Tsjechië

Edwin Bakker

Tsjechië werd begin dit jaar geconfronteerd met ogenschijnlijk bijzonder slecht nieuws van het arbeidsmarktfront. In januari en februari werd duidelijk dat veel van de huidige EU-lidstaten die eerder hadden aangegeven na 1 mei de arbeidsmarkt open te stellen voor inwoners van de nieuwe EU-lidstaten hier op terugkwamen.

Zo nam de Nederlandse regering tot nu toe steeds het standpunt in dat arbeiders uit de toetredende landen welkom zijn zodra de uitbreiding een feit is. Maar in de Tweede Kamer is thans een meerderheid voorstander van het nog een tijdje dichthouden van de grenzen of deze, met behulp van quota, hooguit op een kier zetten.

Alleen Ierland lijkt nog steeds van plan geen enkele hindernis op te werpen voor werknemers uit Centraal-Europa. Duitsland en Oostenrijk, waar het overgrote deel van de Tsjechen in het buitenland werkzaam zijn, hebben al eerder aangegeven een overgangstermijn te zullen instellen met beperkingen op het vrije verkeer van werknemers voor een periode van ten minste twee jaar.

Toch is er in Tsjechië geen sprake van enorme teleurstelling over deze restricties. Veel Tsjechen weten al jaren de weg naar het Westen te vinden, tot grote tevredenheid van het bedrijfsleven in Duitsland, Oostenrijk en Nederland en tot genoegen van de individuele burgers in die landen die de Tsjechische hulp in de huishouding of bij een verbouwing weten te waarderen.

Schrikbarender is het nieuws dat het werkloosheidscijfer in de maand januari met 10,8 procent een recordhoogte bereikte. Ook dit leidde niet tot bijzonder veel ophef.

Vreemd genoeg gaat het hoge percentage werklozen gepaard met krapte op delen van de Tsjechische arbeidsmarkt. Dit geldt vooral voor de minder aantrekkelijke of slecht betaalde banen. Zo moet de textielsector zelfs buitenlanders inhuren om goedkoop te kunnen blijven produceren. Ook andere sectoren maken gebruik van 'gastarbeiders'. Twee jaar geleden ging het al om meer dan 100.000 geregistreerde buitenlandse werkkrachten, vooral Slowaken, Oekraïners en Polen. Recente schattingen van het aantal legaal en illegaal in Tsjechië werkzame personen lopen op tot meer dan 200.000.

Het debat over de mogelijkheden en beperkingen voor Tsjechische arbeid in een uitgebreid Europa spitst zich derhalve niet alleen toe op de barrières die West-Europese landen opwerpen. Ook de gevolgen voor de arbeidsmarkt in Tsjechië zelf zijn onderwerp van discussie. Net als in Nederland maken diverse politieke partijen en vakbonden zich zorgen over een eventuele toestroom van buitenlandse arbeidskrachten.

De mogelijkheden om deze te stoppen zijn echter beperkt. Ook voor Tsjechië geldt dat de marktwerking en de wil en mogelijkheid om in het buitenland meer te verdienen sterker zijn dan formele wetten. Bovendien duiden de huidige cijfers en prognoses, net als in Nederland, niet bepaald op grote veranderingen na 1 mei 2004.