Basescu belooft echte hervormingen in Roemenië

Vlad Nicolae

Tijdens de recente presidentsverkiezingen in Roemenië werd premier Adrian Nastase verrassend verslagen door de burgemeester van Boekarest Traian Basescu. Veel Roemenen zien in Basescu de man waarmee het land definitief met het communistische verleden kan breken.

Een maand na de tweede ronde van de presidentsverkiezingen werden deze door het dagblad Evenimentul Zilei als volgt beschreven: 'De verkiezingen van 12 december 2004 betekenen niet enkel de overwinning van de oranje oppositie en het omverwerpen van het meest corrupte politieke regime na '89, maar ook het begin van de werkelijke revolutie in Roemenië.'

Ondanks een redelijk macro-economisch en buitenlands beleid, een enorme grip op het lokale bestuur, invloed op de media, openlijke steun van de EU en de Orthodoxe Kerk en een professionele campagne naar Amerikaans voorbeeld, verloor de voormalige sociaal-democratische premier Adrian Nastase (PSD) de tweede ronde van de presidentsverkiezingen met een verschil van slechts 250.000 stemmen van Traian Basescu. Basescu was de kandidaat van de Alliantie DA (de afkorting van Rechtvaardigheid en Waarheid), een alliantie tussen de Liberale Partij en de Democratische Partij).

Basescu beloofde de corrupte 'lokale baronnen' - PSD-burgemeesters en andere lokale prominenten, die politieke steun ruilden voor een bijdrage aan de partijkas - te bestrijden en 'het land terug te geven aan de burgers'. Ondanks grove onregelmatigheden won hij eveneens de parlementsverkiezingen van 28 november 2004, toen tevens de eerste ronde voor het presidentschap werd gehouden.

De PSD zette bussen in om kiezers naar meerdere stembureaus te brengen, waar zij konden stemmen op lijsten bedoeld voor mensen op doorreis. Uiteindelijk zou meer dan 10 procent van de opgekomen kiezers op deze speciale lijsten stemmen, waarvan een aanzienlijk deel meer dan één keer.

Na de verkiezingen zou het marktonderzoeksbureau IMAS de conclusie trekken dat er een significant verband bestond tussen het aantal stemmers op speciale lijsten en het door de PSD behaalde percentage. Dat geldt tevens voor de ongeldig verklaarde stemmen.

De kritiekloze opstelling van de EU tegenover deze verkiezingen is op zijn minst merkwaardig te noemen. Vier dagen voor de tweede ronde kreeg de PSD openlijke EU-steun door de bekendmaking dat de toetredingsonderhandelingen afgerond zijn. De EU leek bereid ten koste van alles de PSD te steunen, ten behoeve van de continuïteit en de stabiliteit.

Basescu profiteerde optimaal van het imago van iemand die het 'met blote handen' tegen het machtige systeem opneemt. Nastase-posters en -vlaggen werden op bijna alle lantaarnpalen in Roemenië opgehangen en miljoenen folders werden op het platteland verspreid om Basescu zwart te maken.

Basescu pakte zijn enige kans, een live tv-debat op de staatszender. Het debat toonde precies aan waarom Nastase, de man van dure pakken, die tijdens jachtpartijen graag in het gezelschap van (buitenlandse) vips verkeert, bang was voor de voormalige kapitein wiens stropdas en pak nooit goed zitten, wiens weinig overgebleven haarslierten over de kale schedel plakken en die hard lacht om zijn eigen, soms 'foute' grappen.

De man die voor 1989 wel lid van het Communistische Partij was geweest maar geen politieke functie had, wist vriend en vijand te verbazen: 'Wat voor een vloek rust er toch op dit volk, dat het 15 jaar na de omwenteling nog steeds gedwongen is te kiezen tussen twee ex-communisten?' Even later gaf hij Nastase de genadeklap: 'Ik denk niet dat het een schande is om lid van de Partij te zijn geweest. Het is wel een schande om, zoals u, nog steeds volgens dezelfde mentaliteit te handelen!'

Ondanks beweringen van tegenstanders kan Basescu allerminst van euroscepticisme beschuldigd worden. Hij heeft wel een nieuw element in het Roemeense publieke debat gebracht (eindelijk!) door te waarschuwen dat het land er wel zelf klaar voor moet zijn, anders zou toetreding 'meer kwaad dan goed betekenen voor een deel van de Roemeense economie'.

Tevens zouden onderhandelingen 'niet met gebogen hoofd gevoerd moeten worden maar zelfbewust' en zou 'een strategisch partnerschap geconsolideerd moeten worden op de as Boekarest-Londen-Washington'. Basescu moet gezien worden als een politicus die in zijn opvattingen over de onafhankelijkheid van de pers en de civiele maatschappij meer westers georiënteerd is.

Hoewel premier Calin Popescu Tariceanu, leider van de Liberalen, de hoofdrol zou moeten spelen, is er geen twijfel mogelijk dat de huidige regering 'Basescu's regering' is. De regering, een coalitie van de Alliantie DA, de Humanistische Partij (PUR) en de Partij van de Hongaarse Minderheid (UDMR), heeft een kleine meerderheid en is tot stand gekomen mede dankzij haar volharding om de PUR en de UDMR uit de greep van de PSD te halen.

Het eerste besluit van de nieuwe regering was het invoeren van één inkomstenbelastingschijf (vlaktaks) van 16 procent voor alle werknemers, om de Roemeense economie een stimulans te geven. Tevens werd er een begin gemaakt met de schoonmaak binnen de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en met een offensief tegen de 'lokale baronnen'.

Verassend was dat de nieuwe regering de hoofden van de geheime diensten nog enig respijt gaf na onthullingen over het aftappen van gesprekken van journalisten en het in de gaten houden van twee europarlementariërs (Emma Nicholson van de Britse Liberal Democrats en Arie Oostlander van het CDA) die kritiek hadden op de vorige regering. Radu Timofte, hoofd van de Binnenlandse Inlichtingendienst, zorgde eveneens voor ophef door op de tv te verklaren dat president Basescu in gevaar zou zijn vanwege zijn oorlog tegen de maffia en dat zijn dienst de telefoon van twee buitenlandse journalisten tapt.

Met het oog op de Europese toetreding in 2007 zijn de eenheid in de coalitie en het doorvoeren van de hervormingen, met name op het gebied van justitie en binnenlandse zaken, van wezenlijk belang.

Hoewel gevreesd wordt dat Basescu niet in staat zal zijn om als scheidsrechter boven de partijen te staan en onvoldoende diplomatieke vaardigheden heeft om iedereen tevreden te houden, verdient hij voorlopig het voordeel van de twijfel.

Omdat hij een 'actieve president' wil zijn, zal hij handelen op de grens van het door de grondwet toelaatbare om de regering te steunen, dan wel bij de les te houden door te dreigen met vervroegde verkiezingen (in de peilingen beschikt de Alliantie DA over ongeveer 60 procent van de stemmen). Na 15 jaar pappen en nathouden gaat Basescu misschien zorgen voor de langverwachte 'werkelijke revolutie'.