Andrzej Lepper: politieke hooligan

Malgorzata Bos-Karczewska

'Hoe gevaarlijk is Andrzej Lepper? Wie kan hem stoppen?', vraagt de Poolse pers zich af. Eind mei beeldde het weekblad Wprost de boerenleider op zijn cover af als Hitler, onder de veelzeggende kop: 'Heil Lepper!' Een vergelijking met de Führer is fors overdreven, maar de boodschap is glashelder: 'Neem Lepper serieus'.

Afgelopen juni wilde de rechtse populist grootschalige wegblokkades organiseren. Die zijn mislukt, ondanks onverwachte steun van de vakbond OPZZ (verbonden aan de sociaal-democraten van de SLD). Maar de aanhang van Lepper groeit nog steeds.

Lepper blijft populair. Volgens een recente opiniepeiling zal zijn Samoobrona (Zelfverdediging) zeker 17 procent van de stemmen krijgen als er nu verkiezingen zouden worden gehouden, terwijl het met de regerende SLD-UP coalitie bergafwaarts gaat.

Andrzej Lepper (48), eigenaar van een middelgrote boerderij, richtte Zelfverdediging in 1992 als een boerenvakbond op. Met de beweging kon hij de onvrede van de boeren kanaliseren, die de buik vol hebben van de huidige politici en hun gebrekkige landbouwbeleid.

Vorig jaar profiteerde Lepper van het ineenstorten van de centrumrechtse AWS. Met 10 procent van de stemmen won Zelfverdediging 50 van de 460 zetels in de Sejm.

Lepper is een moderne populist. Een volkstribuun, die handig de media en de massa's bespeelt via protestacties en politieke happenings. Zijn partij is een 'one-man show'. Zijn wapen is niet een ideologie, maar massapsychologie.

Hij wil 'het volk', de verliezers van de transformatie, zoals boeren, arbeiders, bewoners van kleine steden en middenstanders, in bescherming nemen. Hij wordt aanbeden door zijn aanhangers, die tijdens demonstraties foto's van hun held rondsjouwen.

Rellen veroorzaken is zijn handelsmerk. Het 'lepperisme' behelst een aanval op het establishment en de staat, waarbij het fatsoen en wettelijke grenzen worden overschreden. Frappant is de grote tolerantie waarmee zijn overtredingen door de machthebbers worden bejegend. Lepper lapt al jaren dagvaardingen aan zijn laars.

Hij heeft meerdere malen de wet overtreden door bijvoorbeeld het organiseren van wegblokkades, publieke belediging van politici of molestatie van een deurwaarder. Onlangs zette Lepper in de Sejm zijn eigen loopmicrofoon aan om de vergadering ongevraagd toe te spreken. Een week later liet hij een lading Duits graan uit een treinwagon stromen om vervolgens het gebouw van het Ministerie van Landbouw voor een paar uur te bezetten.

Ook de sociaal-democratische premier Miller moet slapeloze nachten hebben van Lepper. Lepper wint nu ook stemmen bij de zwevende kiezers uit de middenklasse, die in de regering-Miller diep teleurgesteld zijn. Tot een nieuwe krachtmeting komt het in het najaar bij de gemeentelijke verkiezingen.

Maar er staat meer op het spel. De gemeenteraadsverkiezingen worden als prelude beschouwd voor het referendum in 2003 over de toetreding van Polen tot de Europese Unie. Lepper vormt met zijn anti-EU-retoriek een grote risicofactor, temeer daar de economische situatie verslechtert. 'Polen werden eerst beroofd door Moskou, daarna door Warschau en straks door Brussel', aldus Lepper.