Letland: verrassende deelnemer EK Voetbal

Onno Bus

De deelname van Letland aan het Europees Kampioenschap voetbal, deze zomer in Portugal, is voor velen verrassend. De Letten zelf hadden het ook niet verwacht. De plaatsing voor het EK was voldoende aanleiding voor een ontvangst bij presidente Vaira Vike-Freiberga.

In Letland stond voetbal altijd in de schaduw van basketbal en ijshockey, sporten waarin de Letten al lang meetellen. Met basketbal waren zij ooit de besten van Europa. De nationale ijshockeyploeg is sinds jaren een vaste deelnemer aan het wereldkampioenschap.

Het Letse voetbalelftal echter speelde slechts één keer op een groot toernooi. In 1924 kon Letland aan de Olympische Spelen van Parijs meedoen, dankzij de open inschrijving. Het elftal had haast geen ervaring en verloor de eerste wedstrijd dik van Frankrijk. Het zou daardoor bij één interland blijven.

Tachtig jaar later, in juni 2004, zal Letland in elk geval drie wedstrijden mogen spelen. Alle gelegenheid dus voor de Letse sportliefhebbers om hun vreugde te uiten. Zij zullen de minst bekende EK-deelnemer steunen zoals men gewoonlijk de ijshockeyploeg steunt: liedjes zingend en lawaai makend, een trui van de nationale ploeg aan en de kleuren van de Letse vlag op het gezicht. Bij een overwinning kan de ambassade van het verliezende land bezoek verwachten. Met bloemen en gezang, als plagerij. Overigens zullen de Letten blij zijn met ieder punt dat zij binnenhalen.

In de voorronde eindigde Letland als tweede. Groepswinnaar Zweden plaatste zich rechtstreeks. Op de laatste speeldag wonnen de Letten onverwacht uit tegen Zweden. Zij bleven daarmee Polen, Hongarije en San Marino voor. In de beslissingswedstrijden plaatse Letland zich ten koste van Turkije.

Het eerste duel, in Riga op 16 november vorig jaar, werd overschaduwd door een terreuraanslag in Turkije. Na langdurig overleg ging het toch door. Tijdens de wedstrijd zaten er ook Letten voor de televisie die anders nooit naar voetbal kijken. Zij zagen Letland winnen met 1-0.

Wie dacht dat deze uitslag onvoldoende was voor de uitwedstrijd vergiste zich. Toch leek het in Istanbul mis te gaan voor Letland. Na ruim een uur spelen maakte Turkije de benodigde 2-0. Letland sloeg snel terug. Juris Laizans schoot een vrije trap binnen. Het was ineens 2-1. De Letse treffer, gemaakt in een uitwedstrijd, telde dubbel. Turkije moest nu 3-1 maken om verder te komen. Letland kreeg meer kansen en maakte ruim tien minuten voor tijd 2-2. Maris Verpakovskis werd bij deze aanval bijna platgedrukt tussen een Turkse verdediger en de doelman. Toch schoot hij op het goede moment.

De overwinning van het Letse elftal zorgde voor groot feest in Letland. Het was de overtreffende trap van het feestje rond de overwinning op Zweden. Duizenden mensen gingen de straat op, het glas geheven en zwaaiend met vlaggen. Auto's reden luid toeterend rond.

Na deze mijlpaal in de Letse sportgeschiedenis kan het land elke tegenstander aan, zo leek het. De Letse ploeg staat sinds mei 2001 onder leiding van Aleksanders Starkovs (1955), een Let van Russische afkomst. Dit is geen uitzondering in de Letse sportwereld. De ijshockeyploeg telt verschillende spelers met een Russische achtergrond, evenals het voetbalelftal.

Voor de meeste Letten is dat geen probleem omdat deze sporters nadrukkelijk voor Letland willen uitkomen. Bovendien hebben veel Letse spelers een Duitse of Zweedse naam, overgehouden aan een ver verleden, aangevuld met de Letse s bij voor- en achternaam. Dan is er ook nog een Poolse minderheid.

Starkovs speelde tussen 1975 en 1989 als aanvaller bij Daugava Riga in de Eerste Liga van het kampioenschap van de Sovjet-Unie. In die tijd hadden alle Letse elftallen een bijrol in de voetbalcompetitie. Starkovs werd eerst clubcoach en vanaf 1995 assistent-bondscoach van Letland. Hij heeft ook Skonto Riga onder zijn hoede. Deze club heeft sinds 1991 elk jaar de Letse landstitel gewonnen.

De hoogste afdeling in Letland telt acht deelnemers. Drie uit Riga en vijf uit andere steden. Zij spelen van april tot november ieder vier keer tegen elkaar. Skonto levert veel spelers voor de nationale ploeg. Anderen, zoals doelman Kolinko en middenvelder Laizans spelen in de Russische competitie. Aanvaller Marians Pahars speelt bij Southampton en Verpakovskis bij Dynamo Kiev.

Letland had na de herwonnen onafhankelijkheid van 1991 twaalf jaar nodig om plaatsing voor een groot toernooi te bereiken. Met de deelname aan Euro 2004 is Letland zijn beide Baltische buren voor. Estland noch Litouwen wist ooit plaatsing af te dwingen.

De Esten en Litouwers zijn niettemin bereid om de Letten met hun succes geluk te wensen. Zij zullen de verrichtingen van de Letse voetballers ook nauwlettend volgen. Een grote mond van Letse kant vatten zij sportief op. Met Letland op het EK zijn de Baltische landen immers alle drie in beeld.

Letland heeft tot nu toe met wisselend succes gespeeld. Voor het WK van 2002 was het optreden in de voorronde slecht. De ploeg won maar een van de acht wedstrijden, tegen San Marino. In de voorronde van Euro 2000, in Nederland en België, kreeg Letland uitzicht op plaatsing. Het won van Noorwegen en Griekenland, maar vergooide zijn kansen door twee nederlagen tegen Slovenië. De Slovenen bereikten de eindronde en deden van zich spreken. Nu neemt Letland deze plaats over.

Als laatste oefeninterland voor Euro 2004 ontvangt Letland het elftal van Azerbeidzjan. Daarna volgen in Portugal de groepswedstrijden tegen Tsjechië en Duitsland. Als derde groepswedstrijd staat op 23 juni Nederland-Letland op het programma. Dan zal in Braga blijken hoe de Letse ploeg zich houdt tegen de mannen van Diks Advokats.