'Ik ben er om er een dolle boel van te maken'

Tijana Prokic

Goran Bregovic was de absolute Joegoslavische king of rock. In de jaren negentig componeerde hij beroemd geworden filmmuziek. Tegenwoordig treedt hij weer op met een meer dan 50-koppig 'bruiloft- en begrafenisorkest'. Portret van een bijzondere gitarist en componist.

Een platenzaak in Belgrado is ongeveer net zo ingedeeld als een Free Record Shop: popmuziek, klassieke muziek, binnenlandse muziek. De afdeling binnenland is bijzonder interessant. Die valt onder te verdelen in binnenlandse muziek van vóór de oorlog en ná de oorlog. De oorlog van de jaren '90 wel te verstaan.

De naoorlogse muziek is een erbarmelijke kopie van westerse muziektrends of juist smakeloze nationalistische Balkan turbopop. Deze cd's verkopen geweldig. Iedere maand brengt weer een ander schaars gekleed tienermeisje een vulgaire cd uit. Deze banale sterretjes komen en gaan, maar de klassiekers, gemaakt in de glorietijd van het voormalige Joegoslavië, blijven onvervangbaar.

Goran Bregovic is de absolute Joegoslavische king of rock van de jaren '70 en '80. Deze gitarist en componist begon zijn loopbaan in Sarajevo, waar hij met wat vrienden de band Bijelo Doegme, De Witte Knoop, oprichtte. 'In die tijd kon niemand leven van rock&roll', vertelt Bregovic in een interview met Balkanmedia.com. 'Iedereen speelde wat muziek naast zijn studie, maar niemand was zo gek om te denken dat je er ook van kon leven. Tot Bijelo Doegme het tegendeel bewees'.

Bijelo Doegme is sindsdien waanzinnig populair gebleven in heel Joegoslavië. Het was een typische Balkanband, zoals Sarajevo, waar de band vandaan kwam, indertijd een typische Balkanstad was met een mix van Serviërs, Kroaten en moslims.

Zo was ook de muziek die zij maakten een mix van Amerikaanse rock en traditionele Balkanmuziek, met hier en daar een verborgen politieke boodschap. 'Rockmuziek was alles voor mij in die tijd. Het was een makkelijke manier om meisjes te krijgen en tegelijk wat ontevredenheid te uiten zonder meteen opgepakt te worden.

In de jaren zeventig was er een waanzinnige sfeer in Sarajevo. Allerlei soorten musici speelden met elkaar in talloze kroegen die altijd afgeladen vol waren. Er werden films gemaakt, toneelstukken geschreven en er werd muziek gespeeld voor een publiek dat altijd in was voor iets nieuws.'

Na vijftien jaar van enorme populariteit begon het leven van een rockster Bregovic te vervelen. 'Het leven van een tieneridool is overal ter wereld hetzelfde: seks, drugs en rock&roll. Als ik er aan terugdenk, besef ik hoe idioot die tijd was. Vooral de laatste jaren waren zwaar. Ik was opgelucht als we een tijdje geen platen uitbrachten en mensen ons wat minder op onze huid zaten.
Het enige waar ik van droomde was een huisje aan de Adriatische kust en een bootje om te vissen. Rust. Halverwege de jaren tachtig werd ik 35 en eigenlijk was ik klaar om met pensioen te gaan, dus kocht ik eindelijk dat droomhuisje. Ik dacht dat ik te veel gewerkt had, dat het zo wel mooi was geweest. Maar de oorlog verpestte het allemaal.'

De verveling van Bregovic had niets te maken met de muziek die hij maakte, het was de levensstijl die hem benauwde. Eind jaren tachtig begon hij samen te werken met regisseur Emir Kusturica. Diens film Time of Gypsies, waarvoor Bregovic de muziek schreef, wint in 1989 op het filmfestival van Cannes de Gouden Palm.

Het duo is in één klap wereldberoemd. Bijelo Doegme houdt op te bestaan en Bregovic wordt de vaste componist voor de films van Kusturica. Hun succes is enorm.

Net als veel anderen worden zij gedwongen hun geliefde Sarajevo vanwege de oorlogsdreiging te verlaten. Bregovic verhuist naar Parijs. 'Ik hield van niets op deze wereld zoveel als van Sarajevo. De socialistische kitsch uit de tijd van Tito is me zo dierbaar dat ik er niets slechts over kan zeggen.'

In Parijs vervolgt hij zijn samenwerking met Kusturica. Er volgen veel internationale prijzen voor zijn werk. Hij schrijft samen met Iggy Pop de muziek voor Arizona Dream, de Hollywood-film van Kusturica met Johny Depp en Fay Dunaway. Hij schreef de muziek voor de wederom met een Gouden Palm bekroonde film Underground. Ook Franse regisseurs huren hem in: Bregovic schrijft de muziek voor de Franse spektakelfilm La Reine Margot.

Momenteel heeft Bregovic weer een eigen band, The Weddings and Funeral Orchestra, waarmee hij ook op tournee gaat. Deze band bestaat uit meer dan 50 verschillende musici, waaronder een Russisch koor en trompet spelende zigeuners.

Net als vroeger in Sarajevo brengt hij allerlei verschillende culturen bij elkaar en weet daar een uniek geheel van te maken. Zijn concerten zijn heel uitbundig. Mensen dansen en zingen mee, ook als ze voor het eerst in hun leven de muziek van Bregovic horen.

Ondanks zijn succes heeft Bregovic geen hoge pet op van zijn muzikale talenten: 'Ik heb van mijn hersenen nooit iets verwacht, dus heb ik het leren op school al snel opgegeven. Ik studeerde sociologie en filosofie omdat die studies niet echt wetenschappelijk zijn en er dus ook niet hard gewerkt hoeft te worden.
Later heb ik mijn onbenul toch nuttig weten te maken. Ik ben veel vrijer dan iemand die in maar één ding heel goed is en door zijn kennis altijd in één en dezelfde richting gedwongen wordt. Ik ben een man van associaties en combinaties. Gelukkig heb ik altijd genoeg geld gehad om echt goeie muzikanten om me heen te verzamelen. Ik zit er om er een dolle boel van te maken.'