Smokkelkust

Ivo Pertijs

De Adriatische kust is een aantrekkelijke route voor lokale maffiabendes die zich bezighouden met de illegale handel in sigaretten, wapens, drugs en vrouwen. Met name in Albanië, Kroatië en Servië-Montenegro zijn smokkel en andere criminele activiteiten aantrekkelijk vanwege de hoge winsten en de relatief kleine kans op aanhouding.

Albanië
Als het gaat om georganiseerde criminaliteit is de 362 kilometer lange kustlijn van Albanië het grootste zorgenkind van de Balkan. De havensteden Durrës en Vlorë groeiden in de jaren negentig uit tot belangrijke centra voor allerlei vormen van smokkel en illegale handel.

Sinds 1997 floreert hier ook de wapenhandel. In dat jaar verloren veel Albanese burgers hun spaartegoed doordat het piramidefonds waarin zij belegd hadden, instortte. Hierop volgden hevige rellen waarbij de bevolking op grote schaal wapens buitmaakte.

Het International Center for Conversion, een in Bonn gevestigd instituut voor ontwapeningsstudies, stelt dat er tussen de 517.000 en 650.000 kleine wapens werden ontvreemd. De Albanese regering schat dat er nadien 200.000 wapens door burgers ingeleverd werden en er zo'n 150.000 over de grens verkocht werden. Een simpele optelsom leert dat er dan nog 200.000 wapens onder de bevolking circuleren, waarvan een substantieel deel in criminele handen.

Albanese misdaadorganisaties zijn internationaal op verschillende terreinen actief. Wapenhandel is een van de zaken waar ze zich mee bezighouden. Het Albanese politieapparaat is nog steeds zwak, evenals het gerechterlijke systeem. De landsgrenzen vertonen aantrekkelijke gaten voor de handel in wapens, drugs en vrouwen.

Albanië is bovendien een belangrijk land voor de doorvoer van Afghaanse en Turkse heroïne naar de Europese markt. Volgens het Amerikaanse Bureau for International Narcotics and Law Enforcement Affairs wordt heroïne doorgaans via de 'Balkan-route' (Turkije-Bulgarije-Macedonië-Albanië) naar Italië, Griekenland en Nederland gesmokkeld. Bovendien produceert Albanië zelf ook marihuana. Deze productie verdwijnt bijna geheel naar West-Europa.

De meeste aandacht van de media gaat echter uit naar een derde belangrijke financieringsbron van de Albanese bendes, namelijk vrouwenhandel en mensensmokkel. Door de economische ongelijkheid en de armoede worden veel jonge Albanese vrouwen het slachtoffer van vrouwenhandel. Een ruime meerderheid van de slachtoffers komt van het platteland. Velen belanden uiteindelijk in het buitenland in de prostitutie.

Volgens een studie van het International Organisation for Migration (IOM) wordt een op de drie Albanese slachtoffers van vrouwenhandel in het binnenland 'verhandeld'. Het aantal Albanese vrouwen dat in de lokale seksindustrie terecht komt neemt echter wel toe. Het rapport meldt dat de internationale routes veranderen en het exporteren van een meisje duurder wordt. Daarom zouden de slachtoffers langer in Albanië zelf vastgehouden worden en gedwongen worden om voor vertrek enige tijd in eigen land als prostituee te werken.

Kroatië
Albanië is niet het enige land dat hinder ondervindt van de poreuze grenzen over water en land. Vanwege zijn duizend kilometer lange kustlijn is ook Kroatië aantrekkelijk voor de handel in mensen en drugs. 'Vooral de hoofdstad Zagreb en de Dalmatische steden Split en Dubrovnik kampen met deze illegale handel. In de kustgebieden komen zowel toeristen als militaire schepen.

Een aantal jaar geleden deed een militair schip met Amerikaanse soldaten Dubrovnik aan. Tegelijkertijd arriveerde ook een vliegtuig met prostituees uit Oekraïne om de soldaten te "dienen". De media berichtten hier uitgebreid over, het werd gezien als goed toeristisch beleid. Er was geen besef dat zoiets feitelijk illegaal en schadelijk is', stelt Nela Pamukovic van het centrum voor vrouwelijke oorlogsslachtoffers ROSA in Zagreb.

Andere plaatsen waar criminele activiteiten zich concentreren zijn de haven van Sibenik en de aan Bosnië grenzende stad Knin. Door zijn geografische ligging is het schiereiland Istrië een geschikte route voor illegale migratie.

Tijdens de Balkanoorlog van de jaren negentig werden prostitutie en mensenhandel niet gezien als op zichzelf staande en belangrijke problemen. Gegevens hierover werden niet geregistreerd. 'De prioriteit lag bij de oorlog en de daaraan gerelateerde problemen als de vluchtelingenstroom, de militaire operaties en het nationalisme.

In de media verschenen niettemin berichten over vrouwen uit Oekraïne, Moldova en Roemenië die als prostituee in Kroatië werkten. Tot omstreeks 1996 konden bordelen ongehinderd bestaan en werd prostitutie gedoogd. Na dat jaar begon de politie panden binnen te vallen. Officieel waren weinig meldingen van verhandelde Kroatische vrouwen, maar in onze praktijk kwamen we ze wel tegen', aldus Pamukovic.

Het ging onder meer om een groep van vijftien jonge Kroatische vrouwen die naar Nederland gesmokkeld werden en een aantal dat in Italië verhandeld werd. In 2004 kregen 26 Kroatische politieambtenaren een speciale training om mensenhandel op te sporen. Uiteraard is dit aantal veel te klein. Kroatië ligt net als Albanië aan de 'Balkan-route'. Naar schatting wordt tot tachtig procent van de heroïne uit Azië via deze route naar de Europese markt verhandeld.

Servië-Montenegro
Ook de Montenegrijnse kustlijn wordt gebruikt voor de illegale verscheping van mensen vanuit Servië-Montenegro naar bijvoorbeeld Italië, waarvan bekend is dat het een eindbestemming van vrouwenhandel is. Montenegro kent bovendien van oudsher een wapencultuur. Volgens een Montenegrijns gezegde is 'een huis zonder wapen geen huis'.

Door de turbulente geschiedenis zijn er in heel Servië-Montenegro veel wapens in omloop. Net als in de andere Balkanlanden combineren ook in Servië-Montenegro de bendes hun criminele activiteiten. Zo gaat de handel in drugs, wapens en gestolen auto's er vaak samen met mensenhandel.

Aangezien de politie doorgaans meer aandacht aan drugs- en wapenhandel besteedt is mensenhandel er aantrekkelijk. De winsten van deze handel zijn groter en de risico's kleiner. Volgens de Victimology Society in Belgrado is kennis over vrouwenhandel in Servië doorgaans gebaseerd op individuele gevallen en ontbreekt de kennis over structuur en karakteristieken en preventie.

Servië fungeert als de markt- en uitwisselingsplaats voor vrouwenhandelaren. De Moldavische, Roemeense en Bulgaarse vrouwen worden er na een kort verblijf weer doorverkocht. Er bestaat een aantal routes voor mensenhandel over land en zee.

Vanaf de Zuid- Servische stad Novi Pazar bijvoorbeeld gaat de route via Mehov Krs naar de Montenegrijnse havenstad Bar. Van daaruit worden de vrouwen per schip naar het Italiaanse Bari gesmokkeld.

Een andere route heeft als startplaats Novi Pazar en leidt wederom via Mehov Krs en de Kroatische stad Dubrovnik naar Italië. Vooralsnog is de Adriatische kustlijn een prima route voor de georganiseerde misdaad in dit deel van Europa.