Roemenië

Vlad Nicolae

Na drie jaren waarin de regerende sociaal-democraten (PSD) weinig te duchten hadden van de machteloze oppositie is het verkiezingsjaar 2004 in alle hevigheid begonnen. Allianties worden gesloten, politici lopen over naar de concurrenten alsof het om een voetbaltransfer gaat en vanuit Amerika verschijnt opeens een vijfentwintig jaar geleden gevluchte Roemeense die om het presidentschap zegt te willen gaan strijden.

Bovendien heeft de als antisemitisch bekend staande extremist Vadim Tudor verklaard helemaal geen hekel aan joden te hebben en zelfs van Israël te houden. 'Gekkenhuis!', kopten dan ook verschillende kranten begin januari.

Het overschot aan presidentskandidaten dat zich bij de afgelopen verkiezingen op de centrumrechtse kiezer richtte leidde tot een dermate grote versplintering dat Vadim Tudor tot de tweede ronde van de strijd om het presidentschap kon doordringen. Om dergelijke gevolgen voortaan te voorkomen, zullen bij de verkiezingen van november de Liberale Partij en de Democratische Partij een alliantie aangaan, waarbij zij één presidentskandidaat, de liberale leider Theodor Stolojan en één kandidaat-premier, de democratische leider en huidige burgemeester van Boekarest Traian Basescu, naar voren zullen schuiven.

Of de alliantie boven de 30 procent, die het nu in de peilingen heeft, zal kunnen uitstijgen om de PSD te kunnen bedreigen, die rond de 45 procent schommelt, valt echter te bezien. In de strategische oorlog met de sociaal-democraten kan de alliantie beschikken over waardevolle informatie van een voormalige vertrouweling van premier Ilie Nastase.

Dat politici van oppositie partijen overlopen naar de regeringspartij is in de Roemeense politiek geen reden voor ophef, als het echter andersom gebeurt, wel. De voormalige secretaris-generaal van de sociaal-democratische PSD en veelbelovend jong talent, Cosmin Gusa, mag zich de nieuwe aanwinst noemen van de Democratische Partij.

De plotselinge vriendschap tussen Gusa en Basescu, die elkaar in het verleden voor rotte vis uitgemaakt hebben is op zijn minst opmerkelijk. Zo is Gusa geen 'politieke straathond' meer, maar heeft hij de potentie om 'onze pitbull' te worden. Hoe serieus de liefde echt is durft niemand te zeggen. Sommige analisten sluiten niet uit dat Gusa slechts een Trojaans paard is.

Wie deze alliantie zou kunnen bederven door stemmen van centrumrechtse kiezers in te pikken, is de Roemeens-Amerikaanse Lia Roberts. De voorzitter van de Republikeinse Partij in de Amerikaanse staat Nevada zegt als onafhankelijke kandidaat deel te willen nemen aan de presidentsverkiezingen en denkt voor haar campagne genoeg te zullen hebben aan 15 miljoen dollar. Dat is echter acht keer het officiële bedrag dat een presidentskandidaat in Roemenië mag uitgeven.

Als zij meedoet, zal haar campagne 'een kruistocht' tegen de corruptie zijn. Zij meent een radicale verandering in de Romeense politiek teweeg te kunnen brengen en zegt niet bang te zijn zelf in dat ingewikkelde en corrupte systeem ten onder te gaan: 'Het systeem zal zich aan mij aanpassen!' De meeste commentatoren schatten haar kansen niet al te hoog in: zij heeft geen steun van een politieke partij, ze is een vrouw, ze is rijk en woont bovendien in het buitenland.

Vooral dat laatste argument lijkt veel gewicht in de schaal te leggen, daar Roberts niet vertrouwd lijkt met de Roemeense politiek. Bovendien dreigt zij weinig populair te worden bij de gewone Roemeen, die haar kan zien als 'een buitenstaander die geen soja-salami gegeten heeft', een verwijzing naar de laatste jaren van het Ceausescu-bewind toen sojasalami de plaats had ingenomen van de zelden meer verkrijgbare gewone salami.

Hoe zwak haar troeven ook zijn, Lia Roberts zal, als zij inderdaad mee gaat doen, beschikken over een campagnestrateeg waar de andere deelnemers alleen van kunnen dromen en die allen vrezen. Het gaat om 'presidentenmaker' Dick Morris, jarenlang de man achter Bill Clinton en die daarna onder meer Vicente Fox aan de macht geholpen heeft in Mexico.

Minstens even opmerkelijk is de metamorfose die Vadim Tudor de afgelopen weken heeft ondergaan. Eerder al was hij gestopt met zijn beledigingen naar scheidend president Iliescu en premier Nastase. Nu echter heeft de man die bekend stond om beledigende uitspraken over joden en die overal internationale joodse complotten achter zag opeens overal spijt van.

Tudor zegt veranderd te zijn en zichzelf als een vriend van het joodse volk te beschouwen. Dus zijn de joden niet meer 'degenen die de dood van Christus op hun geweten hebben', maar 'een zeer belangrijk volk in de geschiedenis van de mensheid dat ons de Bijbel geschonken heeft'. Om zijn liefde te onderstrepen is er op zijn initiatief in de Roemeense stad Brasov een standbeeld gemaakt ter ere van de in 1995 vermoorde Israëlische premier Yitzhak Rabin. Daarnaast is Tudor bezig voor zijn verkiezingscampagne de Israëlische strateeg Eyal Arad te contracteren, die eerder in dienst van premier Sharon is geweest.

Het is vaak moeilijk om in de Roemeens politiek echt van nep te onderscheiden en complottheorieën worden dan ook breed besproken. Is Tudor de draad kwijt, is het slechts een imago-offensief of is zijn metamorfose geregisseerd door de regerende sociaal-democraten, die een Tudor met opgepoetst imago na de verkiezingen misschien wel als coalitiepartner zullen willen gebruiken? En is de mogelijke presidentskandidate Lia Roberts misschien eveneens een wapen in de handen van de regeringspartij, gezien haar vriendschap met een bekende lobbyist van president Iliescu in de Verenigde Staten?