Beklemmende provincie

Edwin Bakker

Praag en Bratislava zijn - in navolging van de Hongaarse hoofdstad Boedapest - genotsoorden van seks en porno geworden. Steeds meer Engelse jongeren bijvoorbeeld gaan voor een weekendje 'beesten' liever naar Praag dan naar Amsterdam. Van die hoofdstedelijke seksuele revolutie is tot de Tsjechische en Slowaakse provincie echter weinig doorgedrongen.

Is het seks- en liefdesleven van de gemiddelde Tsjech en Slowaak anders dan dat van de gemiddelde Nederlander? Een goed onderbouwd antwoord op deze vraag is moeilijk of niet te geven, maar wanneer we de vraag beperken tot de provincie van Tsjechië en Slowakije kan op basis van tien jaar participerende observatie wel iets steekhoudends over het seks- en liefdesleven aldaar worden gezegd.

Wat de met reclamecampagnes voor veilig vrijen bestookte Nederlander al snel opvalt is dat onveilig vrijen nog volop bedreven wordt. Condooms zijn weliswaar in de meeste drogisterijen te koop, maar worden op het moment suprême vergeten.

Gelukkig vindt onveilig vrijen niet zijn weerslag in het aantal aids-gevallen, maar wel in het aantal seksueel overdraagbare aandoeningen en abortussen. Met name op het Slowaakse platteland lijkt abortus bijna gezien te worden als voorbehoedsmiddel. Meisjes van twintig met drie abortussen achter de rug zijn geen uitzondering.

Er rust geen taboe op dit onderwerp, met uitzondering misschien van katholieke bolwerken als het noorden van Slowakije. De recente felle aanval uit christen-democratische hoek op de Slowaakse abortuspraktijk is gelet op deze onverschillige houding te begrijpen. Uit polls blijkt echter dat een meerderheid van de Slowaken nog steeds voor ruime mogelijkheden voor aborteren is.

Onveilig vrijen leidt niet alleen tot veel afgebroken zwangerschappen, maar ook tot een hoog percentage tienermoeders en het krijgen van kinderen op jonge leeftijd in het algemeen. In kleine steden leidt dit vaak, maar niet per se tot 'moetjes'. Op het platteland is dit veelal nog wel de regel. Zwangere vrouwen op trouwbankjes geflankeerd door de timide verwekker zijn daar regelmatig te aanschouwen, terwijl dat in Nederland eigenlijk alleen nog een beeld is dat men kent uit films uit de jaren vijftig of zestig.

Overspel lijkt de lokale sport te zijn. Hoewel veel huwelijken overspel lijdzaam ondergaan, is het ook een belangrijke oorzaak van scheidingen. Overspel is bovendien een meer openlijke praktijk dan in Nederland.

Het is ook vaak onmogelijk om een minnaar of minnares geheim te houden. Er wordt met name in dorpen en kleine steden bijzonder goed op elkaar gelet (een erfenisje van de communistische tijd) en nog meer over elkaar gepraat. Dicht op elkaar staande flats met ergens wel een uit het raam leunende buurman of buurvrouw: dat maakt het erg moeilijk om elkaar ongezien bij de ander thuis te ontmoeten.

Jongeren die de beklemmende omgeving van de kleine stad of het dorp achter zich willen laten, zoeken hun geluk en liefde in Praag, Brno of Bratislava, maar ook in het buitenland. De statistieken over het aantal jongeren dat Tsjechië of Slowakije tijdelijk of voorgoed verlaat zijn bijzonder onbetrouwbaar. Schattingen spreken van tienduizenden of zelfs een paar honderdduizend. Alleen al in Londen zouden meer dan vijftigduizend jonge Tsjechen en Slowaken wonen.

Velen van hen doen in West-Europa en Noord-Amerika nieuwe seksuele ervaringen op. Of dit ook leidt tot veilig vrijen, minder abortussen en het op minder jonge leeftijd krijgen van kinderen valt vooralsnog niet na te gaan.

Wel is duidelijk dat menig Tsjechische en Slowaakse in West-Europa of in Noord-Amerika een vaste partner vindt. Velen van hen keren niet meer terug, met negatieve demografische gevolgen voor Tsjechië en Slowakije.

Wat wel terugkomt zijn de nieuwe ideeën over seksuele relaties en vormen van samenleven. Veel jongeren die niet 'moeten', trouwen later of wonen samen zonder de gang naar gemeentehuis en kerk. Ook de acceptatie, of ieder geval het weet hebben van homoseksualiteit dringt mede dankzij ervaringen en 'ontdekkingen' in het buitenland door in Tsjechië en Slowakije.

Wat die acceptatie betreft valt het buiten de hoofdsteden nog erg tegen. Je openlijk op straat of bij het stappen als homo of lesbienne manifesteren is vragen om moeilijkheden. Je kunt in elkaar geslagen worden. Ook is de coming out in de meeste gevallen voor de familie geen reden voor een feestje. Vaders, moeders en grootouders kunnen beter omgaan met seksuele escapades die leiden tot ongewenste of ongeplande zwangerschappen of gebroken relaties dan met de simpele mededelingen dat hun zoon of dochter het doet met iemand van hetzelfde geslacht.

Praag, Bratislava en een aantal andere grote (studenten)steden kennen inmiddels scenes waarbinnen homo's en lesbiennes zich redelijk open en vrij kunnen bewegen. Het aantal eigen cafés, clubs en verenigingen groeit, maar breidt zich niet uit tot de kleinere Tsjechische en Slowaakse steden. Daarom zien nog veel homo's en lesbiennes in kleinsteeds Tsjechië en Slowakije hun toekomst in het buitenland.