Dit is het archief van Ablak van de jaargang 2005.

Inhoudsopgave nr.1 (maart) 2005

REDACTIONEEL

INTERVIEW

Viktor Uspaskich

ACTUALITEIT

Baltische twijfel over Russische uitnodiging

Kroatië bevindt zich op politiek kruispunt

Basescu belooft echte hervormingen

Geen discussie over Europa in Bulgarije

Russische steun voor Milosevic

ARCHITECTUUR

Huis van de republiek (Boekarest)

Cultuurpaleis (Warschau)

Palast der Republik (Berlijn)

Népstadion (Boedapest)

BRIEVEN

Kosovo

BOEKBESPREKINGEN

• Hungarian arts and sciences, 1848-2000
• Harlekijntjes miljoenen

AGENDA

Baltische twijfel over Russische uitnodiging

René Does

Gaan of niet gaan? De Baltische regeringsleiders hebben gedubd over het antwoord op deze vraag sinds ook zij van Rusland een uitnodiging kregen om op 9 mei in Moskou de zestigste verjaardag van de overwinning op nazi-Duitsland te komen meevieren. De Russische uitnodiging stelde de Balten voor moeilijke keuzes.

De Baltische dilemma's vloeien voort uit de ervaring van 45 jaar bezetting door de communistische Sovjet-Unie. De Balten kunnen de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog moeilijk als louter een bevrijdingsfeest zien.
Lees het hele artikel

Omhoog

Kroatië bevindt zich op politiek kruispunt

Erik Nijsten

In januari koos de Kroatische bevolking voor de vierde maal sinds het land in 1991 onafhankelijk werd een nieuwe president. Zoals verwacht rolde de zittende president Stjepan 'Stipe' Mesic als winnaar uit de bus. De toekomst van Kroatië is echter niet in handen van alleen de president.

Vanaf het begin ging de strijd om het presidentschap tussen Mesic en de vrouwelijke kandidaat van de grootste regeringspartij, Jadranka Kosor van de Kroatische Democratische Unie (HDZ). Feitelijk was de strijd om het presidentschap dan ook een strijd tussen de rechtse HDZ en de oppositie. Zowel de linkse als de centrumpartijen riepen hun achterban op om te stemmen op Mesic.
Lees het hele artikel

Omhoog

Basescu belooft echte hervormingen in Roemenië

Vlad Nicolae

Tijdens de recente presidentsverkiezingen in Roemenië werd premier Adrian Nastase verrassend verslagen door de burgemeester van Boekarest Traian Basescu. Veel Roemenen zien in Basescu de man waarmee het land definitief met het communistische verleden kan breken.

Een maand na de tweede ronde van de presidentsverkiezingen werden deze door het dagblad Evenimentul Zilei als volgt beschreven: 'De verkiezingen van 12 december 2004 betekenen niet enkel de overwinning van de oranje oppositie en het omverwerpen van het meest corrupte politieke regime na '89, maar ook het begin van de werkelijke revolutie in Roemenië.'
Lees het hele artikel

Omhoog

Geen discussie over Europa in Bulgarije

Joeri Buhrer Tavanier

De eerste uitbreidingsgolf van de Europese Unie zit er nog niet op of de volgende staat al weer voor de deur. De nieuwe uitbreiding zal minder omvangrijk en spectaculair zijn, maar in Bulgarije lijken de politici klaar voor het afsteken van groots vuurwerk. Als alles volgens verwachting verloopt, is Bulgarije samen met buurland Roemenië op 1 januari 2007 volwaardig lid van de Europese familie. De Bulgaarse bevolking heeft echter nog nauwelijks gediscussieerd over Europa.

Minder dan twee jaar voor de beoogde toetreding is er nog steeds geen echt maatschappelijk debat over Europa. Een paar jaar geleden las ik in een krant dat er in Bulgarije geen mechanisme bestaat om bepaalde maatregelen te bediscussiëren. Er was toen al geen balans opgemaakt van de voor- en nadelen van toetreding voor een land als Bulgarije. En als er al rapporten worden geschreven, dan zijn die vaak voor de eigen parochie bedoeld.
Lees het hele artikel

Omhoog

Erich's Lampenladen

Neeltje de Kroon

De Muur die Berlijn in tweeën deelde was in Oost-Duitsland een symbool van de communistische heilstaat, maar vanaf de tweede helft van de jaren zeventig zeker niet het enige. De trots van de DDR en een uiting van het goede dat het communisme kon brengen, was een enorm gebouw dat tussen 1973 en 1976 midden in Oost-Berlijn werd opgetrokken: het Palast der Republik.

Het was geen toeval dat het Palast werd gebouwd op de plek waar het stadspaleis van de Hohenzollern had gestaan. Waar de vroegere Pruisische militaristische machthebbers hun huisvesting hadden gehad, kwam een heus 'paleis' voor de socialistische bevolking: een definitieve afrekening met het verleden om te laten zien dat de DDR niet toebehoorde aan een elite maar dat het een land van boeren en arbeiders was.
Lees het hele artikel

Omhoog

Het stadion van Ferenc Puskás

László Marácz

Rijdende met de rode metrolijn van Boeda in de richting van Pest, is de eerste halte na het centrale Ooststation die van het Ferenc Puskásstadion. Wie de diepe metro uitkomt, ziet de kolossale pilarenconstructie van het stadion dat op 2 april 2002 ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van de beste voetballer die Hongarije ooit heeft gehad, Ferenc Puskás, de spits van het legendarische 'Gouden Team', geopend werd.

Het nationale voetbalelftal van Hongarije werd het Gouden Team genoemd omdat het in 1952 tijdens de Olympische Spelen in Helsinki de gouden medaille had gewonnen. Het Gouden Team speelde zijn thuiswedstrijden in dit stadion en was in de jaren vijftig onverslaanbaar. Het stadion droeg tot 2002 de naam Népstadion (Volksstadion) en is een van Hongarije's architectonische overblijfselen uit de stalinistische periode tussen 1949 en 1956.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.2 (mei) 2005

REDACTIONEEL

ACHTERGROND

Al-Qaida-connecties op de Balkan

'Partijdig en anti-Servisch'

Verlaten grond in Slowakije

MODERNISEERDERS

Moderniseerders in Centraal- en Oost-Europa

Maria Theresia

Mihail Kogalniceanu

Stanislaw Piontovski

István Széchenyi

Vuk Karadzic

Tomas Bata

George Soros

BOEKBESPREKINGEN

• Kasteelhotels in Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije
• Ministerie van pijn
• Wachtend de zomer. Bulgaarse gedichten in het Balkan Bulletin

AGENDA

Al-Qaida-connecties op de Balkan

Edwin Bakker

De laatste maanden verschijnen met regelmaat publicaties over de vermeende aanwezigheid van - direct of indirect - met al-Qaida verbonden groeperingen op de Balkan. Het betreft hier de signalering van individuele terroristen, al dan niet op doorreis, en aantijgingen dat de Albanese 'bevrijdingsbewegingen' in Kosovo en Macedonië met dit netwerk verbonden zouden zijn (geweest).

Daarnaast stapelen de openbaarmakingen zich op over westerse steun aan diverse islamistische organisaties, dat wil zeggen organisaties die een radicale politieke islam vertegenwoordigen, in de periode 1992-2001. Hoewel sommige artikelen, boeken en mediaberichten een dubieuze achtergrond hebben, zoals die van nationalistische Serviërs en (pro-)Israëlische auteurs die zich fel tegen radicale moslimorganisaties keren, was en is er nog steeds wel degelijk sprake van aanwezigheid van al-Qaida op de Balkan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Moderniseerders in Centraal- en Oost-Europa

László Marácz

In deze Ablak-special wordt ingegaan op de vraag wanneer en hoe moderniseerders in Centraal- en Oost-Europa vernieuwende westerse ideeën over staat en samenleving in deze regio's van Europa geïntroduceerd hebben.

Over het algemeen laat men de moderniteit in het midden van de vijftiende eeuw beginnen. Op dat breukvlak op het einde van de Middeleeuwen worden nieuwe transportmiddelen en de boekdrukkunst ontdekt. De modernisering is geen continu proces, maar wordt vertraagd of versneld in bepaalde historische tijdvakken, zoals de Verlichting en de Industriële Revolutie. Soms kunnen belangrijke gebeurtenissen het proces van modernisering onderbreken, zoals revoluties of oorlogen. Moderniteit in Centraal- en Oost-Europa volgt het globale patroon van die in het Westen, maar er zijn ook duidelijke verschillen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Het brein achter de Roemeense staatsvorming

Vlad Nicolae

Aan het begin van de negentiende eeuw leefden de Roemenen gescheiden van elkaar in aparte vorstendommen. Terwijl Transsylvanië deel uitmaakte van het Habsburgse rijk, maakten in Moldavië en Wallachije de Ottomanen de dienst uit. In een tijdsbestek van dertig jaar vonden echter belangrijke historische gebeurtenissen plaats die het lot van de Roemenen bepaald hebben: de Revolutie van 1848, het ontstaan van de natiestaat in 1859 en het verkrijgen van de onafhankelijkheid in 1877. Iemand die bij al deze gebeurtenissen een sleutelrol speelde was Mihail Kogalniceanu (1817-1891).

Na de Turks-Russische Oorlog van 1828-1829 raakte het Ottomaanse rijk het handelsmonopolie over de vorstendommen Moldavië en Wallachije kwijt. De daaropvolgende toename van de handel over de Donau, in het bijzonder van de export van granen naar West-Europa, betekende in de vorstendommen het begin van de vooruitgang en de ontwikkeling van het kapitalisme. Er ontstond een middenklasse en nieuwe generaties werden steeds meer beïnvloed door voornamelijk de Franse cultuur.
Lees het hele artikel

Omhoog

De gefnuikte hervormingen van de laatste koning van Polen

Bert Wiskie

Koning Stanislaw II Augustus Poniatowski (1732-1798) geldt als de verpersoonlijking van de Poolse Verlichting. Hij zette zich in voor een modern bestuurd en economisch florerend Polen dat kunst, wetenschappen en onderwijs omarmt. Met de Constitutie van 3 mei 1791 was hij zijn tijd ver vooruit, maar de grondwet inspireerde de 'verlichte' monarchen van Rusland, Pruisen en Oostenrijk tot het vernietigen van de Poolse staat.

Op 7 september 1764 wacht een bontuitgedoste menigte van 25.000 edellieden, gegroepeerd onder hun vaandels, op het Kiesveld buiten Warschau. Van afstand houden 4000 Russische militairen het schouwspel in de gaten. Op het afgebakende middenveld hebben de senatoren zich verzameld. In hun midden staat een lege troon.
Lees het hele artikel

Omhoog

De grootste Hongaar

László Marácz

De liberale graaf István Széchenyi (1791-1860) wordt gezien als de grondlegger van het moderne Hongarije. De 'grootste Hongaar', zoals Széchenyi wordt genoemd, ontketende in zijn eentje een ware moderniseringsrevolutie in Hongarije in de eerste helft van de negentiende eeuw. Veel projecten heeft Széchenyi zelf geïnitieerd, gerealiseerd of van een blauwdruk voorzien. Het was zijn idee om na de bouw van de kettingbrug over de Donau van Boedapest een metropool te maken. Tegenwoordig bepaalt de Kettingbrug, die naar Széchenyi is vernoemd, nog steeds het aangezicht van de Hongaarse hoofdstad.

Bij het West-Hongaarse plaatsje Nagycenk, zo'n vijf kilometer onder de stad Sopron, ligt het landgoed van de adellijke familie Széchenyi. Het 'kasteel' van de Széchenyi's is eigenlijk meer een groot buitenverblijf. Het ligt niet ver van de dorpskern van Nagycenk.
Lees het hele artikel

Omhoog

Strijder voor de open samenleving

Neeltje de Kroon

Een persoon kan opmerkelijke extremen in zich verenigen. George Soros behoort tot 's werelds rijkste beursspeculanten. Hij is de verpersoonlijking van het snelle kapitaal. Maar deze - van origine - Hongaar heeft ook een andere kant, namelijk die van weldoener en wereldverbeteraar.

Soros was de oprichter en directeur van een van de eerste dekkingsfondsen, waarmee investeerders hun beleggingsrisico's verkleinden. Het gevolg was dat er massaal belegd ging worden en zoals bekend liep dit niet voor iedereen even goed af. Met zijn Quantum Fund presteerde hij het om de Bank of England te laten springen en een enkele deal leverde hem 600 miljoen dollar op.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.3 (juli) 2005

REDACTIONEEL

ACTUALITEIT

Crisis aan de Moldau

ROEMENIË

Eerste Gay Parade in Boekarest

Sprong op de conservatieve trein

REPORTAGE

Jongeren in Banja Luka

GESCHIEDENIS

Hollandse mennonieten in Polen

DE ADRIATISCHE KUST

Een vakantie die met de dag goedkoper werd

Smokkelkust

Istrië: Toeristisch walhalla

Krk bekend van taal en toerisme

Adriatische steden: Koper, Rijeka, Split, Medugorje, Durrës

BOEKBESPREKINGEN

• Valse belofte
• Toen de engelen vertrokken
• City of man's desire
• Anna
• The ransom of the jews

AGENDA

Crisis aan de Moldau

Harm Ramkema

Sinds eind april 2005 heeft Tsjechië een nieuwe premier, de derde in nog geen jaar tijd. De snelle opeenvolging van eerste ministers heeft alles te maken met de zwakke positie waarin de sociaal-democratische regeringspartij zich bevindt. De jongste crisis hield Tsjechië meer dan drie maanden in haar greep. Het was een ingewikkeld en intrigerend spel om de macht met, hoe kan het ook anders, winnaars en verliezers.

Na de verkiezingen van juni 2002 was een coalitie van sociaal-democraten (CSSD), christen-democraten (KDU-CSL) en liberalen (US-DEU) tot stand gekomen die over 101 van de 200 zetels in het Huis van Afgevaardigden beschikte.
Lees het hele artikel

Omhoog

Eerste Gay Parade in Boekarest

Vlad Nicolae

Zaterdag 28 mei verzamelden zich enkele honderden homoseksuelen en sympathisanten in het centrum van Boekarest om onder het moto 'Geen vooroordelen, ik bepaal zelf van wie ik houd!' deel te nemen aan de eerste Gay Parade in Roemenië.

De gewone Roemenen leefden verbaasd mee: 'Het mag niet, het is zondig!' 'Het mag wel, we leven in een democratie, zelfs voor die nichten…' 'Is dit nodig om tot Europa toe te treden?!'

Ondanks hevige kritiek van het Helsinki Comité en de Raad van Europa zou homoseksualiteit in Roemenië ook na de omwenteling van 1989 strafbaar blijven. Dit veranderde in 1993 toen, ondanks groot binnenlands verzet van met name de Roemeens-orthodoxe kerk, het Constitutioneel Hof artikel 200 wijzigde.
Lees het hele artikel

Omhoog

Een vakantie die met de dag goedkoper werd

Edwin Bakker

Met de recente oorlog op de Balkan, het uiteenvallen van Joegoslavië en de val van de communistische regimes kwam er een eind aan de bijzondere vakantie-idylle in Joegoslavië. Nooit meer zouden westerlingen en Oostblokkers zij aan zij op het strand liggen. Dé communistische vakantiebestemming voor zowel West als Oost hield op te bestaan.

De burgeroorlog van 1991 tot 1995 had rampzalige gevolgen voor het toerisme aan de Adriatische kust. Als een van de eerste zakte de toeristensector in Kroatië in elkaar. De buitenlanders bleven weg en ook het binnenlandse toerisme stortte in als gevolg van de strijd, de geblokkeerde wegen en het ontstaan van nieuwe internationale grenzen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Smokkelkust

Ivo Pertijs

De Adriatische kust is een aantrekkelijke route voor lokale maffiabendes die zich bezighouden met de illegale handel in sigaretten, wapens, drugs en vrouwen. Met name in Albanië, Kroatië en Servië-Montenegro zijn smokkel en andere criminele activiteiten aantrekkelijk vanwege de hoge winsten en de relatief kleine kans op aanhouding.

Albanië
Als het gaat om georganiseerde criminaliteit is de 362 kilometer lange kustlijn van Albanië het grootste zorgenkind van de Balkan. De havensteden Durrës en Vlorë groeiden in de jaren negentig uit tot belangrijke centra voor allerlei vormen van smokkel en illegale handel.
Lees het hele artikel

Omhoog

Koper: de Sloveense havenstad

László Marácz

De Istrische stad Koper is de belangrijkste Sloveense havenstad. Koper ligt op de 'top' van het schiereiland Istrië, hetgeen terugkomt in de Italiaanse naam van de stad, Capodistria ('Kop van Istrië'). De stad heeft de naam 'Koper' te danken aan de Romeinen, die de stad Caprea (Latijn voor 'hert') noemden. Koper telt tegenwoordig 47.000 inwoners.

Koper heeft door de eeuwen heen tot verschillende rijken behoort. In de klassieke Oudheid was het eerst in Griekse handen, daarna werd Koper door de Romeinen overgenomen. In 568 vluchtten de inwoners van het naburige Triëst massaal naar Koper vanwege een aanval van Germaanse stammen op de stad. In de tijd van de Byzantijnse keizer Justinianus II (685-695) werd Koper bij het Byzantijnse rijk ingelijfd.
Lees het hele artikel

Omhoog

Rijeka: zonnige havenstad met roerig verleden

Bert Wiskie

De Kroatische stad Rijeka ligt aan de diepste insnijding van de Adriatische Zee in het Europese continent en is daarom een aantrekkelijke plaats voor een haven. Waar Italië, Kroatië, Joegoslavië, Oostenrijk en Hongarije samenkomen is een turbulent historisch verhaal gegarandeerd. Vandaag de dag speelt de stad een centrale rol in het herstel van de Kroatische economie na de onafhankelijkheid. En het is een heerlijke stad om de reis naar de dichtstbijzijnde toeristische attracties op Istrië en de Kroatische eilanden voor de kust te beginnen.

De oudste vondsten van een nederzetting op de plaats van Rijeka gaan duizenden jaren terug, maar in de Romeinse tijd doet de vesting voor het eerst van zich spreken in de regeerperiode van Marcus Aurelius in de tweede eeuw na Chr. Eeuwenlang vormt de vesting een militair-strategische plek op de grens van de Balkan, Midden-Europa en het Apennijnse schiereiland.
Lees het hele artikel

Omhoog

Split: de erfenis van keizer Diocletianus

László Marácz

De Kroatische stad Split is met 200.000 inwoners het administratieve en economische centrum van Midden-Dalmatië. Split heeft goede verbindingen met zijn internationale vliegveld en regelmatige veerbootdiensten naar het noorden en het zuiden van de Adriatische kust en naar Italië en Griekenland. Split is de tweede stad van Kroatië.

Op de scheepswerf van Split worden handels- en passagiersschepen gebouwd. De stad heeft chemische en metaalindustrie. Ook worden in Split zonnepanelen voor de winning van zonne-energie gemaakt.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.4 (okt) 2005

REDACTIONEEL

ACTUALITEIT

Cetnik-symboliek op Servisch muziekfestival

Bulgarije loopt vast op weg naar Europa

Negatieve keuze

HONGARIJE

Hongaarse feiten

Hollandse huizenjacht

Keizerin Elisabeth van Oostenrijk en Hongarije

Scharrelen tussen Hongarije en Oekraïne

Het 'Versailles van Hongarije'

Köszeg: het sieradendoosje van Hongarije

Een Hollandse admiraal in Debrecen

Transsylvaanse folklore: traditie naast business

Wijnen en worsten

Land van poëzie

BOEKBESPREKINGEN

• Kentering van een huwelijk
• Agents of Moscow. The Hungarian communist party and the origins of socialist patriotism
• Land in de marge van Europa. Roemenië na de revolutie (1989-2004)
• The cinema of central Europe

Bulgarije loopt vast op de weg naar Europa

Jana Buhrer Tavanier

Halverwege op de weg naar de Europese Unie dreigt Bulgarije vast te lopen. Toetreding tot de EU moet plaatsvinden op 1 januari 2007. Het mogelijke obstakel is de clausule waarmee het Bulgaarse lidmaatschap een jaar kan worden uitgesteld. Die kan op verzoek van de huidige lidstaten in werking treden als de nodige hervormingen van bijvoorbeeld het justitiële apparaat niet op tijd gerealiseerd worden of als de georganiseerde misdaad en corruptie niet worden aangepakt. De nieuwe regering, die het land sinds 16 augustus bestuurt, vormt een belangrijke hinderpaal op weg naar de toetreding.

De nieuwe regeringscoalitie bestaat uit drie partijen: de Bulgaarse Socialistische Partij (BSP), de Nationale Beweging Simeon 2 (NDSV) en de door etnische Turken gedomineerde Beweging voor Rechten en Vrijheden (DPS). De laatste twee partijen vormden de afgelopen vier jaar de regering, met hier en daar een socialist als minister of staatssecretaris. De nieuwe Bulgaarse premier is de 39-jarige BSP-leider Sergej Stanisjev.
Lees het hele artikel

Omhoog

Negatieve keuze

Joeri Buhrer Tavanier

Het ging weer zoals gebruikelijk in Albanië. Na de parlementsverkiezingen van 3 juli eiste zowel de socialistische regering als de democratische oppositie de overwinning op. Een verschil met vorige verkiezingen was dat die gepaard gingen met veel geweld en grootschalige fraude. Nu was er minder geweld en minder fraude, maar tijdens onrusten viel opnieuw een dodelijk slachtoffer.

De Raad van Europa uitte kritiek en zei dat de verkiezingen nauwelijks beter waren verlopen dan in voorgaande jaren. Volgens de organisatie voldeden ze slechts gedeeltelijk aan de internationale normen voor democratie.
Lees het hele artikel

Omhoog

Hongaarse feiten

• Hongarije ligt in Midden-Europa en grenst aan Oostenrijk (366 km), Kroatië (329 km), Roemenië (433 km), Servië-Montenegro (151 km), Slowakije (677 km), Slovenië (102 km) en Oekraïne (103 km).
• Hongarije is met een oppervlakte van 93.030 vierkante kilometer 2,6 keer zo groot als Nederland, maar is met ruim tien miljoen inwoners duidelijk minder dichtbevolkt dan ons land. Dat zal ook niet snel veranderen, omdat de Hongaarse bevolking al decennia lang licht afneemt.

Lees alle feiten

Omhoog

Hollandse huizenjacht

De dag nadert dat er geen dorp in Hongarije meer is waar géén Nederlander woont. Samen met onze oosterburen en de Oostenrijkers hebben Nederlanders zich in de afgelopen jaren op de Hongaarse woningmarkt gestort.

Vooral ten westen van de Donau, in het bijzonder in de regio Baranya en rond het Balatonmeer, vind je dorpen met tientallen Duitse en Nederlandse huizen. Vaak zijn deze direct te herkennen omdat ze beter onderhouden zijn en de Hongaarse gribus rond het huis ontbreekt.
Lees het hele artikel

Omhoog

Scharrelen tussen Hongarije en Oekraïne

Péter Csikós

De beperkende maatregelen voor de Oekraïense staatsburgers om de Europese Unie binnen te kunnen komen, staan in schril contrast met de Hongaars-Oekraïense afspraken om het handelsverkeer juist te stimuleren. In het kader hiervan is de infrastructuur bij de grensovergang Záhony-Csop aanzienlijk verbeterd. Naast de reguliere handel vanuit de EU is ook vanuit Hongarije zelf een toenemende behoefte ontstaan om Oekraïne te bezoeken. Het gaat voornamelijk om kleine handelaren die het land voor korte tijd wil- len bezoeken.

De kleinschalige en vaak clandestiene handel zorgt voor lange rijen stilstaande auto’s aan weerszijden van de grens. Officiële cijfers van deze handel zijn er niet, maar zichtbaar is dat door de grote prijsverschillen een flinke stroom van Oekraïense consumptiegoederen zijn weg vindt op de Hongaarse markt.
Lees het hele artikel

Omhoog

Köszeg: het sieradendoosje van Hongarije

László Marácz

Het meest westelijke punt van Hongarije wordt gemarkeerd door de uitlopers van de Alpen. Aan de voeten van het Alpengebergte ligt Köszeg, een van de kleinste stadjes van Hongarije. Köszeg is vooral bekend vanwege de plaatselijke burcht, die een belangrijke rol gespeeld heeft in de strijd tegen de Turken. Minder bekend is dat het Hongaarse Alpenstadje een gaaf historisch centrum heeft, waardoor het de bijnaam 'sieradendoosje van Hongarije' heeft gekregen.

Rijdend op hoofdweg 87 door het glooiende landschap van West-Hongarije is in de verte het Hongaarse Alpengebergte te zien. Als de afzonderlijke bergtoppen zichtbaar worden, rijd je de buitenwijken van de grensstad Köszeg (Güns in het Duits) in. Het centrum van het kleine stadje, dat rond de 13.500 inwoners telt, is gauw bereikt. Het Fötér, het Hoofdplein dat rond 1900 is uitgebouwd net buiten het historische centrum, is eigenlijk het 'nieuwe' centrum van de stad.
Lees het hele artikel

Omhoog

Wijnen en wosten

Eszter Zinkstok

Hongarije produceert een keur aan wijnen, van de wereldwijd beroemde en geroemde Tokajer-wijnen tot 'het stierenbloed' van Eger. Het land heeft vleesliefhebbers bovendien heerlijke worsten te bieden.

Sinds 2002 staat het gebied rond het Noord-Hongaarse stadje Tokaj op de Werelderfgoedlijst; de historische wijnstreek Tokaj-Hegyalja met 27 dorpjes en hun wijnkelders strekt zich uit tussen de rivieren Bodrog en Tisza en bevindt zich op vulkanische bodem.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.5 (november) 2005

REDACTIONEEL

ACTUALITEIT

Polen na de verkiezingen

Roemeens rampjaar

'Buldozer' Paroubek

INTERVIEW

Vladimir Zarev

ACHTERGROND

Tien jaar na Dayton

'En Hongaars Kosovo'

Roemenië hervormt kinderbescherming

Psoriasis in Brno

Samen tegen de misdaad

Frisse wind door stoffige diplomatieke gangen

Lodz: het Manchester van Polen

Van zangspel naar multimedia-experiment

BOEKBESPREKINGEN

• The Romanian revolution of december 1989
• Theft of a nation: Romania since communism
• The realm of St Stephen. A history of medieval Hongary 895-1526
• Letter to Alexander

Roemeens rampjaar

Ingrid Mülthaler

Vanaf april dit jaar kreeg Roemenië te maken met ware natuurrampen. Tijdens het wetenschappelijke debat 'Roemenië en klimatologische veranderingen' van 29 september bracht Mircea Dutu, rector van de Ecologische Universiteit, naar voren dat de overstromingen van dit jaar de eerste evidente bewijzen zijn van klimatologische veranderingen in Roemenië. Tot overmaat van ramp sloeg in oktober het noodlot opnieuw toe, en wel in de vorm van de vogelgriep.

Het jaar begon vreemd, bijna waarschuwend: begin januari werd 20º Celsius waargenomen, gevolgd door vorst en zware windstoten in het zuidwesten van het land. In februari werden kouderecords van -35º Celsius geregistreerd. De extreme vorst hield in het hele land tot eind maart aan.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Buldozer' Paroubek

Stijn Croes

Nu de Tsjechische parlementsverkiezingen van 2006 eraan komen lijkt het tij plots te keren voor de regerende Sociaal-Democraten. Zowel de regering als de partij kwam onder leiding te staan van een nogal onbekende figuur, namelijk Jirí Paroubek.

Paroubek was eerder plaatsvervangend burgemeester in Praag en tijdens het kabinet van Gross werd hij benoemd tot minister van Regionale Ontwikkeling. Totaal onverwacht werd Paroubek op 25 april de nieuwe premier van de Tsjechische Republiek.
Lees het hele artikel

Omhoog

Tien jaar na Dayton

Erik Nijsten

In november 1995, een aantal maanden na de val van Srebrenica, werden op de Amerikaanse militaire vliegbasis Dayton de vredesbepalingen voor Bosnië-Herzegovina bekokstoofd. De ondertekening van dit Dayton-akkoord maakte in december 1995 een einde aan de oorlog waarin de Bosnische moslims, Kroaten en Serviërs elkaar bevochten.

In het Dayton-akkoord werd bepaald dat de politieke macht in Bosnië-Herzegovina in handen is van de hoge afgevaardigde voor Bosnië-Herzegovina van de internationale gemeenschap. Onder hem staat een centrale regering die taken heeft met betrekking tot onder andere buitenlands beleid, justitie, immigratie, buitenlandse schuld en communicatie.
Lees het hele artikel

Omhoog

Roemenië hervormt kinderbescherming

Vlad Nicolae

Na de val van dictator Nicolae Ceausescu in december 1989 was de westerse wereld, maar ook de Roemeense bevolking zelf, geschokt door de situatie die westerse verslaggevers in weeshuizen aantroffen: grootschalige inrichtingen met uitgehongerde kinderen, die broeiplaatsen van ziektes en infecties waren en waar het schaarse personeel de situatie allang niet meer aankon en kinderen soms zelfs aan hun bed vastbond. De afgelopen jaren heeft Roemenië het systeem van kinderbescherming sterk hervormd en dat moet de wereld kenbaar worden gemaakt.

De deplorabele situatie was in 1966 ontstaan nadat Ceausescu een decreet uitvaardigde dat voorbehoedsmiddelen en abortus verbood. Het idee van de 'Grote Leider' was om de bevolking gedurende het tijdsbestek van één generatie in aantal te verdubbelen door iedere vrouw te verplichten minstens vier kinderen op de wereld te zetten.
Lees het hele artikel

Omhoog

Psoriasis in Brno

Stijn Croes

Ik woon en werk al een hele tijd in Tsjechië. Kort geleden heb ik intensief kennisgemaakt met de gezondheidszorg in dit land. Graag deel ik mijn ervaringen met de lezers van Ablak.

Toen ik last kreeg van de bekende huidkwaal psoriasis (in het Tsjechisch lupénka) werd ik aanvankelijk behandeld in een polikliniek in de tweede stad van Tsjechië, Brno. De polikliniek is in aftandse staat en voldoet niet aan de normen die in Tsjechië gangbaar zijn.
Lees het hele artikel

Omhoog

Samen tegen de misdaad

Edwin Bakker

Boekarest staat niet bekend om zijn vele hoofdkantoren van internationale organisaties. Wie zal überhaupt een internationale organisatie associëren met Boekarest? Maar sinds een aantal jaren is Roemenië's hoofdstad toch echt de trotse locatie van een regionale veiligheidsorganisatie die in Zuidoost-Europa belangrijk werk doet, de SECI.

Deze internationale club is door de Roemeense overheid in een van de meest prestigieuze gebouwen van het land gehuisvest, namelijk het 'grootste' Roemeense bouwwerk, het prachtige Paleis van het Parlement. Daar zit op de hoogste verdieping in een aantal van de vele gigantische zalen het SECI, het 'Regionale centrum voor de bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit'.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.6 (december) 2005

REDACTIONEEL

ACTUALITEIT

Poetin was hier

Franse toestanden?

Politieke seksfilm

Vogelgriep treft Russische kip

Moeilijke start Vagina Monologen

Nazarbajev herkozen

ONDERWIJSSAMENWERKING

Overwegingen bij de jaarwisseling

OSTALGIE

Wachten op het Ampelmännchen

Selectieve nostalgie

COLUMN

OSTALGIE

Welkom terug in Joegoslavië

Op zoek naar sovjetnostalgie

Orde in Orenboerg

Officiële en alledaagse sovjettaal

'Kameraden, dat hebben jullie weer mooi voor elkaar'

BOEKBESPREKINGEN

• Smakelijk eten op z'n Russisch: Prijatnogo appetita!
• Ivan the Terrible. First tsar of Russia
• Wereldrevolutie. De communistische beweging van Marx tot Kim Jung Il
• What Stalin knew. The enigma of Barbarossa
• Het boek Hitler. Het onthullende dossier van de Russische geheime dienst
• De oorlogen van een Indische krijgsgod. Het wonderbaarlijke leven van Louis Grondijs
• Pop culture Russia! Media , arts and lifestyle
• Mijn Russische ziel
• Hollandse landverhuizers: Het hemels vaderland. Hollanders in Siberië en Geen geluk. Mennonieten in Siberië
• Mongolia
• De goede Stalin

AGENDA

Franse toestanden?

René Does

De rellen en brandstichtingen in de Franse voorsteden van afgelopen november hebben in Rusland grote indruk gemaakt. Er is veel gepraat en geschreven over de achtergronden van de gebeurtenissen en over de vraag of Rusland dergelijke ongeregeldheden ook staat te wachten.

In de nachten van 15 en 16 november hebben jongeren in de stad Tsjeljabinsk in de Oeral drie auto's in brand gestoken. Dat het voorbeeld van Frankrijk werd gevolgd, lijkt waarschijnlijk, maar het is onduidelijk wat de aanzet vormde: gewone dronkenschap of vergelijkbaar maatschappelijk protest.
Lees het hele artikel

Omhoog

Wachten voor het Ampelmännchen

Koos Boertjens en Neeltje de Kroon

Terugverlangen naar vroeger, toen het zoveel beter was. Het overkomt iedereen wel eens. In de DDR lijkt het verleden echter nog sterker te leven dan in andere landen.

Iedereen die ooit een bezoekje aan Berlijn bracht zal het kunnen bevestigen: de Deutsche Demokratische Republik is, zestien jaar na de val van de Muur, nog geen verleden tijd. Al is het maar door de DDR-sportjackjes waar veel jongeren in rondlopen of door de authentieke stoplichten met het Ampelmännchen. De term waaronder het terugverlangen naar de Oost-Duitse tijden bekend is geworden, Ostalgie, is een combinatie van - ook Duitsers zijn dol op woordgrapjes - Nostalgie en Ost.
Lees het hele artikel

Omhoog

Selectieve nostalgie

René Does

Tijdens de viering afgelopen mei van de zestigste verjaardag van de overwinning op nazi-Duitsland verklaarde de Russische president Poetin dat het uiteenvallen van de Sovjet-Unie 'de grootste catastrofe' van de twintigste eeuw was. Blijkbaar vond Poetin het politiek opportuun om bij deze gelegenheid - de Russen vinden de triomf op de nazi's het hoogtepunt van de sovjetgeschiedenis - zijn opmerking te maken. Wil de Russische bevolking een herstel van de Sovjet-Unie? Is zij overvallen door nostalgie naar oude sovjettijden?

Als grootste en leidende natie in de voormalige veelvolkerenstaat leefde er vooral onder de Russen een sterk sovjetpatriottisme. Onderzoeken wijzen uit dat na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie dit sovjetpatriottisme onder de burgers niet werd vervangen door sterke Russische vaderlandsliefde, maar vooral door lokaal patriottisme. Het begrip 'vaderland' werd nu vooral verbonden met de provincie, de stad en het dorp waar men geboren is. Kenmerkend in dit verband is dat Poetin snel na zijn aantreden het sovjetvolkslied in ere herstelde om de nationale eenheid te versterken.
Lees het hele artikel

Omhoog

Op zoek naar sovjetnostalgie

Charles Hoedt

De Sovjet-Unie lijkt weer helemaal in. Er zijn Lenin-restaurants en CCCP-cafés. Retro-dance parties en musea waar je naar de keuken uit een kommoenalka kunt kijken. 'Maar het gaat niet om al die symbolen. Wat we missen is een gevoel van saamhorigheid.'

'Livernaja kolbasa!' roept Olga spontaan uit als antwoord op de vraag wat ze het meeste mist als ze terugdenkt aan haar kindertijd in de Sovjet-Unie. Leverworst. Blijkbaar heb ik een gevoelige snaar geraakt, want de 22-jarige Russin, afgestudeerd docente Engels, weet van geen ophouden. 'Oh, wat smaakte die vroeger lekker', ratelt ze, 'net als de ijsjes van toen. Nee, zo maken ze die niet meer helaas. We hadden maar weinig keuze, er waren misschien maar drie soorten worsten te koop, tegen de wel veertig soorten van tegenwoordig, maar de smaak van de sovjetleverworst was onovertroffen. Zo puur, zo natuurlijk. Mijn ouders hebben het er nog vaak over. Met de val van het communisme is ook die worst verdwenen.'
Lees het hele artikel

Omhoog

'Kameraden, dat hebben jullie weer mooi voor elkaar'

László Marácz

Vijftien jaar na de val van het communisme zijn er in Hongarije nog maar weinigen die met nostalgie terugkijken naar het communistische verleden. In Hongarije is ostalgie geen mode geworden. Hongaren zullen hun best doen om de buitenstaander uit te leggen dat er voorgoed een streep onder het communisme is gezet.

Het is in Hongarije bij wet verboden om symbolen van dictatoriale regimes te gebruiken. Op kleding of in het straatbeeld mogen de communistische symbolen, de vijfpuntige rode ster en de hamer en sikkel, niet meer gepopulariseerd worden, net zo min overigens als het hakenkruis van het nationaal-socialisme. Wie zich inlaat met dergelijke uitingen van ostalgie riskeert een zware boete of zelfs gevangenisstraf.
Lees het hele artikel

Omhoog

Smakelijk eten op z'n Russisch

Bruno Naarden

De kwaliteit van een kookboek wordt vooral bepaald door de deskundigheid en zorgvuldigheid waarmee een auteur recepten verzamelt en in zijn keuken uitprobeert. Aan deze elementaire eisen voldoen de meeste kookboeken niet. Recepten worden niet zelden lukraak uit andere kookboeken overgenomen zonder in de praktijk op hun bruikbaarheid beproefd te zijn.

Omdat kookvoorschriften geen opwindende literatuur vormen, wordt in kookboeken vaak meer aandacht besteed aan het uiterlijk dan aan de inhoud. Recepten worden opgevrolijkt en aangekleed met luchtige teksten en mooie plaatjes die meestal weinig essentieels toevoegen.

Toch is het ook altijd mogelijk iets nuttigs toe te voegen, vooral wanneer het recepten uit een buitenlandse keuken, zoals de Russische, betreft. Praktische informatie over de verkrijgbaarheid van bijzondere ingrediënten is bijvoorbeeld handig. Juist bij een Russisch kookboek kan een historische inleiding of een historische toelichting bij een recept zinvol zijn en verklaren hoe bepaalde gerechten zijn ontstaan of hoe zij moeten worden bereid om hun specifieke smaak te krijgen.
Lees het hele artikel

Omhoog