Split: de erfenis van keizer Diocletianus

László Marácz

De Kroatische stad Split is met 200.000 inwoners het administratieve en economische centrum van Midden-Dalmatië. Split heeft goede verbindingen met zijn internationale vliegveld en regelmatige veerbootdiensten naar het noorden en het zuiden van de Adriatische kust en naar Italië en Griekenland. Split is de tweede stad van Kroatië.

Op de scheepswerf van Split worden handels- en passagiersschepen gebouwd. De stad heeft chemische en metaalindustrie. Ook worden in Split zonnepanelen voor de winning van zonne-energie gemaakt.

Het historisch centrum van Split wordt bepaald door het paleis dat de Romeinse keizer Diocletianus (284-305) heeft laten bouwen en dat redelijk goed bewaard gebleven is. In latere periodes zijn er binnen de vestingmuren van het paleis gebouwen bij gekomen.

Het Paleis staat sinds 1979 op de UNESCO-lijst van werelderfgoederen. Het ligt aan de Dalmatische Baai van Aspalathos, dat in het Grieks 'kleine stad' betekent. Van deze naam is ook de Kroatische naam Split afgeleid. Het paleis heeft een asymmetrische plattegrond. De westelijke, noordelijke en oostelijke muren zijn versterkt met torens. Alleen de zuidelijke muur, aan de kant van de kust, is niet versterkt.

Er zijn maar enkele gebouwen uit de tijd van Diocletianus bewaard gebleven, zoals de St. Domnus-kerk, waar de keizer zelf begraven ligt. Het Paleis, dat uit leisteen van het naburige eiland Brac is opgetrokken, is een kruising tussen een luxe Romeinse villa en een militair kamp.

Binnen de muren van het paleis liggen het Archeologisch Museum en de Nationale Kroatische Schouwburg. Het Archeologisch Museum van Split werd in 1820 geopend en is het oudste museum van Kroatië. Het museum heeft een grote collectie voorwerpen uit de Grieks-Romeinse tijd. Verder is er een uitgebreide collectie van zo'n 6000 stenen graftekens uit Salona. De Nationale Kroatische Schouwburg werd tussen 1891 en 1893 gebouwd in neo-renaissance stijl. Na de grote brand in 1971 werd het gebouw in 1979 gerestaureerd.

In de zevende eeuw onderging Split een spectaculaire groei doordat de inwoners van de naburige Grieks-Romeinse stad Salona (het tegenwoordige Solin), dat toen het centrum van de Romeinse provincie Dalmatië was, bescherming zochten in Split tegen aanvallen van Avaarse en Slavische stammen.

In de vroege Middeleeuwen stond de stad onder Byzantijns bestuur. In die tijd werden volgens de aantekeningen van de Byzantijnse keizer Constantijn Porphyrogenitos de inwoners nog Romani, 'Romeinen', genoemd. In de twaalfde eeuw kwam Split onder bestuur van de Hongaars-Kroatische koningen te staan, die de stad de status van koninklijke vrijstad toekenden.

Van de vijftiende tot het einde van de achttiende eeuw werd de stad gedomineerd door Venetië. In het begin van de negentiende eeuw kwam Split bij de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie, waar het tot het einde van de Eerste Wereldoorlog deel van uitmaakte. Na de Eerste Wereldoorlog tot de Kroatische onafhankelijkheid in 1991 hoorde Split bij Joegoslavië.