Bruisend Bratislava
Hans Renner en Prokop Zavodsky
Na de Tsjecho-Slowaakse scheiding werd Bratislava op 1 januari 1993 de hoofdstad van de Slowaakse Republiek. Een vluchtige blik op de kaart leert dat deze stad in de uiterste zuidwesthoek van Slowakije ligt. Sommige Slowaakse politici pleitten destijds voor een andere, meer centraal gelegen hoofdstad van hun onafhankelijke staat. Toch, historisch bezien en uit economisch oogpunt was Bratislava de juiste keuze.
Toen in de zestiende eeuw het grootste deel van het koninkrijk Hongarije door de Turken bezet was, was Bratislava, gelegen aan de Donau, de hoofdstad van Hongarije. Bratislava heette toen Pressburg in het Duits en Poszony in het Hongaars. Hier werden de Habsburgse vorsten tot Hongaarse koningen gekroond, met als laatste keizerin Maria Theresia in 1741.
In het democratische Tsjechoslowakije na 1918 werd Bratislava in naam weliswaar de Slowaakse hoofdstad, maar het land werd centralistisch geregeerd vanuit Praag. Deze centralistische politiek was onder het communisme niet minder sterk. Praag bleef het Slowaakse politieke en economische leven sterk domineren.
Na de onafhankelijkheid verkeerde de kersverse hoofdstad van Slowakije in het nadeel. Terwijl in Praag de infrastructuur voor een hoofdstad reeds aanwezig was (zetel van de president, ministeries, ambassadegebouwen), moesten in Bratislava al deze instellingen in snel tempo uit de grond worden gestampt.
Bratislava behoort tot een van de snelst groeiende kernen in Slowakije, zowel wat aantal inwoners betreft als het economisch potentieel. Ongeveer 20 procent van de Slowaakse industrie is in deze stad geconcentreerd, met de petrochemische industrie als de belangrijkste sector. De gehele regio Bratislava is goed voor ruim 40 procent van de industriële productie van het land.
Als hoofdstad is Bratislava met 450.000 inwoners binnen de Slowaakse maat, aangezien de Slowaakse bevolking 5,4 miljoen zielen telt. De tweede stad, Kosice in Oost-Slowakije, heeft 225.000 inwoners.
Nog sterker dan Praag in Tsjechië functioneert Bratislava als aandrijver van 's lands economie. Het bnp per hoofd van de bevolking is hier ruim 3,2 keer groter dan in de rest van het land en staat op 120 procent van het gemiddelde bnp van de 25 lidstaten van de Europese Unie. Ook het gemiddelde salaris van 19.000 Slowaakse kronen (500,- euro) ligt in Bratislava beduidend hoger dan elders (14.500 Slowaakse kronen). De werkloosheid in Bratislava is relatief laag (8 procent) vergeleken met de rest van Slowakije (ruim 18 procent).
De gunstige geografische ligging op 65 kilometer van Wenen en dichtbij de grens met Tsjechië en Hongarije maakt Bratislava tot een belangrijk internationaal handelscentrum. De stad beschikt over een heus World Trade Centre. Zij profiteert bovendien van de omstandigheid dat Slowakije (sedert 2004 lid van de NAVO en de EU) een lagelonenland bij uitstek is.
Na de gedwongen internationale isolatie in de jaren negentig, veroorzaakt door de nationalistische politiek van premier Vladimir Meciar (1993-1998), is Bratislava thans bezig met een geweldige inhaalslag. Een belangrijke bron van inkomsten van de stad is het Oostenrijkse 'boodschappentoerisme'. De lage prijzen van levensmiddelen en andere producten en diensten maken Bratislava tot een populair Oostenrijks koopparadijs.
De hoofdstad is in het land het kenniscentrum nummer één. Zij beschikt over een universiteit van internationale faam, de Komensky Universiteit, en over talrijke wetenschappelijke instellingen. Het straatbeeld in Bratislava is vergeleken met Praag echter anders. De mondaine en bruisende Slowaakse hoofdstad is een uitgesproken stad van jongeren.