'Knop niet afsnijden'
Bert Wiskie
De Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame
Ontwikkeling (NCDO) voert voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken het
Matra/KPA-programma uit. Dit wil in de postcommunistische samenlevingen van
Oost-Europa via Kleinschalige Plaatselijke Activiteiten een bijdrage leveren
aan de ontwikkeling van het maatschappelijk middenveld.
Het opzetten van een
mensenrechtencentrum, het stimuleren van vrijwilligerswerk of de verbetering
van medische faciliteiten, het kleinschalig ondersteunen van de
werkgelegenheid... het zijn enkele voorbeelden. Een interview met
programmamedewerker Elisabeth van der Steenhoven.
Waaruit blijkt in concreto het grote succes van Matra/KPA?
Van der Steenhoven: 'Alleen al uit het aantal aanvragen voor kleinschalige
projecten dat de afgelopen jaren flink is toegenomen. Er is dus een groeiende
behoefte. Er bestaat bij ons zelfs enige vrees dat de vraag naar subsidies zo
zal toenemen dat het budget spoedig ontoereikend is.
Er is toenemende vraag
naar immateriële zaken, dat wil zeggen de opbouw van een organisatie en
kennisoverdracht. Dat is een enorme stap vooruit vergeleken met de ad hoc
goederentransporten die een aantal jaren geleden nog eenzijdig vanuit het
westen naar het oosten reden. Materiële steun is lang niet altijd goed voor de
lokale economie. Bij de projecten zelf is inhoudelijk veel vooruitgang
zichtbaar.'
Hoe reageert men in Oost-Europa zelf?
'In het algemeen zeer positief. Dat blijkt uit het enthousiasme op locaal
niveau. Vergeet niet dat de inzet daar de duurzaamheid van het project
garandeert. Zonder dat heft geen enkel project kans van slagen. De één-op-één
relatie, zoals wij het noemen, zorgt ervoor dat mensen zeer gemotiveerd zijn.'
Er liggen altijd gevaren op de loer bij het opzetten van soortgelijke
programma's en projecten. Hoe omzeilen jullie die?
'Donorafhankelijkheid en verkwisting dreigen vooral bij grote, onpersoonlijke
projecten met veel overhead. Wij stimuleren altijd de transparantie bij de
zelffinanciering, dat houdt mensen scherp. Zoveel mogelijk aandacht in de
media. Met verkwisting weten ze dan dat ze direct in de eigen vingers snijden.
Aan snoepreisjes en dergelijke betaalt Matra/KPA niet mee.'
Wat is de sleutel tot het succes van de projecten van Matra/KPA?
'De één-op-één contacten zijn het geheim. De projecten zijn een partnership.
Het contact ontwikkelt zich op persoonlijk vlak, zonder formele hiërarchie, en
is door de kleinschaligheid 'oplossinggericht'. Met de enorme motivatie,
uiteindelijk de motor van ieder project, worden die resultaten dan ook geboekt.'
Op 1 mei 2004 treden acht kandidaat-landen uit de regio toe tot de EU. Wat gaat
er dan met de bilaterale projecten gebeuren?
'Dat is nog niet duidelijk. Uiteraard zijn er dan de regiofondsen van de EU.
Kan iedereen daar bij? Het staat voor onze organisatie buiten kijf dat
voortzetting van ons programma een goede zaak is. Wat nu voorzichtig in knop
staat moet je niet morgen afsnijden.
Interessant is dat USAID, een programma
van de Amerikaanse regering, zijn aanvankelijke voornemen projecten te stoppen
heeft herzien. Men is daar overtuigd van de noodzaak dergelijke programma's
voort te zetten. Veel kwetsbare ngo's zullen zonder continuïteit na 2004 in
moeilijkheden kunnen raken. Het maatschappelijk middenveld in Centraal-Europa
is nog fragiel.'