Polen

Malgorzata Bos-Karczewska

De EU-top in Kopenhagen was een groot succes voor Polen, de grootste van de nieuwe lidstaten. Om extra concessies af te dwingen heeft Polen tot het laatste moment dwars gelegen. Toen premier Miller de verlossende woorden sprak, 'Al onze eisen zijn ingewilligd', was de opluchting - zowel onder de Polen als bij de andere kandidaat-lidstaten en de EU-leiders - groot.

Al vóór de top bouwde Polen de spanning kundig op. Er werd een sense of urgency gecreëerd. In deze alles-of-niets-strategie voelde Polen zich gesterkt door de gedachte dat de EU-uitbreiding zonder Polen ondenkbaar leek. Een waar spektakel voor het thuisfront was nodig om de Poolse publieke opinie ervan te overtuigen dat de regering-Miller de Poolse belangen goed behartigde. Dat was nodig met het oog op het laatste obstakel: het volksreferendum op 8 juni aanstaande.

Miller sleepte uiteindelijk extra inkomenssteun voor Midden- en Oost-Europese boeren, flexibeler melkquota en meer geld voor grensbewaking in de wacht. Voor zijn prestaties kreeg Miller lof van de BBC: 'Poles played it effectively well as if EU-members!'

Premier Miller kwam als held naar Polen terug. De Poolse media toonden zich triomfantelijk. 'Goededag Europa', kopte de kwaliteitskrant Rzeczpospolita, met een foto van een stralende premier. 'Unie nodigt uit, Polen besluit', was het commentaar in deze krant. De grootse krant, Gazeta Wyborcza, kopte 'Onze Unie' en hoofdredacteur Adam Michnik stelde vast: 'Mijn droom is uitgekomen'.

Maar de vreugde was van korte duur. Prompt kwam er een discussie over de details van de onderhandelingen op gang. De Poolse burgers konden de resultaten eigenlijk niet goed op waarde schatten. Polen maakte immers voor het eerst EU-onderhandelingen mee. De hamvraag bleef of Miller niet een betere deal voor Polen had kunnen sluiten.

Terwijl de politici bakkeleiden, bleek een kleine meerderheid (52%) van de Polen de resultaten toch als goed te beschouwen. De EU-toetreding hield Polen een week lang in haar greep. Met het losbarsten van de corruptieaffaire Rywingate eind december keerde Polen terug naar de realiteit van alledag.

Daarbovenop kwam de commotie over de steun aan de Poolse boeren. De regering ging er in Kopenhagen namelijk vanuit dat het akkoord over landbouwgeld álle boeren betrof. Brussel maakte medio januari duidelijk dat alleen bepaalde producten voor de volledige inkomenssteun in aanmerking kwamen. Dat was even slikken voor premier Miller.

Het vertrouwen in de politieke elite is aangetast. En dat vertrouwen is cruciaal nu het land bij referendum moet beslissen over toetreding tot de EU. De kans dat een te lage opkomst (onder de 50%) de uitslag ongeldig maakt is reëel. In dat geval wordt de beslissing genomen door het parlement met tweederde meerderheid van de stemmen.

Interessant is dat Polen met de ambities van een regionale grootmacht reeds nu een voorschot op het EU-lidmaatschap neemt. Eind januari heeft de regering in Warschau een voorstel gelanceerd voor een nieuw Oost-Europabeleid van de EU, naar het voorbeeld van het EU-beleid met betrekking tot de regio rond de Middellandse Zee. In de Oekraïense hoofdstad Kiev is dit initiatief al goed ontvangen.