'Patriottisme is de kracht van Hongarije'

Interview met Otto Habsburg

András Vincze

Hongarije rondt deze herfst de toetredingsonderhandelingen met de Europese Unie af. Een belangrijke kwestie voor een kleine natie als Hongarije is hoe het met de culturele identiteit en de taal zal vergaan als het land opgaat in het grotere geheel van de EU.

De eerste Hongaarse koning, de heilige Stefanus die Hongarije in 1000 na Chr. definitief bij het Westen aansloot, heeft zijn opvolgers voorgehouden dat 'een land met slechts een taal en een traditie zwak en kwetsbaar is'. Volgens wetenschappers stamt dit idee uit de steppe, waar het gebruikelijk is dat nomaden met een verschillende culturele achtergrond met elkaar optrekken. Als je maar over een lingua franca beschikt, zijn verschillende culturele identiteiten en talen geen nadeel, maar eerder een verrijking en een versterking van de natie.

Tot 1920, toen het Hongaarse koninkrijk werd ontbonden, was dit de staatsdoctrine van Hongarije. In de geest van Sint Stefanus laat Otto Habsburg, die zonder de roerige omwentelingen van de twintigste eeuw nu koning van Hongarije was geweest, zich uit over de Hongaarse identiteit en taal in het vergrote Europa van de Unie.

Er wordt vaak gezegd dat de aansluiting bij de Europese Unie mogelijk het nationale bewustzijn van de toetredende landen doet eroderen. Deelt u deze zorgen?
Habsburg: 'Ik denk niet dat het realistisch is te veronderstellen dat de toetreding tot de EU de nationale identiteit van de nieuwe lidstaten zal aantasten. Dat denk ik mede omdat ik de Hongaarse emigratiekringen goed ken. De meerderheid heeft immers de Hongaarse identiteit behouden. Er waren er natuurlijk ook die deze hebben verloren. Dat is begrijpelijk, omdat onze taal niet eenvoudig is. Als men veel Engels spreekt is het uiteindelijk makkelijker Engels dan Hongaars te spreken.
Er is nog een andere reden: onze taal is een cultureel bastion. Als we een blik op de geschiedenis werpen, dan zijn wij het enige van alle grote uit Azië afkomstige volkeren dat is overgebleven en wel omdat we onze cultuur levend hebben gehouden en ons in Europa vestigden. Daar mogen we koning Stefanus de Heilige, de eerste Hongaarse koning, dankbaar voor zijn.
Vanaf het allereerste begin was Hongarije een westers land, en dat is het gebleven ondanks dat onze natie vaak met geweld werd overspoeld en er slechts weinig Hongaren zijn overgebleven. Er zijn nauwelijks nog 'pure' Hongaren, terwijl we wel veel anderen in onze bevolking hebben opgenomen. Zo was Kossuth met zijn Slavische afkomst geen honderd procent Hongaar, en dat gold ook voor Sándor Petöfi. Dit geeft echter wel aan dat we de toekomst met vertrouwen tegemoet kunnen zien.'

Bij de uitbreiding van de EU kunnen er meerdere kleinere landen tot de Unie toetreden. In hoeverre kan dit de tegenstellingen tussen de kleinere en grotere lidstaten verscherpen?
'Dat is zo in iedere confederatie. Zo was het in de Verenigde Staten en ook in Zwitserland. Er zullen in Europa tegenstellingen naar voren treden, maar de kleinere staten kunnen voortbestaan als ze hun eigen cultuur, taal, nationale identiteit en geschiedenis bewaren.
Het zou een zeer goede zaak zijn als er veel kleinere landen in de EU komen. Ik zou het steunen als ook de dwergstaten zich bij de Unie zouden aansluiten, zoals San Marino, Monaco en Andorra. Kleine staten kunnen veel inbrengen, zoals Hongarije Europa veel heeft gegeven. Alleen al via de Opstand in 1956 en daarna, toen we weerstand boden aan de mentaliteit van het sovjetimperium. Zoiets houdt de natie bijeen en ik ben echt niet bang dat wij iets gaan verliezen.'

Eén van de grootste zorgen in verband met de aansluiting is de kwestie van de verkoop van grond aan buitenlanders. Bestaat het gevaar dat West-Europa de grond in Oost-Europa zal opkopen?
'Ik geloof dat niet zo erg. Natuurlijk zijn er personen in het Westen die in Oost-Europa grond willen kopen, maar er zijn ook mensen in Oost-Europa die naar het buitenland willen om daar grond te kopen. Kortom, vroeg of laat zal het evenwicht hersteld zijn. Laten we eens de roman De nieuwe landheer van Mór Jókai in herinnering roepen, waarin hij beschreef hoe een landheer Hongaar werd. Zij die Hongaarse grond kopen, zullen dan ook Hongaar worden.'

Zijn de Hongaren volgens u op de hoogte van het feit dat aansluiting bij de Europese Unie ook met bezuinigingen op uitgaven gepaard kan gaan?
'Hongarije is al door de grote problemen heen. Wij hebben ons veel eerder dan de anderen op de aansluiting bij de Europese Unie voorbereid. In het buitenland ziet men niet hoeveel Hongarije in het verleden al heeft gedaan.
Ik herinner me dat toen ik pleitte voor het Hongaarse lidmaatschap, er wat betreft het rechtssysteem al geen problemen meer waren, terwijl er in het geval van Tsjechië en Polen serieuze problemen opdoemden. Ik heb daarover met de minister van Buitenlandse Zaken, László Kovács, gesproken die me zei dat dit geen wonder was, omdat de communistische leiding al in 1982 had besloten dat alle voorbereidingen om tot de Europese Gemeenschap te kunnen toetreden, getroffen moesten worden.
Heel wat Hongaarse politici - zowel linkse als rechtse politici - zijn in de eerste plaats Hongaar en pas daarna partijlid. Dit is in veel andere landen niet vanzelfsprekend. Bij ons is het patriottisme echter nog altijd zo dat het de Hongaarse identiteit koestert. Dat is één van de krachten die in onze natie bloeien en, godzijdank, is dit zo gebleven.'

Biografie Otto Habsburg
Otto Habsburg (1912) is kleinzoon van keizer Franz-Josef I en zoon van de laatste keizer Karel I van Oostenrijk, die als Karel IV gelijktijdig koning van Hongarije was. In 1919 werd de familie uit Oostenrijk verbannen en haar bezit geconfisceerd. Vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog verzette Otto zich tegen het opkomende nazisme in Oostenrijk en vroeg hij internationaal aandacht voor het noodlot van de joden in het Derde Rijk.

Zijn grootste bekendheid verwierf Otto Habsburg met zijn inspanningen voor een verenigd Europa, gebaseerd op christelijke waarden. Sinds de jaren dertig van de twintigste eeuw was hij met oprichter Richard Nicolaas Graaf von Coudenhove-Kalergi één van de drijvende krachten achter de Pan-Europese Unie, een beweging die de eenwording van Europa vanaf de Atlantische Oceaan tot aan de Oeral nastreeft.

Vanaf 1979 bekleedde hij voor de Duitse CSU een zetel in het Europees parlement, waarin hij vele functies vervulde. In 1997, anderhalf jaar nadat hij een zwaar auto-ongeluk ternauwernood had overleefd, gaf hij zijn zetel op. Otto Habsburg is getrouwd met prinses Regina von Sachsen-Meiningen. Het paar heeft zeven kinderen.