Dit is het archief van Ablak van de jaargang 2003.

Inhoudsopgave nr.1 (maart) 2003

REDACTIONEEL

ACHTERGROND

Het droevige lot van Vojislav Kostunica

LANDENPAGINA

Polen: Rywingate

ACTUALITEIT

Tussen Kopenhagen en 2004: de referenda

Hongarije

Polen

Slowakije

LANDENPAGINA'S

Hongarije: Telecombedrijf helpt kankerstichting

Slowakije: 'Separatisten' in Meciar's HZDS

Roemenië: Liefde voor Amerika, Seksslavernij anno 2003

TSJECHIË

Havel: het Tsjechische geweten

Skoda: een vierwieler uit Mladá Boleslav

Keur van steden, tuinen, kastelen en kuuroorden

De bruggen van Praag

Tsjechische literatuur in Nederland

Olomouc

In pivo veritas

Vloeibaar brood

BOEKBESPREKINGEN

Blackout

Stedenbanden in het nieuwe Europa

AGENDA

Het droevige lot van Vojislav Kostunica

Tijana Prokic

De vlammen van het brandende parlementsgebouw waren op 5 oktober 2000 nog nauwelijks gedoofd toen Vojislav Kostunica, de nieuwe president van Joegoslavië, op het balkon van het zojuist veroverde gebouw verscheen. Eén miljoen mensen op de straten van Belgrado en de rest van de wereld keken toe.
Zijn verschijning ontlokte een euforische begroeting. Met bevende stem sprak hij de massa toe: 'Bevrijd Servië!!' Hij haalde even adem om door te kunnen gaan, maar de menigte onderbrak hem. 'Kostunica, Servië, Kostunica!', schreeuwden ze. Twee-en-een-half jaar later is Kostunica werkloos.

Kostunica's baan is verdwenen, want Joegoslavië bestaat sinds enkele maanden niet meer. Het leiderschap over de zogenoemde Unie van Servië en Montenegro is overgenomen door Zoran Djindjic en Milo Djukanovic, de eerste ministers van respectievelijk Servië en Montenegro. Na de moord op Djindjic werd hij opgevolgd door bondgenoot Zoran Zivkovic.
Lees het hele artikel

Omhoog

Rywingate

Malgorzata Bos-Karczewska

Momenteel is Polen in de ban van Rywingate, de grootste corruptieaffaire sinds het begin van de jaren negentig. Rywingate brengt de Poolse rechtsstaat ernstige schade toe.

De hoofdrolspelers in Rywingate zijn Adam Michnik, de hoofdredacteur van Gazeta Wyborcza, premier Leszek Miller en Lew Rywin, een flamboyante Poolse filmproducent die Schindlers List en The Pianist op zijn naam heeft. Gazeta Wyborcza onthulde de affaire eind december 2002.
Lees het hele artikel

Omhoog

Tussen Kopenhagen en 2004: de referenda

De uitbreiding van de Europese Unie met acht landen uit Centraal- en Oost-Europa mag in juni 2004 doorgaan. Dat is besloten op de top van Kopenhagen van december vorig jaar. Europese kwaliteitskranten berichten over een historisch besluit tot hereniging van Europa. Maar hoe is dit besluit - aan de vooravond van de bindende volksreferenda - in de toetredende landen zelf ontvangen?

Hongarije

László Marácz

Op 12 april zal in Hongarije een bindend referendum over toetreding tot de Europese Unie worden gehouden. Ondanks het feit dat de animo voor de EU wat terugloopt, wordt verwacht dat 60% van het Hongaarse electoraat voor toetreding tot de EU zal stemmen. Hongarije blijft dus voor Europa.
Lees het hele artikel

Polen

Malgorzata Bos-Karczewska

De EU-top in Kopenhagen was een groot succes voor Polen, de grootste van de nieuwe lidstaten. Om extra concessies af te dwingen heeft Polen tot het laatste moment dwars gelegen. Toen premier Miller de verlossende woorden sprak, 'Al onze eisen zijn ingewilligd', was de opluchting - zowel onder de Polen als bij de andere kandidaat-lidstaten en de EU-leiders - groot.
Lees het hele artikel

Slowakije

Edwin Bakker

Hoewel het voor de historische top in Kopenhagen al min of meer duidelijk was dat Slowakije met negen andere landen in 2004 tot de Europese Unie zou toetreden was de officiële uitnodiging verheugend nieuws voor de Slowaken. 'De Slowaakse droom is werkelijkheid geworden', aldus de Slowaakse premier Dzurinda. Onder zijn leiding sloot het land op 13 december de onderhandelingen met de Europese Unie af.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Separatisten' in Meciar's HZDS

Edwin Bakker

De Beweging voor een Democratisch Slowakije (HZDS) is al meer dan tien jaar de grootste partij in het Slowaakse parlement. Veel langer dan tien jaar zal het waarschijnlijk niet duren. Elf van de zesendertig HZDS-parlementariërs kondigden op 7 februari aan een aparte parlementaire groep te vormen.

Deze 'separatisten' onder leiding van de vroegere vice-voorzitter van de HZDS, Vojtech Tkác, hebben aangegeven vooralsnog niet de ambitie te hebben een eigen partij op te richten. Hun beweegredenen om de HZDS vaarwel te zeggen zijn het ondemocratische karakter van de partij en het feit dat het binnen de partij allemaal om één man draait: ex-premier Vladimir Meciar.
Lees het hele artikel

Omhoog

Liefde voor Amerika

Vlad Nicolae

Sinds 1997 staat het Roemeense buitenlandbeleid in het teken van de NAVO-uitbreiding. Waren het bij de eerste uitbreiding van het bondgenootschap in 1997 de Amerikanen die de Roemenen buiten de boot lieten, na de aanslag van 11 september 2001 was het juist Amerika dat Roemenië erbij wilde hebben.

Op 21 november 2002 was het dan eindelijk zover. Roemenië werd op de NAVO-top in Praag uitgenodigd om in het jaar 2004 lid te worden van het bondgenootschap. Daarmee behaalde de regering van premier Adrian Nastase haar tot nu toe grootste politieke succes.
Lees het hele artikel

Omhoog

Seksslavernij anno 2003

Vlad Nicolae

In Roemenië is de prostitutie booming business. De media berichten vaak over prostitutie- en mensenhandelnetwerken die vrouwen, vaak minderjarig, naar het buitenland vervoeren om ze daar in bordelen te laten werken. Ook verbaast het niemand dat in vele gevallen de meisjes onder valse voorwendselen naar het buitenland gebracht worden. Maar dat men zonder al te veel moeite voor 400 dollar in Boekarest een vrouw kan kopen, schokte de Roemenen.

Vanaf 13 februari kon iedereen in een serie televisieprogramma's zien hoe undercover journalisten een kijkje namen in de duistere wereld van de prostitutie in Boekarest. Het programma Reporter Incognito bracht schokkende scènes in de huiskamers.
Lees het hele artikel

Omhoog

Dertien jaar presidentschap van Václav Havel

Hans Renner en Prokop Závodský

Op de Praagse Burcht, hoog op de toren van de Romaanse basiliek van Sint-Joris, klopte tussen 17 november 2002 - de gedenkdag van de Fluwelen Revolutie - en 31 januari 2003 een groot neon hart. De Tsjechische kunstenaar David Cerný maakte dit werk in opdracht van president Václav Havel.
Eind december 1989, ruim een maand na de Fluwelen Revolutie, die een einde aan het onderdrukkende communistische regime maakte, werd Havel president van Tsjechoslowakije. Na de splitsing van deze staat in 1993 was hij nog twee maal vijf jaar president van Tsjechië.
Op de laatste avond in januari, om 19.00 uur precies, doofde het rode hart. Met dit symbolische gebaar kwam een einde aan Havels dertienjarige presidentschap.

Men kan de rol van Havel als president niet los zien van zijn dissidente verleden onder het communisme. Hij behoorde tot de (relatief kleine) groep Tsjechen en Slowaken die openlijk verzet aantekende tegen het communistische regime, nadat de sovjettanks in augustus 1968 een abrupt einde aan de hervormingen van de Praagse Lente hadden gemaakt. Havel was een van de oprichters en woordvoerders van de Tsjechoslowaakse mensenrechtenbeweging Charta 77.
Lees het hele artikel

Omhoog

Een vierwieler uit Mladá Boleslav

Het succesverhaal van automobielfabriek Skoda

Prokop Závodský

Ook in Nederland rijden er duizenden van rond. In de reclameblokjes op de radio worden de verschillende modellen aangeprezen. We hebben het over de Skoda, het Tsjechische paradepaardje op wielen. Het meer dan honderd jaar oude bedrijf heeft de overgang van de plan- naar de markteconomie overleefd, en wel dankzij overname door het Duitse Volkswagen-concern. Een terugblik.

De geschiedenis van de firma Skoda begint in 1895, toen boekhandelaar Václav Klement (1868-1938) en bankwerker Václav Laurin (1865-1930) in de periferie van de noordoostelijk van Praag gelegen stad Mladá Boleslav een gezamenlijke werkplaats voor de productie en reparatie van fietsen oprichtten.
Lees het hele artikel

Omhoog

De bruggen van Praag

Harm Ramkema

Heden ten dage telt Groot-Praag maar liefst achttien bruggen over de Moldau (Vltava), voor auto's, treinen en voetgangers. Vlakbij de burcht Vysehrad loopt de spoorbrug in de richting van de westelijk gelegen stad Plzen. Over het eiland Stvanice in de Moldau loopt de treinverbinding met het noordelijk gelegen Dresden. Hiertussen bevinden zich acht bruggen. De bruggen en hun geschiedenis en naamgeving worden in deze bijdrage niet stroomafwaarts besproken, maar in chronologische volgorde van de huidige naamgevers.

Karelsbrug
De Karelsbrug is de oudste en was eeuwenlang de enige overspanning van de Moldau in Praag - zij verbindt de stadsdelen Oude Stad (Staré Mesto) en Kleine Zijde (Malá Strana). Met de bouw van de brug is in 1357 begonnen, onder de toenmalige koning van Bohemen en keizer van Duitsland Karel IV (1316-1378). Pas aan het begin van de vijftiende eeuw, onder koning Václav IV, werd de brug voltooid.
Lees het hele artikel

Omhoog

Vloeibaar brood

René Does

De Tsjechen zijn de grootste bierdrinkers ter wereld. Alleen een onafhankelijk Beieren zou de Tsjechische koppositie kunnen bedreigen. De liefde van de Tsjechen voor bier gaat zo ver dat ze het zelfs door eten prakken en er biersoep van maken. Ze noemen bier ook wel 'vloeibaar brood'.

De Tsjechen drinken jaarlijks per hoofd van de bevolking tussen de 160 en 170 liter bier. Per inwoner wordt iedere dag een halve literfles bier achterover geslagen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.2 (mei) 2003

REDACTIONEEL

INTERVIEW

Een gesprek met Otto von der Gablenz

ACTUALITEIT

Tussen Kopenhagen en 2004: de referenda

Hongarije

Litouwen

Polen

Slovenië

ACHTERGROND

Laveren tussen Amerika en Europa

Serviërs tussen hoop en vrees na politieke moord

REPORTAGE

Ook de honden eten vis

BULGARIJE

Rijkste man Bulgarije vermoord

Bulgaars leven

Bulgaren woedend op Emile Ratelband

MUZIEK

Portret van Goran Bregovic

ROEMENIË

Roemeens voetbal in crisis

INTERVIEW

Interview met NCDO-medewerker Elisabeth van der Steenhoven

FILM

Eeuw Hongaars jodendom

OOST-EUROPESE STEDEN

In Lublin is zelfs de duivel menselijk

BOEKBESPREKINGEN

Samen in het land van dracula. Socio-culturele praxis en interetnisch samenleven in transsylvanië.

Een knipoog van de koningin

AGENDA

Tussen Kopenhagen en 2004: de EU-referenda (vervolg)

Zestien april was een historische dag voor de Europese Unie: in Athene ondertekenden de regeringsleiders van de huidige 15 lidstaten en de tien nieuwe leden de toetredingsakte. Een week eerder, op 9 april, had het Europees Parlement positief besloten over de EU-uitbreiding met tien nieuwe landen.
Voordat het zover is met de toetreding, zullen alle volken (behalve de Cyprioten) zich per referendum uitspreken over de toetreding van hun land tot de Europese Unie. Op 12 april zette Hongarije de serie van negen EU-referenda in Zuid- en Midden-Europa voort.

Hongarije

László Marácz

Op 12 april werd in Hongarije een bindend referendum over de toetreding tot de Europese Unie gehouden. Het referendum zorgde voor twee verrassingen. Ten eerste bleek 84 procent van het opgekomen electoraat vóór toetreding. Deze 84 procent was ruim hoger dan verwacht. Maar er bleek slechts 46 procent van het totale electoraat, ruim acht miljoen stemmers, te zijn opgekomen. Dit was veel lager dan verwacht.
Lees het hele artikel

Litouwen

Malgorzata Bos-Karczewska

Litouwen is de vierde kandidaat-lidstaat die de EU-toetreding aan een referendum onderwerpt. Dat gebeurt op 10 en 11 mei. Litouwen is het meest Europagezind van de drie Baltische landen. Volgens een opiniepeiling is 67 procent van de Litouwers voor toetreding en maar 14 procent tegen.
Lees het hele artikel

Polen

Malgorzata Bos-Karczewska

Polen loopt op zijn tandvlees naar het EU-lidmaatschap. Over vijf weken, op 7 en 8 juni, spreken de Polen zich per referendum uit over de toetreding van hun land tot de Europese Unie. De opiniepeilingen voorspellen een gunstige uitslag van 70 procent voorstemmers bij een opkomst van 60 procent. Toch zijn er redenen tot zorg. Inertie en machteloosheid van de regering zijn koren op de molen van ludieke EU-tegenstanders. Of zal het boerenverstand toch de overhand krijgen?
Lees het hele artikel

Slovenië

László Marácz

Op 23 maart werden in Slovenië tegelijkertijd bindende referenda over toetreding tot de EU en tot de NAVO gehouden. In beide gevallen koos een duidelijke meerderheid van de Slovenen voor toetreding tot de westerse bondgenootschappen. De resultaten voor de EU-toetreding lieten zelfs een overweldigende meerderheid van 89 procent voorstemmers zien. Voor de NAVO zei uiteindelijk 67 procent ja.
Lees het hele artikel

Omhoog

Serviërs tussen hoop en vrees na politieke moord

Joeri Buhrer Tavanier

Op 12 maart, even na het middaguur, werd de Servische premier Zoran Djindjic in Belgrado doodgeschoten. Volgens de Servische politie was de moord onderdeel van een 'samenzwering van patriottische krachten', geleid door aanhangers van partijen verbonden aan de voormalige Joegoslavische president Slobodan Milosevic. Direct na de moord werd de noodtoestand afgekondigd.

Het is niet overdreven om te zeggen dat Servië zijn behendigste politicus in jaren heeft verloren. De Serviërs waren dan ook zeer geschokt. Niet dat dit de eerste politieke moord in het land was. Sinds de afzetting van Milosevic, twee jaar geleden, was het echter relatief rustig geweest. Men begon te geloven dat het land op een normale manier kon worden geregeerd.
Lees het hele artikel

Omhoog

Rijkste man Bulgarije vermoord

Hellen Kooijman

De moord op de Bulgaarse miljardair Ilija Pavlov veroorzaakte in Bulgarije een kleine aardbeving. Pavlov, president van het meest invloedrijke zakenimperium van Bulgarije, MultiGroup Corporation, werd op vrijdag 7 maart vermoord door een sluipschutter in de Bulgaarse hoofdstad Sofia. Pavlov was 42 jaar, getrouwd en had drie kinderen.

De voormalig nationaal kampioen worstelen werd beschouwd als de rijkste man van Bulgarije en één van de rijkste van Oost-Europa. MG Corporation geeft emplooi aan 12.000 werknemers en het totale vermogen van het bedrijf wordt geschat op 1,5 miljard dollar.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Ik ben er om er een dolle boel van te maken'

Tijana Prokic

Goran Bregovic was de absolute Joegoslavische king of rock. In de jaren negentig componeerde hij beroemd geworden filmmuziek. Tegenwoordig treedt hij weer op met een meer dan 50-koppig 'bruiloft- en begrafenisorkest'. Portret van een bijzondere gitarist en componist.

Een platenzaak in Belgrado is ongeveer net zo ingedeeld als een Free Record Shop: popmuziek, klassieke muziek, binnenlandse muziek. De afdeling binnenland is bijzonder interessant. Die valt onder te verdelen in binnenlandse muziek van vóór de oorlog en ná de oorlog. De oorlog van de jaren '90 wel te verstaan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Roemeens voetbal in crisis

Vlad Nicolae

Kort geleden verloor het nationale Roemeense voetbalelftal thuis met 2-5 van Denemarken. Na meer dan een decennium van successen, met als hoogtepunt de kwartfinale op het WK in 1994, lijkt anno 2003 een definitief einde gekomen aan de mooie tijden van het Roemeense voetbal. De voornaamste oorzaak van het verval lijkt de opvolging van de 'Gouden Generatie' van Gheorghe Hagi door spelers van beduidend minder kwaliteit. Doch schijn bedriegt: het Roemeense voetbal is ziek tot op het bot.

Het publiek begint dat te begrijpen. Bestuurders van het Roemeens voetbal komen steeds meer onder vuur van de publieke opinie. Een teleurgestelde supporter verwoordde het gevoel van de gemiddelde Roemeen, voor wie Tricolorii afgelopen jaren een van de weinige redenen voor trots betekende: 'Nadat ze ons het brood afgepakt hebben, zorgen ze niet eens meer voor spelen!'
Lees het hele artikel

Omhoog

'Knop niet afsnijden'

Bert Wiskie

De Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling (NCDO) voert voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken het Matra/KPA-programma uit. Dit wil in de postcommunistische samenlevingen van Oost-Europa via Kleinschalige Plaatselijke Activiteiten een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het maatschappelijk middenveld.
Het opzetten van een mensenrechtencentrum, het stimuleren van vrijwilligerswerk of de verbetering van medische faciliteiten, het kleinschalig ondersteunen van de werkgelegenheid... het zijn enkele voorbeelden. Een interview met programmamedewerker Elisabeth van der Steenhoven.
Lees het interview

Omhoog

Inhoudsopgave nr.3 (juli) 2003

REDACTIONEEL

REPORTAGE

Het EU-referendum in Litouwen

ACTUALITEIT

Tussen Kopenhagen en 2004: de EU-referenda

Polen

Tsjechië en Slowakije

ECONOMIE

De Via Baltica herzien

OOST-EUROPESE STEDEN

Habsburgse sfeer in Hongaars Sopron

MUZIEK

Muzikaal pionieren in Servië

CULTUUR

Interview met de Bulgaarse econome Biljana Tomova

Interview met Aleksander Tocilescu, theaterdirecteur in Boekarest

Interview met Albanese encyclopedist Xhovat Lloshi

FILM

Regisseur met een zigeunerhart

BOEKBESPREKINGEN

Encyclopedia of Rusyn history and culture

Peace with justice? War crimes and accountability in the former Yugoslavia

De zwemmer

Geluk

Een vergeten oorlog. Polen - Rusland 1920

AGENDA

'We hebben geen alternatief'

Het EU-referendum in Litouwen

Malgorzata Bos-Karczewska

'Alleen struisvogels steken hun kop in het zand, kom stemmen!', staat bij een levensgrote struisvogel in hartje Vilnius, de hoofdstad van Litouwen. Posters met 'Stojam i Europa' (Treed Europa binnen) en 'Bukine Europieciai' ('Wees Europeanen') sieren gebouwen in het oude centrum. Op 10 en 11 mei ging Litouwen naar de stembus om zich over de toetreding tot de EU uit te spreken. Onverwacht stemde maar liefst 91% van Litouwers voor Europa, bij een opkomst van 63%. Een reportage uit Litouwen.

De Europese Unie is voor de meeste Litouwers een grote onbekende, die men argwanend benadert. Onderhuids voelen de Litouwers dat veel staat te veranderen. Hun maatstaf voor vergelijking is - twaalf jaar na de losmaking - nog steeds de Sovjet-Unie, waar werk, inkomen en discipline gegarandeerd waren.
Lees het hele artikel

Omhoog

Tussen Kopenhagen en 2004 : de EU-referenda (vervolg)

De EU-referenda in Slowakije, Polen en Tsjechië zijn positief afgelopen. De meerderheid van de burgers heeft de verwachtingen ingelost en hun toekomst in de EU met een 'ja' bezegeld. Met de geslaagde EU-referenda is een belangrijke laatste horde op weg naar het EU-lidmaatschap genomen. In september gaan de laatste twee kandidaat-lidstaten, Estland en Letland, naar de stembus.

Polen

Malgorzata Bos-Karczewska

Het EU-referendum in Polen op 7 en 8 juni trok in het buitenland veel aandacht. Polen is de belangrijkste kandidaat-lidstaat, maar nergens is de weerstand om EU-lid te worden zo groot. De hamvraag was overigens niet de uitslag van het referendum, maar de opkomst. Net als in Slowakije gold een drempel van 50%. Bij een lagere opkomst zou het referendum niet geldig zijn. Behalve verlies van imago zou dat betekenen dat de Polen hun lot in handen zouden leggen van een parlement zonder gezag.
Lees het hele artikel

Tsjechië en Slowakije

Edwin Bakker

Tsjechië
Hoewel de percentages reden gaven tot zorg, waren weinigen na vrijdagavond 13 juni nog bang dat het referendum over toetreding van Tsjechië tot de Europese Unie een debacle zou worden. Een opkomst van slechts 16 procent na de eerste twee stemdagen was weliswaar bijzonder laag, maar de Polen hadden een week eerder al laten zien dat op de laatste stemdag de Europese Unie alsnog vrij massaal omhelst zou worden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Habsburgse sfeer in Hongaars Sopron

László Marácz

In het uiterste noordwesten van Hongarije ligt aan de Oostenrijks-Hongaarse grens de stad Sopron (Ödenburg). Sopron ligt 60 kilometer onder Wenen in een dal aan de uitlopers van de Alpen en aan het Fertö-meer (Neusiedlersee). Het Fertö-meer is een beschermd natuurgebied dat door Oostenrijk en Hongarije samen wordt beheerd. Sopron is dus de ideale plek voor wie geïnteresseerd is in het culturele erfgoed van de Habsburgse Dubbelmonarchie.

Om in Sopron te komen sla je onder Wenen af naar het Helenatal, een prachtig natuurgebied. Achter de rivier de Lajta, tot het uiteenvallen van de Dubbelmonarchie de grens tussen Oostenrijk en Hongarije, reis je over het platteland van de streek Burgenland.
Lees het hele artikel

Omhoog

Muzikaal pionieren in Servië

Morries Leeraert

Jazz en etno, experimentele elektronische muziek, een Balkan koperorkest en dj's: moeiteloos lopen de muzieksoorten in elkaar over tijdens het internationale festival voor nieuwe muziek Interzone in het Servische Novi Sad. Behalve genieten van de concerten werd er gediscussieerd over de kansen voor gedifferentieerde cultuuruitingen in een land dat lange tijd door eng nationalisme werd beheerst.

Een enthousiast gejoel klinkt op uit de zaal als Bratko Bibic en zijn drie bandleden worden aangekondigd. Uit het warme applaus dat zo'n driehonderd mensen van jong en oud hem toebedelen blijkt hoe populair de Sloveense musicus is in het Servische Novi Sad. Daar hebben zijn afwezigheid van 22 jaar en de afscheidingsoorlogen van de jaren negentig geen verandering in gebracht.
Lees het hele artikel

Omhoog

Regisseur met een zigeunerhart

Thijs Peters

Emir Kusturica is bassist, acteur, maar vooral een regisseur met een goedgevulde prijzenkast. De Serviër Kusturica (1954) maakt niet veel films. Hij regisseerde in meer dan twintig jaar slechts zes speelfilms.

In 1995 leek Kusturica er zelfs de brui aan te geven. Een jaar eerder was Underground. Once upon a Time There Was a Country uitgekomen, een zwarte komedie over vijftig jaar geschiedenis in Joegoslavië. In Cannes won hij voor de tweede keer een Gouden Palm, maar in de media kreeg de film het predikaat pro-Servisch te zijn.
Lees het hele artikel

Omhoog

Magistraal werk over de Roethenen

Harm Ramkema

Als we het over de Oost-Slavische volkeren hebben, dan denken we onmiddellijk aan de Russen, de Oekraïners en de Wit-Russen. Veel minder bekend is dat ook de Roethenen tot deze categorie behoren.

Roethenen? Waar leven die dan? En waarin onderscheiden ze zich van de andere Oost-Slaven? Welnu, wie de Encyclopedia of Rusyn History and Culture ter hand neemt en gaat lezen, weet straks heel veel over de Roethenen, hun geschiedenis, hun vestigingsgebieden, hun taal en hun cultuur.
Lees de boekbespreking

Omhoog

Inhoudsopgave nr.4 (oktober) 2003

REDACTIONEEL

FOTOREPORTAGE

Verlangen naar de Zwarte Zeekust

ACHTERGROND

Poolse Tataren strijden voor overleving

Ramadan in Bialystok

ROEMENIË

Seksuele revolutie in Roemenië

TSJECHIË/SLOWAKIJE

Beklemmende provincie

HONGARIJE

Anettka: Seksssymbool van Hongarije

VOORMALIG JOEGOSLAVIË

Hamlet in Bosnië

Serviërs verlangen naar zee

FILM

Vermakelijke Ostalgie

OOST-EUROPESE STEDEN

Vilnius: warme stad in het hart van Europa

BOEKBESPREKINGEN

The power and limits of NGO's. A critical look at building democracy in Eastern Europe and Eurasia

Poland and Ukraine. A strategic partnership in a changing Europe?

'Uns gab's nur einmal'. Mecklenburg-Vorpommern voor en na de Duitse hereniging

De Opstandigen

Zij kwamen uit het Oosten.

AGENDA

Ramadan in Bialystok

Jan Lepeltak jr.

In Polen is 95% van de bevolking katholiek. Toch zijn er duizenden Polen die jaarlijks de Ramadan houden. Hoewel deze moslims geen achterstandsgroep vormen, stuiten ze soms op onbegrip van hun landgenoten.

Het aantal moslims in Polen wordt geschat op 30.000 personen. De Tataarse gemeenschap telt ongeveer 5000 mensen en daarnaast zijn er enkele duizenden Polen die zich tot de islam hebben bekeerd. De meeste Poolse moslims daarentegen zijn immigranten. Ze komen met name uit Bosnië-Herzegovina, Tsjetsjenië en Pakistan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Seksuele revolutie in Roemenië

Vlad Nicolae

Vanaf billboards kijken schaars geklede dames je verleidelijk aan en wie over straat loopt zal zich verbazen over het grote aantal kortgerokte en hooggehakte vrouwen en meisjes, om over het 'blootgehalte' in de disco's nog maar te zwijgen. Roemenië lijkt in de ban van een postcommunistische seksuele revolutie.

Doe je de tv aan, dan zie je dat vrijwel alle presentatrices mooi en sexy gekleed zijn. Je krijgt de indruk dat de meeste popsterren niet op hun zangkwaliteiten doorgebroken zijn. Zelfs de vrouw van in de dertig die elke ochtend op de commerciële zender PRO TV de horoscoop voorleest doet dat behoorlijk opgemaakt, gekleed in korte rok met hoge hakken.
Lees het hele artikel

Omhoog

Beklemmende provincie

Edwin Bakker

Praag en Bratislava zijn - in navolging van de Hongaarse hoofdstad Boedapest - genotsoorden van seks en porno geworden. Steeds meer Engelse jongeren bijvoorbeeld gaan voor een weekendje 'beesten' liever naar Praag dan naar Amsterdam. Van die hoofdstedelijke seksuele revolutie is tot de Tsjechische en Slowaakse provincie echter weinig doorgedrongen.

Is het seks- en liefdesleven van de gemiddelde Tsjech en Slowaak anders dan dat van de gemiddelde Nederlander? Een goed onderbouwd antwoord op deze vraag is moeilijk of niet te geven, maar wanneer we de vraag beperken tot de provincie van Tsjechië en Slowakije kan op basis van tien jaar participerende observatie wel iets steekhoudends over het seks- en liefdesleven aldaar worden gezegd.
Lees het hele artikel

Omhoog

Anettka: het nieuwe sekssymbool van Hongarije

László Marácz

De dertigjarige talkshowpresentatrice Anettka, in het echt Anett Fehér genaamd, is het nieuwe sekssymbool van Hongarije. Anettka is te zien op de Hongaarse commerciële zenders Boedapest TV en Viasat3. Zij is momenteel de ster in maar liefst veertien verschillende shows die allemaal rond erotiek en seksualiteit draaien.

Deze golf van erotische programma's met de extravagante Anettka in de hoofdrol zit gemixt tussen de ochtendgymnastiek, series, sport, actualiteiten en andere talkshows. Op verschillende tijden van de dag is Anettka op het scherm te zien. Je kan met Anettka naar bed en je kan met haar opstaan. Haar best bekeken shows zijn Schokkend wakker worden om zeven uur 's ochtends en Schokkend in slaap vallen, dat 's avonds om elf uur wordt uitgezonden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Serviërs verlangen naar de zee

Morries Leeraert

Het is druk langs de oever van de Donau in Novi Sad. De mensen zoeken lang naar een plekje aan het kleine strand, vlakbij de verkeersbrug die nog steeds half in het water ligt. Een aangenaam tijdverdrijf in de hitte van deze zomer. Maar een 'echte' vakantie breng je door aan zee, zo luidt de stemming die door velen vertolkt wordt.

De hittegolf die afgelopen zomer heel Europa in haar greep hield, leek haar epicentrum in de Balkan te hebben. Was mei al een onverwacht hete maand, in juni en juli stond de thermometer overdag zowat onafgebroken boven de dertig graden. Tijd om koelere oorden op te zoeken. Maar voor de meeste Serviërs zat dat er niet in deze zomer.
Lees het hele artikel

Omhoog

Vilnius: warme stad in het hart van Europa

Malgorzata Bos-Karczewska

Vanuit Nederland bezien ligt Vilnius in een uithoek van Europa. Wie realiseert zich dat de hoofdstad van Litouwen zo ongeveer het geografische middelpunt van Europa vormt? Bovendien verrast Vilnius de bezoeker door zijn zuidelijke, nonchalante en zwierige karakter. De stad heeft verschillende barokke kerken met warme, mediterrane tinten.

Vilnius is lange tijd een provincieplaats gebleven. Het was geen metropool, zoals de twee grote Baltische havensteden, het Letse Riga en het Estse Tallinn. Vilnius, met 580.000 inwoners, ligt 250 kilometer landinwaarts, dichtbij de grens met Wit-Rusland, en heeft een andere, eigen oorsprong.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.5 (november) 2003

REDACTIONEEL

SERVISCHE POLITIEK

Orde op komst in Servische partijenchaos

Spoken uit het verleden

Burgerbeweging Otpor vormt politieke partij

ACTUALITEIT

Tussen Kopenhagen en 2004: de EU-referenda (slot)

BULGARIJE

Bojko Borissov, generaal zonder pardon

ACTUALITEIT

Nieuwe Europese buitengrenzen

FOTOREPORTAGE

Eindstation Moekatsjevo

FILM

Odyssee langs Bulgaarse traditie

FILM

Odyssee langs Bulgaarse traditie

MUZIEK

Rappen in het Pools

OOST-EUROPESE STEDEN

Wroclaw: Centraal-Europa in een notedop

BOEKBESPREKINGEN

History derailed. Central and Eastern Europe in the long nineteenth century

Fragmented identities: popular culture, sex and everyday life in post-communis Romenia

The road to the European Union. Volume 1. The Czech and Slovak republics

The road to the European Union. Volume 2. Estonia, Latvia and Lithuania

Praag

Mecedez-Benz. Uit de brieven aan Hrabal

AGENDA

Orde op komst in Servische partijenchaos

Arjen Berkvens

Sinds de revolutie tegen Slobodan Milosevic en zijn regime in oktober 2000 hebben zich in Servië stormachtige politieke ontwikkelingen voorgedaan. Nu de nieuwe parlementsverkiezingen naderen, is tussen de politieke partijen een stoelendans ontstaan die vooral gaat om de volgende vragen: wie doet er mee en wie doet het met wie?

Deze vragen lijken niet geïnspireerd door een fundamenteel debat over de toekomst van het land, maar veel meer gebaseerd op persoonlijke conflicten, strategische afwegingen en ambities. In zekere zin staat de ideologische identificatie van politieke partijen in Servië nog in de kinderschoenen. Dat komt doordat in de jaren negentig maar één vraag telde in de Servische politiek: ben je voor of tegen Milosevic? Door de militaire conflicten en het ontbreken van een democratische rechtstaat kon men zich de luxe van andere ideologische discussies niet veroorloven.
Lees het hele artikel

Omhoog

Spoken uit het verleden

De sociaal-democratie in Servië

Arjen Berkvens

In Servië wordt de beeldvorming over het socialisme en de sociaal-democratie in sterke mate bepaald door de herinnering aan het tijdperk van Slobodan Milosevic, zijn vrouw Mira Markovic en hun respectievelijke partijen, de Socialistische Partij van Servië (SPS) en Links Joegoslavië. Hoewel in het Westen met veel sympathie naar het 'Joegoslavische model van het arbeiderszelfbestuur' werd gekeken, is er in de tijd onder maarschalk Tito al een negatief beeld van het socialisme ontstaan.

Tegen deze spoken uit het verleden moeten de huidige sociaal-democratische partijen het opnemen. Daarbij wordt de sociaal-democratische beweging gekenmerkt door versplintering en interne strijd, hetgeen bepaald niet goed is voor het vertrouwen onder de bevolking.
Lees het hele artikel

Omhoog

'We willen het politieke gezicht van Servië veranderen'

Burgerbeweging Otpor vormt politieke partij

Morries Leeraert

De ontwikkeling van de Servische studentenverzetsbeweging Otpor (Verzet) is uniek in Oost-Europa. De organisatie belaagde eind jaren negentig het regime van Slobodan Milosevic met de verfspuit, waarmee de fameuze zwarte vuist op alle muren werd gespoten, en slogans als 'Slobo, red Servië, pleeg zelfmoord'. Ook de huidige politieke partijen kunnen rekenen op niet malse kritiek. Binnenkort gaat Otpor zelf verder als politieke partij. Nenad Konstantinovic (31), coördinator van het hoofdkantoor in Belgrado en kandidaat-parlementslid, vertelt wat Otpor van plan is.

In haar vijfjarige bestaan is Otpor populair geworden als buitenparlementaire politieke groep. Waarom wilt u nu verder als politieke partij?
'Bij onze oprichting hadden we een helder doel: het aftreden van Milosevic. Wij stonden een nieuwe manier van sociale betrokkenheid voor; het deed er niet toe dat we geen politieke partij waren, geen gestructureerde beweging.
Na de vijfde oktober (2000, toen Milosevic ten val kwam – ML) veranderde onze strategie. We riepen destijds op om op de oppositiepartijen van DOS te stemmen. Tachtig procent van de bevolking steunde die partij toen. De afgelopen jaren hebben we ze bij de les willen houden en ze aangespoord de hervormingen door te zetten.
Maar we zijn daarin erg teleurgesteld. DOS ontbrak het aan de kracht of de politieke wil de situatie te verbeteren. Er is weliswaar vooruitgang geboekt, maar niet genoeg, en het gaat veel te langzaam. DOS heeft ons vertrouwen geschaad. We willen dat weer rechtzetten. We need to put things right.'
Lees het hele interview

Omhoog

Tussen Kopenhagen en 2004: de EU-referenda (slot)

Estland en Letland

René Does

De twee laatste kandidaat-lidstaten, Estland en Letland, zijn nu ook aan boord van de Europese Unie. De referenda van 14 en 20 september lieten zelfs een hoog percentage voorstemmers zien. Bij een opkomst van 63 procent van de kiezers werd in Estland het EU-lidmaatschap met 67 procent van de stemmen goedgekeurd. In Letland bedroegen deze cijfers respectievelijk 72 en 69 procent.

Ondanks de groeiende euroscepsis in de peilingen van afgelopen jaren, waarin op den duur een kleine meerderheid van de Esten en Letten aangaf eigenlijk weinig te zien in de Europese Unie, twijfelde toch niemand eraan dat de referenda een positief resultaat zouden opleveren. In de twee landen voerden de media en de autoriteiten een sterke pro-Europa campagne, waarin de tegenstanders als dommig en ouderwets werden afgeschilderd, en bovendien was er door de positieve EU-referenda in de kandidaat-lidstaten vóór Estland en Letland een domino-effect ontstaan, waarin het niet meer mis kon gaan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Bojko Borissov, generaal zonder pardon

Hellen Kooijman

De meest populaire man van Bulgarije is momenteel Bojko Borissov, secretaris-generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken en hoogste chef van politie. Borissov (44) zou degene zijn die daadwerkelijk de georganiseerde misdaad in Bulgarije aanpakt.

In opiniepeilingen krijgt Borissov het hoogste cijfer en onlangs werd hem door een aan aantal prominente Bulgaren, onder wie de hoofdredacteuren van populaire kranten als Troed en 24 Tsjasa, het ereburgerschap van de Bulgaarse hoofdstad Sofia aangeboden. Borissov zorgde ervoor dat er bij de politie weer motivatie was om criminelen aan te pakken en hij gaf de burgers het vertrouwen in de overheid weer terug, zo motiveerden zij het aanbod. Borissov weigerde. Zijn daden waren nog te klein voor deze grote eer, zo vond hij zelf.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nieuwe Europese buitengrenzen

Als Polen, Slowakije en Hongarije op 1 mei volgend jaar lid worden van de Europese Unie, worden de oostgrenzen van deze landen de buitengrenzen van de Europese Unie. In het kader van de Schengen-overeenkomst moeten de grenzen met Wit-Rusland, Oekraïne en Servië dan hermetisch afgesloten worden. Alleen met een geldig visum mag de EU in gereisd worden.

Of de handhaving van de strenge grensbepalingen gaat lukken is nog maar de vraag. In Centraal-Europa vreest men dat ook na de uitbreiding honderdduizenden illegalen Uit het arme Azië via de nieuwe oostgrenzen de sprong naar de rijke EU zullen wagen. Zijn Polen, Slowakije en Hongarije klaar voor Schengen? En hoe staat Servië tegenover de komende scheidslijnen?


Hongarije

László Marácz

De Hongaars-Oekraïense grens is gemakkelijk over te steken dankzij de goede Hongaars-Oekraïense betrekkingen. De grens is de laatste jaren volop geschonden door mensensmokkelaars die asielzoekers uit Azië illegaal Hongarije binnen brachten, maar dat was voor beide landen geen reden om een straffer grensregime in te stellen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.6 (december) 2003

REDACTIONEEL

ONDERWIJSSAMENWERKING

Overwegingen bij de jaarwisseling

TRADITIES

Elke dag oud en nieuw

B.Ú.É.K.

Geforceerde herleving van joodse traditie

maan

Harry Potter of Dokter Au-doet-pijn

Ghita moet lekker vet worden

Dansende geiten en beren

Een karper in de badkuip

Veselé Vianoce

Blijven zitten aan de kerstdis

Kerstkribben uit Krakau

Russische estrada blijft geliefd

Verkouden? Knoflook, ui en theeketel volstaan

In de Russische keuken gaat niets verloren

De mythe van het zwarte goud

De 'smerige dagen' van Bulgarije

De mannen leiden in Servië de kerstrituelen

Katholiek Kroatië heeft lange kerstperiode

BOEKBESPREKINGEN

Architectures of Russian identities: 1500 to the present

Cinema of the other Europe. Industry and artistry of East Central Europe

Een Hollandse romance

De Goden hebben honger

AGENDA

B.Ú.É.K

László Marácz

In Hongarije zijn de feestdagen in december met veel tradities omgeven. Zeker op het platteland worden ze steevast in ere gehouden.

De voorbereidingen op het kerstfeest beginnen ver vóór Kerstmis, zeker op het overwegend katholieke platteland, waar de kinderen tijdens de Advent samen met de pastoor een opvoering van het kerstverhaal instuderen. Dit gebruik wordt Bethlemezés genoemd en gaat terug op de middeleeuwse christelijke mysteriespelen. Het is de bedoeling dat het kerstverhaal met liederen, gedichten en geestige dialogen op vermakelijke wijze wordt opgevoerd.
Lees het hele artikel

Omhoog

Harry Potter of Dokter Au-doet-pijn

Nieuwe en oude Russische kinderboeken

Pauline Michgelsen

Net zoals in duizenden andere boekhandels wereldwijd, wordt ook in de Moskouse boekhandels de verschijning van het vijfde deel in de Harry Potter-reeks groots aangekondigd. De vertaling van Garri Potter i orden Feniksa wordt 7 februari 2004 verwacht, maar iedereen kan vast intekenen. De eerdere delen liggen vlak bij de kassa. Rusland heeft een rijke traditie van kinderliteratuur.

Iets verderop liggen de vertalingen van de eerste twee kinderboeken van Madonna. Hoewel de nieuwe activiteit van deze popster in het algemeen weinig enthousiast is ontvangen, worden haar boeken in grote getale gedrukt.
Lees het hele artikel

Omhoog

Ghita moet lekker vet worden

Vlad Nicolae

Hoewel de overgrote meerderheid van de Roemenen orthodox christelijk is, wordt Kerstmis 'gewoon' op zijn West-Europees gevierd op 25 december en niet, zoals door de Russen of de Serviërs, dertien dagen later. Slechts een klein aantal Roemenen viert het nog op basis van de oude orthodoxe kalender, volgens 'de oude stijl'. Hoe dan ook, de nadering van Kerstmis betekent dat de laatste dagen van Ghita aangebroken zijn.

Tijdens de feestdagen neemt het eten en drinken met familie en vrienden een belangrijke plaats in. Vrouwen brengen dagenlang in de keuken door met voorbereidingen zodat met kerst de tafel vol is met zoveel mogelijk traditionele gerechten, voor een belangrijk deel gemaakt uit varkensvlees. Waar de Nederlander zijn gasten kan uitnodigen om te gourmetten bij het kerstdiner is het vooralsnog uitgesloten dat de Roemeen daarmee weg zou kunnen of willen komen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Verkouden? Knoflook, ui en een theeketel volstaan!

Greetje van der Werf

De Rossijskaja Gazeta (Russische Krant) publiceerde onlangs een groot artikel dat begon met de klacht dat als Russen tegenwoordig verkouden zijn, ze onmiddellijk naar de apotheek hollen om een modieus anti-verkoudheidsmiddel te eisen. 'Maar', zo merkte de krant op, 'we vergeten helemaal dat onze ouders en grootouders het zonder alle moderne druppels en sprays moesten doen, en die overleefden toch ook, anders waren wij er niet geweest…' Hierbij een greep uit de vele oude Russische volksgeneeswijzen om een verkoudheid te bestrijden.

Bij een beginnende verkoudheid is het goed om je handpalmen en voetzolen in te wrijven met knoflook, wollen sokken aan te trekken en in bed te gaan liggen, waarbij de handen de hele nacht onder de dekens moeten blijven. Je kunt ook je handen ongeveer tien minuten in warm water houden en vervolgens inwrijven met appelazijn. Mosterdzaadjes in je sokken en dan lekker onder de wol kruipen, kan ook.
Lees het hele artikel

Omhoog

In de Russische keuken gaat niets verloren

Greetje van der Werf

De Russische keuken is een boerenkeuken, waarvan de gerechten al eeuwenlang van generatie op generatie worden doorgegeven. De ingrediënten en het sobere, maar voedzame karakter ervan komen aardig overeen met de traditionele Hollandse keuken. Een bijdrage over de Russische culinaire traditie.

Als mijn Russische vriendin Ira overkomt gaat ze altijd voor mij koken. Ik ben gek op Russisch eten, maar bij mij smaakt het nooit écht Russisch, ook al volg ik precies de aanwijzingen van het recept. Wat overigens niet meevalt, want in de Russische kookboeken staat hetzelfde recept telkens anders vermeld. Dat is logisch: Rusland is zo uitgestrekt dat er heel veel plaatselijke varianten op hetzelfde recept zijn, afhankelijk van wat er bijvoorbeeld plaatselijk verbouwd kan worden.
Lees het hele artikel

Omhoog

De mythe van het zwarte goud

Koos Boertjens

Lang voordat kaviaar als delicatesse doordrong tot de internationale jetset waren de zwarte eitjes van de steur in Rusland voedsel voor de gewone man. Tegenwoordig schuilt achter de mythe van glamour en pracht een tragische wereld van stroperij, economische malaise en corrupte overheden.

In het onlangs vertaalde Kaviaar. De vreemde geschiedenis en onzekere toekomst van `s werelds meest begeerde delicatesse van Inga Saffron en The taste of dreams. An obsession with Russia and caviar van Vanora Bennet worden de vele aspecten van de ge-schiedenis van de Russische kaviaar beschreven.
Lees het hele artikel

Omhoog

De mannen leiden in Servië de kerstrituelen

Tijana Prokic

Toen mij gevraagd werd een stukje voor Ablak te schrijven over Servische kersttradities, wist ik meteen dat mijn kennis van dit onderwerp bij lange na niet toereikend was om het meteen op te schrijven. Ik ben opgegroeid in communistisch Joegoslavië, een kerk was voor ons niet meer dan een bezienswaardigheid.

Wij vierden de Dag van de Arbeid en de Dag van de Republiek en kregen cadeautjes van Vadertje Vorst (Deda Mraz) om het begin van het nieuwe jaar te vieren. Mijn opa verafschuwde kerstbomen omdat ze hem aan de Duitse bezetting herinnerden, dus hadden wij nooit een kerstboom.
Lees het hele artikel

Omhoog