnische Hongaren in de buurlanden, want die kunnen pas op een later tijdstip op een volwaardig EU-lidmaatschap rekenen.

Behalve dat de nieuwe EU-lidstaten uit Midden- en Oost-Europa zich sociaal-economisch sneller zullen ontwikkelen dan de niet-leden in de regio, heeft de EU langs haar buitengrenzen verschillende barričres met betrekking tot het grensoverschrijdende verkeer van personen, goederen en kapitaal. Na de eerste uitbreidingsronde lopen de EU-grenzen in het geval van Hongarije samen met een groot deel van de landsgrenzen.
Lees het hele artikel


Ablak, januari 2002

Roemenen mogen voor honderd euro per dag naar Europa

Dorin Perie

Op 7 december heeft de Raad van Ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken van de Europese Unie besloten de visumplicht af te schaffen voor Roemeense staatsburgers die naar de Schengen-landen willen reizen. 'De visummuur is gevallen', schreef Monitorul, één van de meest gelezen kranten in Roemenië.

Het besluit betekent dat Roemeense staatsburgers in principe vrij mogen reizen naar dertien Europese landen die lid zijn van de EU, alsmede naar IJsland en Noorwegen, die geen lid zijn van de EU maar wel het Schengen-verdrag hebben ondertekend. Voor het Verenigd Koninkrijk en Ierland geldt dit besluit niet want deze twee landen behoren niet tot het Schengen-gebied. De bepaling is van kracht sinds 1 januari van dit jaar.
Lees het hele artikel


Ablak, januari 2002

Het dilemma van Viktor Orbán

László Marácz

In april van dit jaar vinden er parlementsverkiezingen plaats in Hongarije. De verkiezingen beloven een spannende nek-aan-nekrace te worden tussen de Conservatief-liberale Partij (FIDESZ-MPP), de partij van de zittende premier Viktor Orbán, en de grootste oppositiepartij, de Hongaarse Socialistische Partij MSZP, die geleid wordt door de bankier Péter Medgyessy. De opiniepeilingen van de afgelopen maanden geven een lichte voorsprong aan voor FIDESZ, die op zo'n 40 procent van de stemmen zou kunnen uitkomen.

De uitgangssituatie in de aanloop naar de komende verkiezingen is anders dan bij de vorige drie verkiezingen in 1990, 1994 en 1998, toen de zittende regeringen door het electoraat naar huis gestuurd werden. In 1990 loste het centrumrechtse kabinet onder leiding van wijlen premier József Antall het communistische bewind af.
Lees het hele artikel


Ablak, januari 2002

Van vijandschap naar partnerschap

De civil society in Kroatië

Erik Nijsten

Na de Kroatische verkiezingen in januari 2000 werd de hoop uitgesproken dat de wisseling van macht positieve gevolgen zou hebben op onder meer de economie en de media. Ook op het gebied van het functioneren en de ontwikkeling van non-gouvernementele organisaties, de civil society, werden veel positieve veranderingen verwacht.

Het fenomeen civil society is redelijk nieuw in Kroatië. In de communistische periode was er geen ruimte voor onafhankelijke organisaties. Sinds het begin van de jaren negentig is het aantal non-gouvernementele organisaties (ngo's) in Kroatië echter enorm gegroeid. De schattingen over het huidige aantal organisaties lopen zelfs op tot ruim twintigduizend.
Lees het hele artikel


Ablak, januari 2002

Oostzee nog niet schoon genoeg

Egbert Tellegen

Oost en west bestreden de vervuiling van de Oostzee al vóór de val van het IJzeren Gordijn. Tot de dag van vandaag blijft zulke brede internationale samenwerking nodig om de milieuproblemen rond de zee te lijf te gaan.

Het IJzeren Gordijn en de Berlijnse muur waren er niet om milieuvervuiling tegen te houden. Zelfs het vaste afval ging er doorheen. Zo exporteerde de voormalige Bondsrepubliek tegen betaling chemisch afval naar de vlak over de grens in de DDR gelegen stortplaats Schönberg. Uiteraard betaalde de DDR niet voor het gedeelte van het afval dat via het grondwater terugkeerde naar de Bondsrepubliek.
Lees het hele artikel


Het tweede nummer van Ablak van 2002 was een Engelstalige culturele special. De redactie van Ablak heeft besloten van dit nummer geen artikelen op de website te plaatsen.


Ablak, juni 2002

Polarisatie in Hongarije

László Marácz

De Hongaarse parlementsverkiezingen hebben een nieuw politiek partijenlandschap opgeleverd. Hongarije krijgt een bipolair politiek systeem met een rechts en een links blok. Hoewel links won, zijn de verschillen in machtsverhoudingen tussen links en rechts erg klein, waardoor de nieuwe linkse regering een moeilijke klus te wachten staat in het gepolariseerde Hongarije.

Ondanks een met name op economisch terrein succesvolle regeerperiode, is premier Viktor Orbán er bij de parlementsverkiezingen niet in geslaagd om de parlementaire meerderheid van zijn centrumrechtse coalitie te behouden.

Weliswaar werd zijn partij, de rechts-liberale FIDESZ-MPP, de grootste en behaalde ze in een lijstverbinding met het Hongaars Democratisch Forum (MDF) 188 van de 386 zetels. Maar de leider van de Hongaarse Socialistische Partij (MSzP), de 60-jarige bankier Péter Medgyessy, heeft van president Ferenc Madl de opdracht gekregen om een nieuwe regering te vormen.
Lees het hele artikel


Ablak, juni 2002

Ontevreden Tsjechen gaan verkiezingen in

Harm Ramkema

Ook in Tsjechië is 2002 een verkiezingsjaar. In juni gaan de Tsjechen naar de stembus voor de verkiezing van de nieuwe leden van het 200 zetels tellende Huis van Afgevaardigden, in november kunnen ze hun nieuwe vertegenwoordigers in de gemeenteraden kiezen, terwijl in oktober in een deel van Tsjechië verkiezingen worden gehouden voor een derde van de zetels van de Senaat.

In de parlementsverkiezingen van 14 en 15 juni 2002 zullen de Tsjechen ongetwijfeld hun oordeel te geven over de sociaal-democratische minderheidsregering van premier Milos Zeman, die vier jaar aan de macht is geweest.

Bij de parlementsverkiezingen van juni 1998 kreeg de Tsjechische Sociaal-Democratische Partij (CSSD) 74 zetels, waardoor zij de grootste partij werd. De belangrijkste tegenspeler van de CSSD, de Democratische Burgerpartij (ODS) van ex-premier Václav Klaus, verwierf 63 zetels.
Lees het hele artikel


Ablak, juni 2002

Bulgaren in verwarring

Hellen Kooijman

In Bulgarije dreigt het een chaos te worden. Politici en partijen buitelen over elkaar heen in een spel om de macht. Beloftes worden gedaan en weer ingetrokken. Het Bulgaarse volk weet steeds minder waar het aan toe is. En ondertussen gaat het sociaal-economisch niet veel beter. De stand van zaken één jaar na het aantreden van premier Simeon Saksekoboergotski.

Ook vorig jaar rond deze tijd was het sociaal-economische plaatje donker gekleurd. Terwijl een kleine elite zich verrijkte, leefde een groot deel van de Bulgaren in bedroevende armoede.

Maar politiek gezien was alles nog duidelijk. Het land werd geregeerd door de 'blauwen'; een coalitie van democratische partijen met de SDS, de Unie van Democratische Krachten, als touwtjestrekker. Ook de president, Petar Stojanov, was blauw. De oppositie kwam van de 'roden', de Bulgaarse Socialistische Partij (BSP), de ex-communisten in een nieuw jasje.
Lees het hele artikel


Ablak, juni 2002

Poolse identiteiten, Poolse zorgen

Slawomir Magala

'Ik ben een Pool, tot het uiterste gedreven door de geschiedenis', aldus sprak Witold Gombrowicz, avantgardist en romancier van aristocratische komaf en voorbestemd om de Tweede Wereldoorlog in de literaire cafés van Buenos Aires door te brengen. 'Binnen onze eigen, vertrouwelijke, intieme realiteit, voelen we niets dan onvolkomenheid, onvolwassenheid.'

Gombrowicz stierf in het Franse Vence in 1969 in dezelfde nacht dat de eerste mens voet op de maan zette. Tegen die tijd was hij nummer twee op de shortlist van de Nobelprijs voor Literatuur van de Zweedse Academie van Wetenschappen.
Lees het hele artikel


Ablak, juni 2002

'Opdat Polen Polen zal zijn'

Malgorzata Bos-Karczewska

Het verkiezingssucces van twee rechts-populistische partijen - Zelfverdediging (Samoobrona) van Andrzej Lepper en de Liga van Poolse Gezinnen (LPR) van Roman Giertych - heeft het Poolse establishment verrast. Beide zijn nieuwkomers in de nationale politiek.
Met 10 procent van de stemmen is Samoobrona de derde grootste fractie in de Sejm (50 van 460 zetels). De LPR behaalde 8 procent, goed voor 37 zetels. Beide partijen keren zich tegen de Europese Unie, tegen privatisering en tegen bezuinigingen op de verzorgingsstaat.

Door de komst van Samoobrona en de Liga van Poolse gezinnen zijn de plenaire debatten in het Poolse parlement behoorlijk veranderd. Zonder scrupules dagen beide partijen de regering uit. Daarbij zetten ze wapens van het zwaarste kaliber in: moties van wantrouwen of voorstellen voor een referendum. Novum is dat naast het 'Onze Vader' nu ook regelmatig antisemitische uitspraken en beschuldigingen van landverraad in de Sejm te horen zijn.
Lees het hele artikel


Ablak, juni 2002

'De Poolse literatuur wordt onderschat'

Malgorzata Bos-Karczewska en Bert Wiskie

Ad van Rijsewijk, uitgever bij De Geus, heeft een grote passie voor de Poolse literatuur. Ablak sprak met hem over de promotie van vertaalde Poolse schrijvers onder het Nederlandse lezerspubliek.

'Ik heb een hang naar Oost-Europese literatuur: die is filosofischer dan de Angelsaksische. Dat begint al in Duitsland. Vroeger toen ik veel reisde in die landen, ervoer ik het als een soort magie. Binnen Europa zou ik overal kunnen wonen, maar erbuiten nergens. Omdat ik me heel verbonden voel met de cultuur en geschiedenis van Europa. Als je dan in Polen komt, leer je de mensen kennen en verpand je je hart. In 1976 leerde ik daar mijn vrouw kennen.

In het eerste jaar dat ik in Polen kwam en nog geen Pools sprak, dat was in 1972, was er bijna niets in Nederlandse vertaling. Ik heb toen veel in het Duits gelezen. Toen ik in 1985 bij De Geus kwam werken dacht ik: daar moeten we wat aan doen. De Geus bestond toen nog slechts uit twee personen: de stichter en ik. Nu werken er ongeveer dertig mensen.
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

Redactioneel

László Marácz

Deze zomer had Centraal-Europa te kampen met water, water en nog eens water. De watersnood trof vooral voormalig Oost-Duitsland en Tsjechië. In deze landen hielden de Moldau en de Elbe vernietigend huis. In Oostenrijk, Slowakije en Hongarije zorgden de Donau, de Tisza en hun zijrivieren voor grote problemen.

De gevolgen: tientallen doden, tienduizenden ontheemden, tientallen miljarden euro schade aan huizen, gebouwen en wegen en onherstelbare schade aan de monumentale binnensteden van Dresden en Praag. Ook flora en fauna hadden het zwaar te verduren. In een van de laatste oerbossen van Centraal-Europa, Gemenci in Zuid-Hongarije, konden edelherten en wilde zwijnen niet aan de watervloed ontsnappen. Zelfs de verhogingen in het nationale park aan de Donau, die speciaal tegen hoog water aangelegd waren, liepen dit keer onder.
Lees het hele stuk


Ablak, september 2002

'Patriottisme is de kracht van Hongarije'

Interview met Otto Habsburg

András Vincze

Hongarije rondt deze herfst de toetredingsonderhandelingen met de Europese Unie af. Een belangrijke kwestie voor een kleine natie als Hongarije is hoe het met de culturele identiteit en de taal zal vergaan als het land opgaat in het grotere geheel van de EU.

De eerste Hongaarse koning, de heilige Stefanus die Hongarije in 1000 na Chr. definitief bij het Westen aansloot, heeft zijn opvolgers voorgehouden dat 'een land met slechts een taal en een traditie zwak en kwetsbaar is'. Volgens wetenschappers stamt dit idee uit de steppe, waar het gebruikelijk is dat nomaden met een verschillende culturele achtergrond met elkaar optrekken. Als je maar over een lingua franca beschikt, zijn verschillende culturele identiteiten en talen geen nadeel, maar eerder een verrijking en een versterking van de natie.
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

Creatieve worsteling met Pools logo

Bert Wiskie

De opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Warschau was even eenvoudig als complex: geef Polen een logo waarmee het in het buitenland onmiddellijk herkenbaar wordt. Corporate Profiles DDB, het grootste reclamebureau in Polen, won de inschrijving in augustus 2001.

Niet helemaal onbegrijpelijk: DDB had zich in het verleden al onderscheiden met het ontwerp van het befaamde 'Espańa'-logo dat Spanje na de dood van Franco over de hele wereld een nieuw imago verschafte. In Polen heeft dit reclamebureau een keur aan multinationals in zijn portfolio. De 'image-builder' was zo verguld met de toekenning, dat het de Poolse regering een symbolische zloty voor de opdracht factureerde.
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

De kerk, de paus en de Europese Unie

Malgorzata Bos-Karczewska

De relaties tussen de katholieke kerk en de regering-Miller zijn uitstekend. Dat komt niet alleen door het jongste bezoek van de paus aan Polen. Er staat meer op het spel: Polen wacht hoogstwaarschijnlijk volgend jaar een referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie.

Opiniepeilingen geven aan dat een kleine meerderheid van de Polen de EU-toetreding steunt. Maar met het toenemen van de werkloosheid (nu 17,4%) is men niet echt zeker van een positief resultaat van het referendum. De katholieke kerk heeft een grote invloed op het politiek-maatschappelijk leven in Polen. Dit terwijl de oude strijdmakkers van Solidarnosc naar de marges van het politieke leven zijn verdwenen.
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

Andrzej Lepper: politieke hooligan

Malgorzata Bos-Karczewska

'Hoe gevaarlijk is Andrzej Lepper? Wie kan hem stoppen?', vraagt de Poolse pers zich af. Eind mei beeldde het weekblad Wprost de boerenleider op zijn cover af als Hitler, onder de veelzeggende kop: 'Heil Lepper!' Een vergelijking met de Führer is fors overdreven, maar de boodschap is glashelder: 'Neem Lepper serieus'.

Afgelopen juni wilde de rechtse populist grootschalige wegblokkades organiseren. Die zijn mislukt, ondanks onverwachte steun van de vakbond OPZZ (verbonden aan de sociaal-democraten van de SLD). Maar de aanhang van Lepper groeit nog steeds.
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

Premier Medgyessy in opspraak

László Marácz

Normaal gesproken valt er in Hongarije zomers weinig te beleven. De bewoners uit de steden trekken naar een vakantiehuisje op het platteland of liggen op het strand aan het Balatonmeer. Dat is deze zomer wel even anders.
Hongarije is bezig met een dramatische en emotionele verwerking van het communistische verleden. Vele Hongaren volgen live de parlementaire verhoren op televisie over de betrokkenheid van regeringsvertegenwoordigers bij de voormalige communistische staatsveiligheidsdienst.

Het gewroet in het spionnen- en informantenverleden van prominente Hongaarse politici barstte los nadat de nieuwe Hongaarse regering, bestaande uit een coalitie van het socialistische MSzP en het links-liberale SzDSz, eind mei van dit jaar werd beëdigd. De oppositionele krant Magyar Nemzet (Hongaarse Natie) onthulde medio juni dat de socialistische premier Péter Medgyessy onder codenummer D-209 in de periode van 1978 tot 1982 voor de communistische staatsveiligheidsdienst had gewerkt.
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

Rode rozen voor Spidla

Harm Ramkema

Sinds 15 juli 2002 heeft Tsjechië een nieuwe regering. De sociaal-democraten zijn wederom aan de macht, zij het niet langer in de vorm van een door de oppositie gedoogde minderheidsregering, maar nu in coalitieverband met twee andere partijen. Een en ander is een gevolg van de verkiezingen, die op 14 en 15 juni voor het Huis van Afgevaardigden zijn gehouden.

Bij de verkiezingen behaalde de Tsjechische Sociaal-Democratische Partij (CSSD) onder leiding van Vladimír Spidla ruim 30 procent van de stemmen en 70 zetels, een verlies van vier zetels. De conservatief-liberale Democratische Burgerpartij (ODS) van Václav Klaus verloor er vijf en kwam daarmee op 58 zetels terecht.
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

'Woelziek, ondankbaar en immatuur'

Polonofobie in Nederland in de jaren 1830

Idesbald Goddeeris

De laatste jaren benadrukken Nederlanders en Polen graag hun traditionele vriendschapsbanden en historische raakvlakken - van oude handelscontacten tot recente migratiegolven. In de negentiende eeuw was dat helemaal anders. Terwijl de Poolse novemberopstand van 1830-1831 in de meeste West-Europese landen een golf van polonofilie of Polenliefde op gang bracht, had de Nederlandse publieke opinie er geen goed woord voor over.

Toen er in november 1830 in Polen een opstand uitbrak tegen de Russische overheerser, werd die in grote delen van West-Europa enthousiast onthaald. Vele kranten berichtten dagelijks over de nieuwe politieke ontwikkelingen in Polen en de militaire confrontaties met de Russen.

Speciaal opgerichte comité's zamelden in tientallen steden en dorpen geld in via intekenlijsten, tombola's, concerten en bals. Dichters en toonzetters grepen naar hun pen - zo componeerde de Fransman Casimir Delavigne in 1831 de Varsovienne, in dezelfde periode als de Brabançonne en naar analogie van de Marseillaise.
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

'Bijna al mijn studenten gaan naar het buitenland'

Servië lijdt onder brain drain

Tijana Prokic

De geesteswetenschappen zijn niet populair onder studenten in Servië. Met zo'n studie kun je een vertrek naar het Westen wel vergeten. Op bezoek bij een professorengezin in Novi Sad.

'Toen ik mijn vriendinnen twee jaar geleden vertelde dat ik klassieke talen in Belgrado wilde gaan studeren, verklaarde iedereen me voor gek. Waar moet je dan in godsnaam van leven als je klaar bent, vroegen ze. Wie wil er in Servië nog iets over de oudheid weten, laat staan die talen leren, wij leven zelf nog steeds in de oudheid, was meestal het commentaar. Maar ik had mijn keuze allang gemaakt. Waarom zou ik ook rechten of medicijnen gaan studeren, zoals 90 procent van mijn klasgenoten van het gymnasium?'
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

De betonnen jungle van Tirana

Remco van der Kruk en Wilco Leene

De bestemming is Tirana, de hoofdstad van een land in een uithoek van Europa, Albanië. Een land dat tot tien jaar geleden gekenmerkt werd door het isolement waarin het verkeerde. Dat isolement werd van binnenuit, maar zeker ook van buitenaf gecreëerd en in stand gehouden. Europa heeft nooit veel belangstelling getoond voor Albanië: een arm land van boeren dat zakelijk oninteressant was en strategisch gezien van weinig belang.

Bij binnenkomst in de drukke, chaotische en benauwde stad zou het beeld van vervallen straten afschrikwekkend kunnen zijn. En alsof de taxichauffeur dit aanvoelt leidt hij de bezoeker - desnoods met een omweg - naar zijn bestemming via de Boulevard 'Deshmoret e Kombit', een statige boulevard met prachtige gebouwen die een Italiaanse sfeer uitademen. Het was de trots van de vroegere dictator Enver Hoxha die hierlangs zijn buitenlandse gasten hun intrede in Tirana liet maken. Maar de imponerende brede boulevard blijkt bij het linksaf slaan een oase in een overwegend betonnen jungle.
Lees het hele artikel


Ablak, september 2002

Permanente marginaliteit

René Does

In Europa is er geen bevolkingsgroep die zo buiten de reguliere maatschappij staat als de zigeuners. Burgers en lokale autoriteiten zetten alle alarmbellen in werking wanneer een groep zigeuners in aantocht is. Men vindt zigeuners crimineel, onbetrouwbaar, lui, drankzuchtig en vies: ze maken er overal een bende van.

Van de weeromstuit bestempelen mensenrechtenorganisaties en zigeuneractivisten iedere negatieve opinie over zigeuners en alle maatschappelijke achterstanden van zigeuners tot het product van racisme, vreemdelingenhaat en onverschilligheid van de maatschappelijke meerderheid.
Lees de hele boekbespreking


Ablak, november 2002

Letland blijft rechts

René Does

Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is de politiek in het onafhankelijke Letland overheerst door centrumrechts en dat zal na de recente parlementsverkiezingen van 5 oktober niet veranderen.

Regeringscoalities zijn in Letland vaak geen lang leven beschoren en partijen moeten dikwijls grote schommelingen in de verkiezingsresultaten ondergaan. Maar het regeringsbeleid blijft hetzelfde: het gaat uit van hervormingen die moeten leiden tot het lidmaatschap van de Europese Unie en de NAVO en de integratie in Europa. De centrumrechtse meerderheidskabinetten zorgen hiervoor.
Lees het hele artikel


Ablak, november 2002

Tien jaren later: de ontnuchtering

John Löwenhardt

In de afgelopen maanden lijkt Nederland te zijn veranderd van een van de meest Europagezinde landen tot een land van drammerige eurosceptici. Het staat buiten kijf dat de hoogoplopende controverses over reële risico's en gevaren gaan. Het zou een waar wonder zijn als de 'big bang' in de komende jaren niet zou leiden tot een serie diepgaande crises binnen de vergrote Europese Unie.

Kort voor zijn val wilde het kabinet-Balkenende zijn veto over de aanstaande uitbreiding gebruiken om interne EU-hervormingen af te dwingen. VVD-fractieleider Gerrit Zalm opperde dat het visavrije reisverkeer voor Roemenen en Bulgaren maar snel weer moest worden ingetrokken. De regeringspartijen eisten het recht op om na het aanstaande uitbreidingsbesluit de accessielanden nog eens één voor één zelf toe te laten of af te wijzen.
Lees het hele artikel


Ablak, november 2002

'EU-lidmaatschap legt economische discipline op'

Malgorzata Bos-Karczewska

De uitbreiding van de EU met tien nieuwe lidstaten is in de finale fase gekomen. De uitbreiding wordt als problematisch bestempeld, want zij omvat acht relatief arme landen uit Centraal-Europa (plus Cyprus en Malta).
Ondanks grote vooruitgang in de laatste twaalf jaar hebben deze landen achterstanden qua ontwikkelingsniveau, welvaart en instituties ten opzichte van de vijftien landen van de Europese Unie. Om de achterstand te verkleinen zullen de nieuwe leden op lange termijn een inhaalgroei van twee procent boven die in West-Europa moeten boeken. Dat is zeker in het belang van de huidige lidstaten.

Nederland maakt zich grote zorgen over de hoge kosten van de uitbreiding en over het risico van verstoringen van de interne markt. Een gesprek over de economische gevolgen van de uitbreiding, over risico's maar ook over kansen, met prof. Jacques Pelkmans.

De econoom en Europa-kenner Pelkmans is directeur van de Economische Faculteit van het Europa College in Brugge en sinds 1 januari 2001 lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in Den Haag. Hij maakte deel uit van de projectgroep die het WRR-rapport Naar een Europabrede Unie opstelde. Tevens is hij verbonden aan het Center for European Studies te Brussel.

Lees het interview


Ablak, november 2002

Poolse tweestrijd over EU-lidmaatschap

Bert Wiskie

De weg naar een Pools lidmaatschap van de Europese Unie zou niet eenvoudig worden. Dat stond al vast in 1993, toen de onderhandelingen met de EU begonnen. Een groot land met een bevolking van bijna 40 miljoen, waarvan de economie als gevolg van communistisch wanbeleid en demoralistering onder de bevolking bijkans op zijn gat lag, moest tot in alle hoeken en gaten hervormd en gemoderniseerd worden.

Om modernisering en hervorming te bereiken hield de politieke elite de bevolking een toekomstige beloning voor het brengen van de grote sociale offers voor: het lidmaatschap van de EU. Ondanks de immense vooruitgang op velerlei gebied zijn veel Polen tot de verliezers gaan behoren.

Daarom is de steun voor toetreding sterk teruggelopen. Waarnemers twijfelen er echter niet aan dat het in 2003 te organiseren referendum - het pragmatisme van de Polen kennende - een duidelijk 'ja' zal opleveren.

Zolang dat lidmaatschap niet is gerealiseerd, zal de strijd tussen voor- en tegenstanders van het EU-lidmaatschap blijven woeden. Hieronder een kale inventarisatie van de argumenten van de voor- en tegenstanders.
Lees het hele artikel


Ablak, november 2002

Tsjechië en Slowakije

Edwin Bakker

De Tsjechen, ooit bijzonder enthousiast over de EU-integratie, zijn op dit moment vergeleken met de andere kandidaat-leden van de Europese Unie, het minst positief over het EU-lidmaatschap. Volgens recente peilingen zou slechts iets meer dan veertig procent van de Tsjechen in een referendum voor toetreding tot de EU stemmen. Eén op de zes Tsjechen geeft aan tégen EU-toetreding te zijn.

De verschillen tussen voor- en tegenstanders zijn eerder sociaal dan politiek bepaald. Grootste voorstanders zijn ondernemers, de hoger opgeleiden, personen die een vreemde taal spreken, inwoners van grote steden en mensen met hogere inkomens. Tegenstanders van Europese integratie zijn vooral te vinden onder de oudere Tsjechen, de minder hoog opgeleiden, mensen die geen vreemde taal spreken en personen werkzaam in de agrarische sector.
Lees het hele artikel


Ablak, november 2002

Het hele parlement is voor toetreding tot EU

László Marácz

Het kamp van de voorstanders van Hongarije's toetreding tot de EU telt in principe al de vier politieke partijen die vertegenwoordigd zijn in het Hongaarse parlement: de linkse Hongaarse Socialistische Partij (MSZP), het links-liberale Verbond van Vrije Democraten (SZDSZ), het rechts-liberale FIDESZ-MPP en het conservatief-christelijke Hongaars Democratisch Forum (MDF). Het blok van de regeringspartijen MSZP en SZDSZ houdt dus onvoorwaardelijk vast aan de toetreding tot de EU in 2004.

De opinies in het rechtse kamp laten meer verdeeldheid zien. Nu de beslissing over de toetreding dichterbij komt, worden in oppositionele kringen steeds meer eurosceptische meningen geventileerd. Dat geldt echter niet voor de kleinere oppositiepartij, het MDF.
Lees het hele artikel


Ablak, november 2002

Schengen-verdrag wordt struikelblok

László Marácz

De toetreding van Hongarije tot de Europese Unie is nog geen gelopen race. In maart 2003 wordt een volksreferendum over de toetreding gehouden. De grote rechtse oppositiepartij FIDESZ-MPP koppelt het geven van een positief stemadvies aan de eigen achterban aan het verloop van de toetredingsonderhandelingen: de Hongaarse regering moet haar rug recht houden tegenover Brussel.

De afgelopen jaren waren er in Hongarije eurosceptische geluiden te beluisteren met betrekking tot de nationale identiteit, het instellen van de Schengen-grenzen en de sociaal-economische consequenties van de toetreding.
Lees het hele artikel


Ablak, november 2002

Roemenen houden van Europa

Vlad Nicolea

Wat voor iedereen duidelijk was werd door het laatste jaarlijkse rapport van de Europese Commissie nog eens naar voren gebracht: Roemenië is er nog lang niet. Het zal alle zeilen bij moeten zetten om de zichzelf gestelde streefdatum van 2007 voor het felbegeerde lidmaatschap van de Europese Unie te halen.

Vraag aan een willekeurige Roemeen op straat of hij voor of tegen de toetreding tot Europa is en je hebt een grote kans dat die persoon 'Ja, liever nog vandaag dan morgen!' zal zeggen. Uit opinieonderzoeken blijkt namelijk dat maar liefst 80 procent van de Roemenen de toetreding een warm hart toedraagt. De gemiddelde Roemeen vindt dat Roemenië historisch, cultureel en economisch altijd deel van Europa uitgemaakt heeft.
Lees het hele artikel


Ablak, november 2002

Bulgarije

Hellen Kooiman

Meer dan tachtig procent van de Bulgaren zou volgens de laatste opiniepeilingen voor het lidmaatschap van de Europese Unie zijn. Maar de groep van tegenstanders kan de komende jaren of zelfs maanden aanzienlijk groeien. Twee visies, 'da' en 'ne'.

'Da': de EU als armoedebestrijder
Deel uitmaken van de Unie levert ons een hoop voordelen op, denken de Bulgaarse burgers: een beter justitieel apparaat, een stabielere politiek, minder corruptie, maar bovenal meer buitenlandse investeringen en een hogere levensstandaard.

Met bovenstaande beloftes probeert de huidige regering van premier Simeon Saksekoboerggotski de Bulgaren over te halen mee te werken aan de hervormingen die de Europese Unie eist voor de toetreding. Bulgarije doet het niet slecht, zo laten de EU-commissarissen regelmatig weten: 21 van de dertig hoofdstukken van het acquis communautaire, het geheel van regels en wetten waaraan toekomstige lidstaten moeten voldoen, zijn al afgesloten. Een grote stap op weg naar toetreding, vindt de Europese Commissie.
Lees het hele artikel


Ablak, december 2002

'De welvaartskloof tussen West- en Oost-Europa is een hard feit'

Malgorzata Bos-Karczewska

De EU-uitbreiding naar het oosten wordt op 1 mei 2004 een feit. Alle aandacht gaat naar de financiële en de economische gevolgen voor de huidige rijke lidstaten. De sociale kant van de uitbreiding is een non-issue. De aanpassingspijn wordt vooral aan de oostzijde gevoeld.

Prospekt en Ablak spraken over de sociale aspecten van de uitbreiding met de Bulgaarse econoom Grigori Gradev, onderzoeker bij het European Trade Union Institute (ETUI) in Brussel, het onderzoeksinstituut van de European Trade Union Confederation (ETUC). Tot 1999 was Gradev directeur van het Instituut voor Sociale en Vakbondsstudies in Sofia. Tevens was hij secretaris van de Confederatie van Onafhankelijke Vakbonden in Bulgarije.

De ETUC steunt het vakbondswerk in Oost-Europa. De belangrijkste vakbonden uit de kandidaat-lidstaten zijn er sinds 1995 lid van. Sinds dit jaar doen ze ook mee in het Sociaal Dialoog Comité op EU-niveau.
Lees het interview


Ablak, december 2002

'Een dialoog met een pistool is geen dialoog'

Malgorzata Bos-Karczewska

De toetreding van Polen tot de Europese Unie lijkt sinds de laatste EU-top nog slechts een kwestie van tijd. Toch betwijfelen veel Nederlandse politici of het land er wel klaar voor is. Op het terrein van de sociale dialoog hebben de Polen in ieder geval nog een lange weg te gaan.

Het hebben van zo'n sociale dialoog behoort tot de voorwaarden voor het EU-lidmaatschap. In haar inmiddels veelbesproken voortgangsrapportage constateert de Europese Commissie dat Polen al veel gedaan heeft, maar dat het op een aantal punten beter moet.
Lees het hele artikel


Ablak, december 2002

Vakbond werd politieke speler

Malgorzata Bos-Karczewska

Tien jaren geleden was Polen min of meer synoniem aan Solidarnosc, de sterke onafhankelijke vakbond die wereldfaam verkreeg door de strijd tegen het communisme. In de jaren '90 zette de vakbond zijn politieke missie voort. De balans valt inmiddels negatief uit: van een machtig bastion is Solidariteit een kleine speler geworden.

De paradox van Solidarnosc is dat de strijd tegen het communisme in naam van democratie en arbeiderszelfbestuur werd gevoerd en dat de eerste Solidarnosc-regering onder Tadeusz Mazowiecki in Polen het kapitalisme heeft geďntroduceerd. De bond heeft in de jaren '90 twee keer effectief steun gegeven aan een systeemverandering.
Lees het hele artikel


Ablak, december 2002

Tsjechië en Slowakije

Edwin Bakker

Groeiende armoede in Tsjechië

De jaren negentig brachten meer verscheidenheid in status en levensstandaarden van burgers en gezinnen in de voorheen min of meer 'klassenloze maatschappij' van Tsjechië. Burgers kregen de kans om te klimmen op de maatschappelijke ladder wat betreft inkomen en eigendommen, maar konden ook hard naar beneden vallen.

Verschillen in bezit en inkomen namen snel en zichtbaar toe. Het systeem van sociale zekerheid kon zich minder snel aan de nieuwe situatie aanpassen, waardoor een deel van de bevolking in armoede raakte.

Deze groep dreigt verder te groeien. Economisch gaat het Tsjechië niet erg voor de wind. Het aantal werklozen groeit. Daarnaast is er sprake van vergrijzing.
Lees het hele artikel


Ablak, december 2002

Thailand van Europa?

Vlad Nicolae

Roemenië werd onlangs opgeschrikt door een schandaal van proportie: de Amerikaanse historicus Kurt Treptow zou samen met zijn Roemeense vriendin Tatiana Popovici meerdere kinderen seksueel misbruikt hebben en verschillende handelingen op foto- en filmmateriaal vastgelegd hebben.

De Amerikaan, die aan het hoofd stond van een culturele stichting, zal terecht moeten staan voor het seksueel misbruiken van twee meisjes van 10 en 14 jaar. Zij lijken slechts twee gevallen te zijn in de reeks kinderen die door Popovici meegelokt werden met kleine sommen geld en snoep.
Lees het hele artikel


Op het 55ste Filmfestival van Cannes won de Pools-Franse regisseur Roman Polanski de Gouden Palm voor zijn verfilming van het boek The Pianist van Wladyslaw Szpilman. De film gaat binnenkort in Nederland in premičre.

Met de verfilming van de memoires van Szpilman confronteerde Polanski, die het getto in Krakau overleefde, zichzelf met een ingrijpende periode uit zijn jeugd. In de vele interviews naar aanleiding van de premičre benadrukte Polanski dat hij het negatieve stereotype als zou Polen een antisemitisch land zijn, fel van de hand wijst.

De prijswinnende verfilming van Szpilman's boek The pianist vormt de aanleiding om de recensie van de vertaling van dat boek nu op de website op te nemen. De recensie van de hand van Bert Wiskie verscheen eerder in Ablak nr. 3 van de jaargang 2000.

Lees de boekbespreking