 |
 |
 |
 |
Dit is het archief van Ablak van de jaargang 2002.
Ablak, januari 2002
Slowaken niet blij met Hongaarse Statuswet
Edwin Bakker
Sinds 1 januari 2002 is de Hongaarse Statuswet van kracht. De totstandkoming
van de wet had heel wat voeten in aarde, zowel in Hongarije als daarbuiten. De
Slowaakse autoriteiten en met name de nationalistische en populistische
oppositiepartijen hebben grote bezwaren tegen de in hun ogen discriminerende
bepalingen in de wet en de wijze waarop deze tot stand kwam. Vertegenwoordigers
van Slowakije's etnische Hongaren juichen de wet van harte toe, hoewel ook zij
een aantal negatieve aspecten constateren.
Volgens de wet krijgen Hongaren in buurlanden die niet tot de EU behoren het
recht om jaarlijks drie maanden in Hongarije te komen werken. Verder mogen ze
op het vertoon van een speciale pas, die de Hongaarse identiteit van de drager
aangeeft, gebruik maken van medische en culturele voorzieningen in het
moederland. Kortingen op treinreizen, financiële steun voor het sturen van
kinderen naar Hongaarstalige scholen en beurzen voor hoger onderwijs in
Hongarije vallen ook onder de wet. Ten slotte kunnen Hongaarse
onderwijsinstellingen en Hongaarstalige media in de buurlanden rekenen op
financiële steun van Boedapest.
Lees het hele artikel
Ablak, januari 2002
Roemenen ook niet blij
René Does
Soms schrikken de Hongaren van de gevolgen van hun komende lidmaatschap van de
Europese Unie. Zo maken zij zich grote zorgen over het lot van de etnische
Hongaren in de buurlanden, want die kunnen pas op een later tijdstip op een
volwaardig EU-lidmaatschap rekenen.
Behalve dat de nieuwe EU-lidstaten uit Midden- en Oost-Europa zich
sociaal-economisch sneller zullen ontwikkelen dan de niet-leden in de regio,
heeft de EU langs haar buitengrenzen verschillende barričres met betrekking tot
het grensoverschrijdende verkeer van personen, goederen en kapitaal. Na de
eerste uitbreidingsronde lopen de EU-grenzen in het geval van Hongarije samen
met een groot deel van de landsgrenzen.
Lees het hele artikel
Ablak, januari 2002
Roemenen mogen voor honderd euro per dag naar Europa
Dorin Perie
Op 7 december heeft de Raad van Ministers van Justitie en van Binnenlandse
Zaken van de Europese Unie besloten de visumplicht af te schaffen voor
Roemeense staatsburgers die naar de Schengen-landen willen reizen. 'De
visummuur is gevallen', schreef Monitorul, één van de meest gelezen kranten in
Roemenië.
Het besluit betekent dat Roemeense staatsburgers in principe vrij mogen reizen
naar dertien Europese landen die lid zijn van de EU, alsmede naar IJsland en
Noorwegen, die geen lid zijn van de EU maar wel het Schengen-verdrag hebben
ondertekend. Voor het Verenigd Koninkrijk en Ierland geldt dit besluit niet
want deze twee landen behoren niet tot het Schengen-gebied. De bepaling is van
kracht sinds 1 januari van dit jaar.
Lees het hele artikel
Ablak, januari 2002
Het dilemma van Viktor Orbán
László Marácz
In april van dit jaar vinden er parlementsverkiezingen plaats in Hongarije. De
verkiezingen beloven een spannende nek-aan-nekrace te worden tussen de
Conservatief-liberale Partij (FIDESZ-MPP), de partij van de zittende premier
Viktor Orbán, en de grootste oppositiepartij, de Hongaarse Socialistische
Partij MSZP, die geleid wordt door de bankier Péter Medgyessy. De
opiniepeilingen van de afgelopen maanden geven een lichte voorsprong aan voor
FIDESZ, die op zo'n 40 procent van de stemmen zou kunnen uitkomen.
De uitgangssituatie in de aanloop naar de komende verkiezingen is anders dan
bij de vorige drie verkiezingen in 1990, 1994 en 1998, toen de zittende
regeringen door het electoraat naar huis gestuurd werden. In 1990 loste het
centrumrechtse kabinet onder leiding van wijlen premier József Antall het
communistische bewind af.
Lees het hele artikel
Ablak, januari 2002
Van vijandschap naar partnerschap
De civil society in Kroatië
Erik Nijsten
Na de Kroatische verkiezingen in januari 2000 werd de hoop uitgesproken dat de
wisseling van macht positieve gevolgen zou hebben op onder meer de economie en
de media. Ook op het gebied van het functioneren en de ontwikkeling van
non-gouvernementele organisaties, de civil society, werden veel positieve
veranderingen verwacht.
Het fenomeen civil society is redelijk nieuw in Kroatië. In de communistische
periode was er geen ruimte voor onafhankelijke organisaties. Sinds het begin
van de jaren negentig is het aantal non-gouvernementele organisaties (ngo's) in
Kroatië echter enorm gegroeid. De schattingen over het huidige aantal
organisaties lopen zelfs op tot ruim twintigduizend.
Lees het hele artikel
Ablak, januari 2002
Oostzee nog niet schoon genoeg
Egbert Tellegen
Oost en west bestreden de vervuiling van de Oostzee al vóór de val van het
IJzeren Gordijn. Tot de dag van vandaag blijft zulke brede internationale
samenwerking nodig om de milieuproblemen rond de zee te lijf te gaan.
Het IJzeren Gordijn en de Berlijnse muur waren er niet om milieuvervuiling
tegen te houden. Zelfs het vaste afval ging er doorheen. Zo exporteerde de
voormalige Bondsrepubliek tegen betaling chemisch afval naar de vlak over de
grens in de DDR gelegen stortplaats Schönberg. Uiteraard betaalde de DDR niet
voor het gedeelte van het afval dat via het grondwater terugkeerde naar de
Bondsrepubliek.
Lees het hele artikel
Het tweede nummer van Ablak van 2002 was een Engelstalige culturele special. De
redactie van Ablak heeft besloten van dit nummer geen artikelen op de website te
plaatsen.
Ablak, juni 2002
Polarisatie in Hongarije
László Marácz
De Hongaarse parlementsverkiezingen hebben een nieuw politiek partijenlandschap
opgeleverd. Hongarije krijgt een bipolair politiek systeem met een rechts en
een links blok. Hoewel links won, zijn de verschillen in machtsverhoudingen
tussen links en rechts erg klein, waardoor de nieuwe linkse regering een
moeilijke klus te wachten staat in het gepolariseerde Hongarije.
Ondanks een met name op economisch terrein succesvolle regeerperiode, is premier Viktor Orbán er bij de parlementsverkiezingen niet in geslaagd om de parlementaire meerderheid van zijn centrumrechtse coalitie te behouden.
Weliswaar werd zijn partij,
de rechts-liberale FIDESZ-MPP, de grootste en behaalde ze in een lijstverbinding met het
Hongaars Democratisch Forum (MDF) 188 van de 386 zetels.
Maar de leider van de Hongaarse Socialistische Partij (MSzP), de 60-jarige bankier
Péter Medgyessy, heeft van president Ferenc Madl de opdracht gekregen om een
nieuwe regering te vormen.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2002
Ontevreden Tsjechen gaan verkiezingen in
Harm Ramkema
Ook in Tsjechië is 2002 een verkiezingsjaar. In juni gaan de Tsjechen naar de
stembus voor de verkiezing van de nieuwe leden van het 200 zetels tellende Huis
van Afgevaardigden, in november kunnen ze hun nieuwe vertegenwoordigers in de
gemeenteraden kiezen, terwijl in oktober in een deel van Tsjechië verkiezingen
worden gehouden voor een derde van de zetels van de Senaat.
In de parlementsverkiezingen van 14 en 15 juni 2002 zullen de Tsjechen ongetwijfeld hun oordeel te geven over de sociaal-democratische minderheidsregering van premier Milos Zeman, die vier jaar aan de macht is geweest.
Bij de parlementsverkiezingen van juni 1998 kreeg de Tsjechische
Sociaal-Democratische Partij (CSSD) 74 zetels, waardoor zij de grootste partij
werd. De belangrijkste tegenspeler van de CSSD, de Democratische Burgerpartij
(ODS) van ex-premier Václav Klaus, verwierf 63 zetels.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2002
Bulgaren in verwarring
Hellen Kooijman
In Bulgarije dreigt het een chaos te worden. Politici en partijen buitelen over
elkaar heen in een spel om de macht. Beloftes worden gedaan en weer
ingetrokken. Het Bulgaarse volk weet steeds minder waar het aan toe is. En
ondertussen gaat het sociaal-economisch niet veel beter. De stand van zaken één
jaar na het aantreden van premier Simeon Saksekoboergotski.
Ook vorig jaar rond deze tijd was het sociaal-economische plaatje donker gekleurd. Terwijl een kleine elite zich verrijkte, leefde een groot deel van de Bulgaren in bedroevende armoede.
Maar politiek gezien was alles nog duidelijk.
Het land werd geregeerd door de 'blauwen'; een coalitie van democratische
partijen met de SDS, de Unie van Democratische Krachten, als touwtjestrekker.
Ook de president, Petar Stojanov, was blauw. De oppositie kwam van de 'roden',
de Bulgaarse Socialistische Partij (BSP), de ex-communisten in een nieuw jasje.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2002
Poolse identiteiten, Poolse zorgen
Slawomir Magala
'Ik ben een Pool, tot het uiterste gedreven door de geschiedenis', aldus sprak
Witold Gombrowicz, avantgardist en romancier van aristocratische komaf en
voorbestemd om de Tweede Wereldoorlog in de literaire cafés van Buenos Aires
door te brengen. 'Binnen onze eigen, vertrouwelijke, intieme realiteit, voelen
we niets dan onvolkomenheid, onvolwassenheid.'
Gombrowicz stierf in het Franse Vence in 1969 in dezelfde nacht dat de eerste
mens voet op de maan zette. Tegen die tijd was hij nummer twee op de shortlist
van de Nobelprijs voor Literatuur van de Zweedse Academie van Wetenschappen.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2002
'Opdat Polen Polen zal zijn'
Malgorzata Bos-Karczewska
Het verkiezingssucces van twee rechts-populistische partijen - Zelfverdediging
(Samoobrona) van Andrzej Lepper en de Liga van Poolse Gezinnen (LPR) van Roman
Giertych - heeft het Poolse establishment verrast. Beide zijn nieuwkomers in de
nationale politiek.
Met 10 procent van de stemmen is Samoobrona de derde
grootste fractie in de Sejm (50 van 460 zetels). De LPR behaalde 8 procent,
goed voor 37 zetels. Beide partijen keren zich tegen de Europese Unie, tegen
privatisering en tegen bezuinigingen op de verzorgingsstaat.
Door de komst van Samoobrona en de Liga van Poolse gezinnen zijn de plenaire
debatten in het Poolse parlement behoorlijk veranderd. Zonder scrupules dagen
beide partijen de regering uit. Daarbij zetten ze wapens van het zwaarste
kaliber in: moties van wantrouwen of voorstellen voor een referendum. Novum is
dat naast het 'Onze Vader' nu ook regelmatig antisemitische uitspraken en
beschuldigingen van landverraad in de Sejm te horen zijn.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2002
'De Poolse literatuur wordt onderschat'
Malgorzata Bos-Karczewska en Bert Wiskie
Ad van Rijsewijk, uitgever bij De Geus, heeft een grote passie voor de Poolse
literatuur. Ablak sprak met hem over de promotie van vertaalde Poolse
schrijvers onder het Nederlandse lezerspubliek.
'Ik heb een hang naar Oost-Europese literatuur: die is filosofischer dan de Angelsaksische. Dat begint al in Duitsland. Vroeger toen ik veel reisde in die landen, ervoer ik het als een soort magie. Binnen Europa zou ik overal kunnen wonen, maar erbuiten nergens. Omdat ik me heel verbonden voel met de cultuur en geschiedenis van Europa. Als je dan in Polen komt, leer je de mensen kennen en verpand je je hart. In 1976 leerde ik daar mijn vrouw kennen.
In het eerste jaar dat ik in Polen kwam en nog geen Pools sprak, dat was in
1972, was er bijna niets in Nederlandse vertaling. Ik heb toen veel in het
Duits gelezen. Toen ik in 1985 bij De Geus kwam werken dacht ik: daar moeten we
wat aan doen. De Geus bestond toen nog slechts uit twee personen: de stichter
en ik. Nu werken er ongeveer dertig mensen.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
Redactioneel
László Marácz
Deze zomer had Centraal-Europa te kampen met water, water en nog eens water. De
watersnood trof vooral voormalig Oost-Duitsland en Tsjechië. In deze landen
hielden de Moldau en de Elbe vernietigend huis. In Oostenrijk, Slowakije en
Hongarije zorgden de Donau, de Tisza en hun zijrivieren voor grote problemen.
De gevolgen: tientallen doden, tienduizenden ontheemden, tientallen miljarden
euro schade aan huizen, gebouwen en wegen en onherstelbare schade aan de
monumentale binnensteden van Dresden en Praag. Ook flora en fauna hadden het
zwaar te verduren. In een van de laatste oerbossen van Centraal-Europa, Gemenci
in Zuid-Hongarije, konden edelherten en wilde zwijnen niet aan de watervloed
ontsnappen. Zelfs de verhogingen in het nationale park aan de Donau, die
speciaal tegen hoog water aangelegd waren, liepen dit keer onder.
Lees het hele stuk
Ablak, september 2002
'Patriottisme is de kracht van Hongarije'
Interview met Otto Habsburg
András Vincze
Hongarije rondt deze herfst de toetredingsonderhandelingen met de Europese Unie
af. Een belangrijke kwestie voor een kleine natie als Hongarije is hoe het met
de culturele identiteit en de taal zal vergaan als het land opgaat in het
grotere geheel van de EU.
De eerste Hongaarse koning, de heilige Stefanus die Hongarije in 1000 na Chr.
definitief bij het Westen aansloot, heeft zijn opvolgers voorgehouden dat 'een
land met slechts een taal en een traditie zwak en kwetsbaar is'. Volgens
wetenschappers stamt dit idee uit de steppe, waar het gebruikelijk is dat
nomaden met een verschillende culturele achtergrond met elkaar optrekken. Als
je maar over een lingua franca beschikt, zijn verschillende culturele
identiteiten en talen geen nadeel, maar eerder een verrijking en een
versterking van de natie.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
Creatieve worsteling met Pools logo
Bert Wiskie
De opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Warschau was even
eenvoudig als complex: geef Polen een logo waarmee het in het buitenland
onmiddellijk herkenbaar wordt. Corporate Profiles DDB, het grootste
reclamebureau in Polen, won de inschrijving in augustus 2001.
Niet helemaal
onbegrijpelijk: DDB had zich in het verleden al onderscheiden met het ontwerp
van het befaamde 'Espańa'-logo dat Spanje na de dood van Franco over de hele
wereld een nieuw imago verschafte. In Polen heeft dit reclamebureau een keur
aan multinationals in zijn portfolio. De 'image-builder' was zo verguld met de
toekenning, dat het de Poolse regering een symbolische zloty voor de opdracht
factureerde.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
De kerk, de paus en de Europese Unie
Malgorzata Bos-Karczewska
De relaties tussen de katholieke kerk en de regering-Miller zijn uitstekend.
Dat komt niet alleen door het jongste bezoek van de paus aan Polen. Er staat
meer op het spel: Polen wacht hoogstwaarschijnlijk volgend jaar een referendum
over het lidmaatschap van de Europese Unie.
Opiniepeilingen geven aan dat een kleine meerderheid van de Polen de
EU-toetreding steunt. Maar met het toenemen van de werkloosheid (nu 17,4%) is
men niet echt zeker van een positief resultaat van het referendum. De
katholieke kerk heeft een grote invloed op het politiek-maatschappelijk leven
in Polen. Dit terwijl de oude strijdmakkers van Solidarnosc naar de marges van
het politieke leven zijn verdwenen.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
Andrzej Lepper: politieke hooligan
Malgorzata Bos-Karczewska
'Hoe gevaarlijk is Andrzej Lepper? Wie kan hem stoppen?', vraagt de Poolse pers
zich af. Eind mei beeldde het weekblad Wprost de boerenleider op zijn cover af
als Hitler, onder de veelzeggende kop: 'Heil Lepper!' Een vergelijking met de
Führer is fors overdreven, maar de boodschap is glashelder: 'Neem Lepper
serieus'.
Afgelopen juni wilde de rechtse populist grootschalige wegblokkades
organiseren. Die zijn mislukt, ondanks onverwachte steun van de vakbond OPZZ
(verbonden aan de sociaal-democraten van de SLD). Maar de aanhang van Lepper
groeit nog steeds.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
Premier Medgyessy in opspraak
László Marácz
Normaal gesproken valt er in Hongarije zomers weinig te beleven. De bewoners
uit de steden trekken naar een vakantiehuisje op het platteland of liggen op
het strand aan het Balatonmeer. Dat is deze zomer wel even anders.
Hongarije is
bezig met een dramatische en emotionele verwerking van het communistische
verleden. Vele Hongaren volgen live de parlementaire verhoren op televisie over
de betrokkenheid van regeringsvertegenwoordigers bij de voormalige
communistische staatsveiligheidsdienst.
Het gewroet in het spionnen- en informantenverleden van prominente Hongaarse
politici barstte los nadat de nieuwe Hongaarse regering, bestaande uit een
coalitie van het socialistische MSzP en het links-liberale SzDSz, eind mei van
dit jaar werd beëdigd. De oppositionele krant Magyar Nemzet (Hongaarse Natie)
onthulde medio juni dat de socialistische premier Péter Medgyessy onder
codenummer D-209 in de periode van 1978 tot 1982 voor de communistische
staatsveiligheidsdienst had gewerkt.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
Rode rozen voor Spidla
Harm Ramkema
Sinds 15 juli 2002 heeft Tsjechië een nieuwe regering. De sociaal-democraten
zijn wederom aan de macht, zij het niet langer in de vorm van een door de
oppositie gedoogde minderheidsregering, maar nu in coalitieverband met twee
andere partijen. Een en ander is een gevolg van de verkiezingen, die op 14 en
15 juni voor het Huis van Afgevaardigden zijn gehouden.
Bij de verkiezingen behaalde de Tsjechische Sociaal-Democratische Partij (CSSD)
onder leiding van Vladimír Spidla ruim 30 procent van de stemmen en 70 zetels,
een verlies van vier zetels. De conservatief-liberale Democratische
Burgerpartij (ODS) van Václav Klaus verloor er vijf en kwam daarmee op 58
zetels terecht.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
'Woelziek, ondankbaar en immatuur'
Polonofobie in Nederland in de jaren 1830
Idesbald Goddeeris
De laatste jaren benadrukken Nederlanders en Polen graag hun traditionele
vriendschapsbanden en historische raakvlakken - van oude handelscontacten tot
recente migratiegolven. In de negentiende eeuw was dat helemaal anders. Terwijl
de Poolse novemberopstand van 1830-1831 in de meeste West-Europese landen een
golf van polonofilie of Polenliefde op gang bracht, had de Nederlandse publieke
opinie er geen goed woord voor over.
Toen er in november 1830 in Polen een opstand uitbrak tegen de Russische overheerser, werd die in grote delen van West-Europa enthousiast onthaald. Vele kranten berichtten dagelijks over de nieuwe politieke ontwikkelingen in Polen en de militaire confrontaties met de Russen.
Speciaal opgerichte comité's
zamelden in tientallen steden en dorpen geld in via intekenlijsten, tombola's,
concerten en bals. Dichters en toonzetters grepen naar hun pen - zo componeerde
de Fransman Casimir Delavigne in 1831 de Varsovienne, in dezelfde periode als
de Brabançonne en naar analogie van de Marseillaise.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
'Bijna al mijn studenten gaan naar het buitenland'
Servië lijdt onder brain drain
Tijana Prokic
De geesteswetenschappen zijn niet populair onder studenten in Servië. Met zo'n
studie kun je een vertrek naar het Westen wel vergeten. Op bezoek bij een
professorengezin in Novi Sad.
'Toen ik mijn vriendinnen twee jaar geleden vertelde dat ik klassieke talen in
Belgrado wilde gaan studeren, verklaarde iedereen me voor gek. Waar moet je dan
in godsnaam van leven als je klaar bent, vroegen ze. Wie wil er in Servië nog
iets over de oudheid weten, laat staan die talen leren, wij leven zelf nog
steeds in de oudheid, was meestal het commentaar. Maar ik had mijn keuze allang
gemaakt. Waarom zou ik ook rechten of medicijnen gaan studeren, zoals 90
procent van mijn klasgenoten van het gymnasium?'
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
De betonnen jungle van Tirana
Remco van der Kruk en Wilco Leene
De bestemming is Tirana, de hoofdstad van een land in een uithoek van Europa,
Albanië. Een land dat tot tien jaar geleden gekenmerkt werd door het isolement
waarin het verkeerde. Dat isolement werd van binnenuit, maar zeker ook van
buitenaf gecreëerd en in stand gehouden. Europa heeft nooit veel belangstelling
getoond voor Albanië: een arm land van boeren dat zakelijk oninteressant was en
strategisch gezien van weinig belang.
Bij binnenkomst in de drukke, chaotische en benauwde stad zou het beeld van
vervallen straten afschrikwekkend kunnen zijn. En alsof de taxichauffeur dit
aanvoelt leidt hij de bezoeker - desnoods met een omweg - naar zijn bestemming
via de Boulevard 'Deshmoret e Kombit', een statige boulevard met prachtige
gebouwen die een Italiaanse sfeer uitademen. Het was de trots van de vroegere
dictator Enver Hoxha die hierlangs zijn buitenlandse gasten hun intrede in
Tirana liet maken. Maar de imponerende brede boulevard blijkt bij het linksaf
slaan een oase in een overwegend betonnen jungle.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2002
Permanente marginaliteit
René Does
In Europa is er geen bevolkingsgroep die zo buiten de reguliere maatschappij
staat als de zigeuners. Burgers en lokale autoriteiten zetten alle alarmbellen
in werking wanneer een groep zigeuners in aantocht is. Men vindt zigeuners
crimineel, onbetrouwbaar, lui, drankzuchtig en vies: ze maken er overal een
bende van.
Van de weeromstuit bestempelen mensenrechtenorganisaties en zigeuneractivisten
iedere negatieve opinie over zigeuners en alle maatschappelijke achterstanden
van zigeuners tot het product van racisme, vreemdelingenhaat en
onverschilligheid van de maatschappelijke meerderheid.
Lees de hele boekbespreking
Ablak, november 2002
Letland blijft rechts
René Does
Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is de politiek in het onafhankelijke
Letland overheerst door centrumrechts en dat zal na de recente
parlementsverkiezingen van 5 oktober niet veranderen.
Regeringscoalities zijn in Letland vaak geen lang leven beschoren en partijen
moeten dikwijls grote schommelingen in de verkiezingsresultaten ondergaan. Maar
het regeringsbeleid blijft hetzelfde: het gaat uit van hervormingen die moeten
leiden tot het lidmaatschap van de Europese Unie en de NAVO en de integratie in
Europa. De centrumrechtse meerderheidskabinetten zorgen hiervoor.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2002
Tien jaren later: de ontnuchtering
John Löwenhardt
In de afgelopen maanden lijkt Nederland te zijn veranderd van een van de meest
Europagezinde landen tot een land van drammerige eurosceptici. Het staat buiten
kijf dat de hoogoplopende controverses over reële risico's en gevaren gaan. Het
zou een waar wonder zijn als de 'big bang' in de komende jaren niet zou leiden
tot een serie diepgaande crises binnen de vergrote Europese Unie.
Kort voor zijn val wilde het kabinet-Balkenende zijn veto over de aanstaande
uitbreiding gebruiken om interne EU-hervormingen af te dwingen.
VVD-fractieleider Gerrit Zalm opperde dat het visavrije reisverkeer voor
Roemenen en Bulgaren maar snel weer moest worden ingetrokken. De
regeringspartijen eisten het recht op om na het aanstaande uitbreidingsbesluit
de accessielanden nog eens één voor één zelf toe te laten of af te wijzen.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2002
'EU-lidmaatschap legt economische discipline op'
Malgorzata Bos-Karczewska
De uitbreiding van de EU met tien nieuwe lidstaten is in de finale fase
gekomen. De uitbreiding wordt als problematisch bestempeld, want zij omvat acht
relatief arme landen uit Centraal-Europa (plus Cyprus en Malta).
Ondanks grote
vooruitgang in de laatste twaalf jaar hebben deze landen achterstanden qua
ontwikkelingsniveau, welvaart en instituties ten opzichte van de vijftien
landen van de Europese Unie. Om de achterstand te verkleinen zullen de nieuwe
leden op lange termijn een inhaalgroei van twee procent boven die in
West-Europa moeten boeken. Dat is zeker in het belang van de huidige lidstaten.
Nederland maakt zich grote zorgen over de hoge kosten van de uitbreiding en over het risico van verstoringen van de interne markt. Een gesprek over de economische gevolgen van de uitbreiding, over risico's maar ook over kansen, met prof. Jacques Pelkmans.
De econoom en Europa-kenner Pelkmans is directeur van de Economische Faculteit
van het Europa College in Brugge en sinds 1 januari 2001 lid van de
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in Den Haag. Hij maakte
deel uit van de projectgroep die het WRR-rapport Naar een Europabrede Unie
opstelde. Tevens is hij verbonden aan het Center for European Studies te
Brussel.
Lees het interview
Ablak, november 2002
Poolse tweestrijd over EU-lidmaatschap
Bert Wiskie
De weg naar een Pools lidmaatschap van de Europese Unie zou niet eenvoudig
worden. Dat stond al vast in 1993, toen de onderhandelingen met de EU begonnen.
Een groot land met een bevolking van bijna 40 miljoen, waarvan de economie als
gevolg van communistisch wanbeleid en demoralistering onder de bevolking
bijkans op zijn gat lag, moest tot in alle hoeken en gaten hervormd en
gemoderniseerd worden.
Om modernisering en hervorming te bereiken hield de politieke elite de bevolking een toekomstige beloning voor het brengen van de grote sociale offers voor: het lidmaatschap van de EU. Ondanks de immense vooruitgang op velerlei gebied zijn veel Polen tot de verliezers gaan behoren.
Daarom is de steun voor toetreding sterk teruggelopen. Waarnemers twijfelen er echter niet aan dat het in 2003 te organiseren referendum - het pragmatisme van de Polen kennende - een duidelijk 'ja' zal opleveren.
Zolang dat lidmaatschap niet is gerealiseerd, zal de strijd tussen voor- en
tegenstanders van het EU-lidmaatschap blijven woeden. Hieronder een kale
inventarisatie van de argumenten van de voor- en tegenstanders.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2002
Tsjechië en Slowakije
Edwin Bakker
De Tsjechen, ooit bijzonder enthousiast over de EU-integratie, zijn op dit
moment vergeleken met de andere kandidaat-leden van de Europese Unie, het minst
positief over het EU-lidmaatschap. Volgens recente peilingen zou slechts iets
meer dan veertig procent van de Tsjechen in een referendum voor toetreding tot
de EU stemmen. Eén op de zes Tsjechen geeft aan tégen EU-toetreding te zijn.
De verschillen tussen voor- en tegenstanders zijn eerder sociaal dan politiek
bepaald. Grootste voorstanders zijn ondernemers, de hoger opgeleiden, personen
die een vreemde taal spreken, inwoners van grote steden en mensen met hogere
inkomens. Tegenstanders van Europese integratie zijn vooral te vinden onder de
oudere Tsjechen, de minder hoog opgeleiden, mensen die geen vreemde taal
spreken en personen werkzaam in de agrarische sector.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2002
Het hele parlement is voor toetreding tot EU
László Marácz
Het kamp van de voorstanders van Hongarije's toetreding tot de EU telt in
principe al de vier politieke partijen die vertegenwoordigd zijn in het
Hongaarse parlement: de linkse Hongaarse Socialistische Partij (MSZP), het
links-liberale Verbond van Vrije Democraten (SZDSZ), het rechts-liberale
FIDESZ-MPP en het conservatief-christelijke Hongaars Democratisch Forum (MDF).
Het blok van de regeringspartijen MSZP en SZDSZ houdt dus onvoorwaardelijk vast
aan de toetreding tot de EU in 2004.
De opinies in het rechtse kamp laten meer verdeeldheid zien. Nu de beslissing
over de toetreding dichterbij komt, worden in oppositionele kringen steeds meer
eurosceptische meningen geventileerd. Dat geldt echter niet voor de kleinere
oppositiepartij, het MDF.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2002
Schengen-verdrag wordt struikelblok
László Marácz
De toetreding van Hongarije tot de Europese Unie is nog geen gelopen race. In
maart 2003 wordt een volksreferendum over de toetreding gehouden. De grote
rechtse oppositiepartij FIDESZ-MPP koppelt het geven van een positief
stemadvies aan de eigen achterban aan het verloop van de
toetredingsonderhandelingen: de Hongaarse regering moet haar rug recht houden
tegenover Brussel.
De afgelopen jaren waren er in Hongarije eurosceptische geluiden te beluisteren
met betrekking tot de nationale identiteit, het instellen van de
Schengen-grenzen en de sociaal-economische consequenties van de toetreding.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2002
Roemenen houden van Europa
Vlad Nicolea
Wat voor iedereen duidelijk was werd door het laatste jaarlijkse rapport van de
Europese Commissie nog eens naar voren gebracht: Roemenië is er nog lang niet.
Het zal alle zeilen bij moeten zetten om de zichzelf gestelde streefdatum van
2007 voor het felbegeerde lidmaatschap van de Europese Unie te halen.
Vraag aan een willekeurige Roemeen op straat of hij voor of tegen de toetreding
tot Europa is en je hebt een grote kans dat die persoon 'Ja, liever nog vandaag
dan morgen!' zal zeggen. Uit opinieonderzoeken blijkt namelijk dat maar liefst
80 procent van de Roemenen de toetreding een warm hart toedraagt. De gemiddelde
Roemeen vindt dat Roemenië historisch, cultureel en economisch altijd deel van
Europa uitgemaakt heeft.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2002
Bulgarije
Hellen Kooiman
Meer dan tachtig procent van de Bulgaren zou volgens de laatste opiniepeilingen
voor het lidmaatschap van de Europese Unie zijn. Maar de groep van
tegenstanders kan de komende jaren of zelfs maanden aanzienlijk groeien.
Twee visies, 'da' en 'ne'.
'Da': de EU als armoedebestrijder
Deel uitmaken van de Unie levert ons een hoop voordelen op, denken de Bulgaarse
burgers: een beter justitieel apparaat, een stabielere politiek, minder
corruptie, maar bovenal meer buitenlandse investeringen en een hogere
levensstandaard.
Met bovenstaande beloftes probeert de huidige regering van premier Simeon
Saksekoboerggotski de Bulgaren over te halen mee te werken aan de hervormingen
die de Europese Unie eist voor de toetreding. Bulgarije doet het niet slecht,
zo laten de EU-commissarissen regelmatig weten: 21 van de dertig hoofdstukken
van het acquis communautaire, het geheel van regels en wetten waaraan
toekomstige lidstaten moeten voldoen, zijn al afgesloten. Een grote stap op weg
naar toetreding, vindt de Europese Commissie.
Lees het hele artikel
Ablak, december 2002
'De welvaartskloof tussen West- en Oost-Europa is een hard feit'
Malgorzata Bos-Karczewska
De EU-uitbreiding naar het oosten wordt op 1 mei 2004 een feit. Alle aandacht
gaat naar de financiële en de economische gevolgen voor de huidige rijke
lidstaten. De sociale kant van de uitbreiding is een non-issue. De
aanpassingspijn wordt vooral aan de oostzijde gevoeld.
Prospekt en Ablak spraken over de sociale aspecten van de uitbreiding met de Bulgaarse econoom Grigori Gradev, onderzoeker bij het European Trade Union Institute (ETUI) in Brussel, het onderzoeksinstituut van de European Trade Union Confederation (ETUC). Tot 1999 was Gradev directeur van het Instituut voor Sociale en Vakbondsstudies in Sofia. Tevens was hij secretaris van de Confederatie van Onafhankelijke Vakbonden in Bulgarije.
De ETUC steunt het vakbondswerk in Oost-Europa. De belangrijkste vakbonden uit
de kandidaat-lidstaten zijn er sinds 1995 lid van. Sinds dit jaar doen ze ook
mee in het Sociaal Dialoog Comité op EU-niveau.
Lees het interview
Ablak, december 2002
'Een dialoog met een pistool is geen dialoog'
Malgorzata Bos-Karczewska
De toetreding van Polen tot de Europese Unie lijkt sinds de laatste EU-top nog
slechts een kwestie van tijd. Toch betwijfelen veel Nederlandse politici of het
land er wel klaar voor is. Op het terrein van de sociale dialoog hebben de
Polen in ieder geval nog een lange weg te gaan.
Het hebben van zo'n sociale dialoog behoort tot de voorwaarden voor het
EU-lidmaatschap. In haar inmiddels veelbesproken voortgangsrapportage
constateert de Europese Commissie dat Polen al veel gedaan heeft, maar dat het
op een aantal punten beter moet.
Lees het hele artikel
Ablak, december 2002
Vakbond werd politieke speler
Malgorzata Bos-Karczewska
Tien jaren geleden was Polen min of meer synoniem aan Solidarnosc, de sterke
onafhankelijke vakbond die wereldfaam verkreeg door de strijd tegen het
communisme. In de jaren '90 zette de vakbond zijn politieke missie voort. De
balans valt inmiddels negatief uit: van een machtig bastion is Solidariteit een
kleine speler geworden.
De paradox van Solidarnosc is dat de strijd tegen het communisme in naam van
democratie en arbeiderszelfbestuur werd gevoerd en dat de eerste
Solidarnosc-regering onder Tadeusz Mazowiecki in Polen het kapitalisme heeft
geďntroduceerd. De bond heeft in de jaren '90 twee keer effectief steun gegeven
aan een systeemverandering.
Lees het hele artikel
Ablak, december 2002
Tsjechië en Slowakije
Edwin Bakker
Groeiende armoede in Tsjechië
De jaren negentig brachten meer verscheidenheid in status en levensstandaarden
van burgers en gezinnen in de voorheen min of meer 'klassenloze maatschappij'
van Tsjechië. Burgers kregen de kans om te klimmen op de maatschappelijke
ladder wat betreft inkomen en eigendommen, maar konden ook hard naar beneden
vallen.
Verschillen in bezit en inkomen namen snel en zichtbaar toe. Het systeem van sociale zekerheid kon zich minder snel aan de nieuwe situatie aanpassen, waardoor een deel van de bevolking in armoede raakte.
Deze groep dreigt verder te groeien. Economisch gaat het Tsjechië niet erg voor
de wind. Het aantal werklozen groeit. Daarnaast is er sprake van vergrijzing.
Lees het hele artikel
Ablak, december 2002
Thailand van Europa?
Vlad Nicolae
Roemenië werd onlangs opgeschrikt door een schandaal van proportie: de
Amerikaanse historicus Kurt Treptow zou samen met zijn Roemeense vriendin
Tatiana Popovici meerdere kinderen seksueel misbruikt hebben en verschillende
handelingen op foto- en filmmateriaal vastgelegd hebben.
De Amerikaan, die aan het hoofd stond van een culturele stichting, zal terecht
moeten staan voor het seksueel misbruiken van twee meisjes van 10 en 14 jaar.
Zij lijken slechts twee gevallen te zijn in de reeks kinderen die door Popovici
meegelokt werden met kleine sommen geld en snoep.
Lees het hele artikel
Op het 55ste Filmfestival van Cannes won de Pools-Franse regisseur Roman Polanski de Gouden Palm voor zijn verfilming van het boek The Pianist van Wladyslaw Szpilman. De film gaat binnenkort in Nederland in premičre.
Met de verfilming van de memoires van Szpilman confronteerde Polanski, die het getto in Krakau overleefde, zichzelf met een ingrijpende periode uit zijn jeugd. In de vele interviews naar aanleiding van de premičre benadrukte Polanski dat hij het negatieve stereotype als zou Polen een antisemitisch land zijn, fel van de hand wijst.
De prijswinnende verfilming van Szpilman's boek The pianist vormt de aanleiding om de recensie van de vertaling van dat boek nu op de website op te nemen. De recensie van de hand van Bert Wiskie verscheen eerder in Ablak nr. 3 van de jaargang 2000.