Dit is het archief van Ablak van de jaargang 2006.

Inhoudsopgave nr.1 (maart) 2006

REDACTIONEEL

ACTUALITEIT

Tante Tamara en andere zaken

TABEL

Natuurlijke bevolkingsgroei

ACHTERGROND

Lustratie

DE STAD

Hoofdsteden als magneten

Stadsbevolking, 1950-2015

Habsburgse sfeer in Zagreb

Waterhoofd Belgrado

Warschau staat op

Györ, rivierenstad in West-Hongarije

Knooppunt Boedapest

Praagse bloeitijd

Bruisend Bratislava

Mooi en lelijk Boekarest

BOEKBESPREKINGEN

• Genocide en de crisis van Joegoslavië 1985-2005
• Racist extremism in Central and Eastern Europe
• Ik laat je nooit meer gaan. Het meisje, de vrouw, de handelaar en de agent
• Estland & Tartu
• Angst overwint alles. De beste verhalen uit het nieuwe Europa

Tante Tamara en andere zaken

Vlad Nicolae

Na de overwinning van Traian Basescu in de presidentsverkiezingen van december 2004 en de verbanning tot de oppositiebanken van de sociaal-democraten, onder wier regering de corruptie vier jaar lang alleen maar toenam, werd er door velen gehoopt dat de grote corruptie eindelijk zou worden aangepakt. Die hoop wordt langzamerhand werkelijkheid, onder meer door het krachtige optreden van Monica Macovei, die na haar voorzitterschap van het Roemeense Helsinki Comité ruim een jaar geleden als politiek onafhankelijke tot minister van Justitie werd benoemd.

Met het oog op de op 1 januari 2007 geplande toetreding tot de Europese Unie is het afgelopen jaar niet alleen vanuit de bevolking maar ook vanuit Brussel de roep om corruptiebestrijding steeds luider geworden. Wanneer de Roemeense toetreding ter sprake komt is corruptie nog immer het zorgenkind.
Lees het hele artikel

Omhoog

Hoofdsteden als magneten

Bert Wiskie

Nauwelijks breekt de lente aan of het straatleven in de gerestaureerde centra van steden als Boedapest, Praag, Bratislava, Warschau en Zagreb zal weer een nieuwe en zomerse dynamiek krijgen. Het uitgaansleven - excessen en traditionele hoffelijkheid combinerend - getuigt van het elan van de 'waterhoofden', zoals de hoofdsteden in Centraal-Europa zowel liefkozend als minachtend worden genoemd.

Het extreme verschil in omvang tussen de hoofdsteden en de provinciesteden ontgaat niemand. De Hongaarse taal illustreert de perceptie van een bijna tastbare mentale afstand: 'opgaan naar Pest' luidt het op het platteland. In de hoofdstad concentreren zich de economie, overheid, onderwijs en wetenschap, cultuur, rechterlijke macht en topsport.
Lees het hele artikel

Omhoog

Habsburgse sfeer in Zagreb

Sinds Kroatië in 1991 onafhankelijkheid werd, is Zagreb de hoofdstad van het land. De stad bestaat grofweg uit nieuw en oud Zagreb. Beide delen zijn gescheiden door de rivier de Sava. Nieuw Zagreb (Novi Zagreb) is een verzameling van lelijke flats, verouderde straten, graffiti en zwerfvuil. Voor toeristen is dit gedeelte niet interessant. Dit in tegenstelling tot het aantrekkelijke centrum dat zich in het oude gedeelte van de stad bevindt.

Het oude gedeelte van Zagreb is ontstaan uit twee middeleeuwse nederzettingen. Deze bevonden zich op naast elkaar gelegen heuvels. De eerste nederzetting kwam tot bloei in 1094 toen de Hongaarse koning László (Ladislaus) opdracht gaf om er een kerk en een bisdom te bouwen. Dit gedeelte, genaamd Kaptol, stond onder de directe leiding van de katholieke kerk en groeide uit tot het religieuze hart van de stad.
Lees het hele artikel

Omhoog

Györ, rivierenstad in West-Hongarije

László Marácz

Halverwege de internationale snelweg tussen Wenen en Boedapest ligt in het noordwesten van Hongarije de stad Györ, die voor het begin van onze jaartelling al bestond als de Keltische nederzetting Arrabona. Bij Györ komen drie rivieren samen: de Mosoni-Donau, een zijtak van de Donau die onder de Slowaakse hoofdstad Bratislava richting Györ stroomt, en de kleinere rivieren Rába en Rábca. Dankzij de strategische ligging aan belangrijke wegen en waterwegen is Györ het regionale knooppunt van West-Hongarije geworden. De laatste jaren wordt de stad, met een kleine 130.000 inwoners, in hoog tempo gemoderniseerd om haar te laten aansluiten bij 's lands waterhoofd, de hoofdstad Boedapest.

Bij aankomst in de stad valt het imposante stadhuis met zijn 59 meter hoge toren direct op. De voorkant van het gebouw heeft de vorm van een U en wordt geflankeerd door twee kleinere torens. Het stadhuis is het meest in het oog springende gebouw van de stad. Het is gebouwd naar een ontwerp van de architect Jenö Hübner en bekostigd uit de erfenis van de schatrijke glazenmaker en inwoner van Györ, József Bisinger.
Lees het hele artikel

Omhoog

Bruisend Bratislava

Hans Renner en Prokop Zavodsky

Na de Tsjecho-Slowaakse scheiding werd Bratislava op 1 januari 1993 de hoofdstad van de Slowaakse Republiek. Een vluchtige blik op de kaart leert dat deze stad in de uiterste zuidwesthoek van Slowakije ligt. Sommige Slowaakse politici pleitten destijds voor een andere, meer centraal gelegen hoofdstad van hun onafhankelijke staat. Toch, historisch bezien en uit economisch oogpunt was Bratislava de juiste keuze.

Toen in de zestiende eeuw het grootste deel van het koninkrijk Hongarije door de Turken bezet was, was Bratislava, gelegen aan de Donau, de hoofdstad van Hongarije. Bratislava heette toen Pressburg in het Duits en Poszony in het Hongaars. Hier werden de Habsburgse vorsten tot Hongaarse koningen gekroond, met als laatste keizerin Maria Theresia in 1741.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.2 (mei) 2006

REDACTIONEEL

ACTUALITEIT

Montenegro stemt over onafhankelijkheid

Centrumlinks gaat door in Hongarije

ACHTERGROND

Het nationalistische pak van Slobodan Milosevic

Tito, Tudjman en Milosevic

ACHTERGROND

Het industriële erfgoed van Letland

TABEL

Economische groei en inflatie

SPORT: RONDJE VOETBAL

Servië-Montenegro

Polen

Bulgarije

Kroatië

Roemenië

Tsjechië

Slowakije

Hongarije

Bosnië

Baltische landen

BOEKBESPREKINGEN

• Postwar. A history of Europe since 1945
• Hein Stekel en László

Centrumlinks gaat door in Hongarije

László Marácz

De Hongaarse Socialistische Partij (MSZP) is er in geslaagd om, voor het eerst in de geschiedenis van het nieuwe Hongarije, tweemaal op rij de Hongaarse parlementsverkiezingen te winnen. Ze zal voor een tweede achtereenvolgende termijn een centrumlinkse regering vormen.

Op 9 en 23 april vonden in Hongarije in twee rondes parlementsverkiezingen plaats. De verkiezingsstrijd was vooral een tweegevecht tussen de centrumlinkse socialisten van het MSZP, aangevoerd door zittend premier Ferenc Gyurcsány, en het oppositionele centrumrechtse FIDESZ, geleid door oud-premier Viktor Orbán. De opkomst was met 64,36 procent acceptabel, al was ze zo'n tien procent lager dan vier jaar geleden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Het nationalistische pak van Slobodan Milosevic

Erik Nijsten

Zonder de aanwezigheid van zijn vrouw en zijn zoon en dochter werd Slobodan Milosevic op 18 maart 2006 in zijn geboorteplaats Pozarevac begraven. Zijn begrafenis was feitelijk de perfecte weerspiegeling van het einde van zijn machtsperiode. Hij was dertien jaar lang de machtigste man in Servië, maar er was voor hem geen plek op de erebegraafplaats in de Servische hoofdstad Belgrado.

Slobodan Milosevic wordt op 20 augustus 1941 geboren. Omdat zijn vader vlak na de Tweede Wereldoorlog zijn moeder en broer heeft verlaten, wordt de jonge 'Slobo' opgevoed door zijn moeder Stanislava. Buiten zijn vriendinnetje - en latere vrouw - Mirjana Markovic heeft Milosevic maar weinig vrienden. Hij schrijft liever artikelen voor de schoolkrant.
Lees het hele artikel

Omhoog

Pools voetbal

Bert Wiskie

Veel Polen achten het bereiken van de tweede ronde op het Wereldkampioenschap Voetbal een reële optie. Als bijkomstigheid onderstreept dit succes dan de kandidatuur voor de organisatie van het Europees Kampioenschap in 2012, dat de Poolse voetbalbond samen met oosterbuur Oekraïne, ook aanwezig in Duitsland, hoopt binnen te halen. Of dit optimisme gerechtvaardigd is zal de toekomst moeten uitwijzen.

Het grote voordeel van het huidige Poolse nationale elftal is zijn grote onbekendheid. De meeste voetballers van het in rood en wit geklede team spelen bij clubs van de tweede garnituur in buitenlandse competities. Echt aansprekende successen werden in de afgelopen jaren door de nationale selectie niet behaald.
Lees het hele artikel

Omhoog

Kroaats voetbal

Erik Nijsten

De binnenlandse voetbalcompetitie van Kroatië stelt weinig voor. De kampioenschapstrofee wordt sinds de oprichting van de Kroatische competitie in 1992 uitgewisseld tussen Dinamo Zagreb en Hajduk Split. Alleen in 2002 wist een andere club uit Zagreb, NK Zagreb, het kampioenschap te veroveren. De meeste Kroatische sterspelers spelen dan ook liever bij een buitenlandse club. Het Kroatische nationale team is echter een geheel ander verhaal.

Sinds Kroatië in 1992 lid werd van de wereldvoetbalorganisatie FIFA, zijn de komende wereldkampioenschappen in Duitsland alweer het vijfde toernooi waar het zich voor wist te kwalificeren. Alleen de Europese kampioenschappen in 2000 miste Kroatië op een haar na. In de beslissende wedstrijd tegen aartsrivaal Servië-Montenegro kwam Kroatië toen in de thuiswedstrijd niet verder dan een 2-2 gelijkspel. Dit was niet genoeg om een deelname af te dwingen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Roemeens voetbal

Vlad Nicolae

Ongetwijfeld zal 27 april 2006 de geschiedenis in gaan als een zwarte dag voor het Roemeense voetbal. Tot twee minuten voor tijd was Steaua Boekarest namelijk gekwalificeerd voor de finale van de UEFA Cup. Na zeventien jaar zou een Roemeense ploeg weer een Europese finale gaan spelen. In en tegen het Engelse Middlesbrough werd echter een 0-2 voorsprong uit handen gegeven (de Engelsen wonnen uiteindelijk met 4-2) en werd er op ruwe wijze een einde aan die droom gemaakt.

Hoewel de manier waarop de plaats in de finale verspeeld werd een zeer zure smaak heeft achtergelaten, beseffen de meeste Roemenen dat op voetbalgebied een fantastisch seizoen beleefd werd. Wie had immers kunnen dromen dat Steaua en Rapid Boekarest, clubs met begrotingen waar je zelfs in de Nederlandse eerste divisie niet mee aan hoeft te komen, elkaar in de kwartfinale van de UEFA Cup zouden treffen, terwijl de andere grote club in het Roemeense voetbal, Dinamo Boekarest, de achtste finale net niet haalde.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.3 (juli) 2006

REDACTIONEEL

ACTUALITEIT

Kiem van een Pools CDA

Patstelling door absolute tweedeling

Lappendeken in Slowaakse politiek

ACHTERGROND

Van modelarbeider tot verschoppeling

KANDIDATEN

Kortere vakantie voor de Roemenen

Geen vakantie voor de Bulgaren

Struikelblok Gotovina overwonnen

Tabellen

Visioen voor 2014

Macedonië heeft lastige buren

Wachten op Mladic

OOST-EUROPESE STEDEN

Targu Mures

TOERISME

Festivalseizoen

SPORT

Allemaal meteen naar huis

BOEKBESPREKINGEN

• In Bulgarije Een vertwijfelde natie op weg naar Europa
• Remaining relevant after communism. The role of the writer in Eastern Europe
• Op dansschoenen in de Siberische sneeuw. De geschiedenis van mijn famillie
• De grensganger. Reis langs de ruïnes van het IJzeren Gordijn

Kiem van een Pools CDA

Jan van Steenbergen

Ooit maakten zij furore als hoofdrolspelers in de jeugdfilm De twee die de maan stalen, maar sinds de val van de Muur zijn de excentrieke tweelingbroers Lech en Jaroslaw Kaczynski niet meer weg te denken uit de Poolse politiek. Lech schopte het tot president van het land, Jaroslaw is de onbetwiste leider van de grootste regeringspartij. Daarmee zijn zij het boegbeeld van een totale machtsovername door conservatief rechts, iets dat in Polen sinds de omwenteling nog niet is vertoond.

De partij die deze machtsovername belichaamt, Recht en Rechtvaardigheid (Prawo i Sprawiedliwosc, PiS), werd in september 2005 met 155 van de 460 zetels de grootste in het Poolse lagerhuis, de Sejm. Eigenlijk had Jaroslaw nu premier moeten worden, maar zijn broer Lech was op dat moment een belangrijke kanshebber voor het presidentschap.
Lees het hele artikel

Omhoog

Patstelling door absolute tweedeling

Stijn Croes

In Tsjechië is na de parlementsverkiezingen van 2 en 3 juni een politieke patstelling ontstaan omdat het linkse en rechtse blok precies evenveel parlementszetels behaalden. De conservatieve Burgerpartij ODS van Mirek Topolánek wist 35,38 procent van de kiezers te overtuigen, een stevige verkiezingsoverwinning. Maar de al acht jaar regerende sociaal-democratische CSSD van Jíri Paroubek deed het ook niet slecht en kwam uit op 32,32 procent.

De ODS had van tevoren te kennen gegeven een coalitie aan te willen gaan met de Christen-Democraten (KDU-CSL) en de Groenen (Strana Zelených), maar deze mogelijkheid blijkt parlementair niet werkbaar: samen haalt het blok 100 van de 200 zetels. De CSSD komt samen met de orthodoxe communisten (KSCM) uit op hetzelfde aantal. De meest voor de handliggende 'grote coalitie' tussen ODS en CSSD is echter uitgesloten gezien de bijzonder agressieve verkiezingscampagne.
Lees het hele artikel

Omhoog

Lappendeken in Slowaakse politiek

Stijn Croes

Slowakije wordt dikwijls, zij het niet zonder schroom, 'de economische tijger van Centraal-Europa' genoemd. Met name het vlaktaks-systeem en de 'flexibele' arbeidswetgeving maken van Slowakije het paradijs van internationale zakenlui en investeerders. De resultaten mogen gezien worden: acht jaar regeren door de Slowaakse Democratische en Christelijke Unie (SDKÚ) heeft geleid tot hoge economische groeicijfers. Toch wist de partij de jongste parlementsverkiezingen van 17 juni niet te winnen.

Na twee ambtstermijnen onder leiding van Mikuláš Dzurinda staat Slowakije er internationaal gezien heel anders voor dan tien jaar geleden. Het Slowakije van Vladimír Meciar was de paria van Midden-Europa en verkeerde in een internationaal isolement. De neo-liberale SDKÚ van Dzurinda wist het land in de NAVO en de EU te loodsen en werd verantwoordelijk voor de grootschalige hervormingen die het land heeft ondergaan sinds het aftreden van Meciar in 1998.
Lees het hele artikel

Omhoog

Kortere vakantie voor de Roemenen

Vlad Nicolae

Na jaren van half genomen of uitgestelde hervormingen is toetreding tot de Europese Unie voor de Roemenen dan eindelijk in zicht. Het rapport van de Europese Commissie dat op 16 mei gepubliceerd werd, concludeert dat Roemenië ten opzichte van het vorige rapport uit oktober 2005 aanzienlijke vorderingen heeft gemaakt en daarmee op koers zit om op de streefdatum van 1 januari 2007 EU-lid te worden.

Er staan nog een aantal hervormingen en maatregelen op stapel voor de komende maanden. In oktober maakt de Europese Commissie bekend in alweer een monitoringsrapportof of de voortgang ervan snel genoeg is om Roemenië (en Bulgarije) in 2007 het lidmaatschap van de EU te verlenen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Struikelblok Gotovina overwonnen

Sinds de onafhankelijkheid in 1991, streven de opeenvolgende Kroatische regeringen het lidmaatschap van de Europese Unie (EU) na. In oktober 2005 besloten de Europese leiders dat de onderhandelingen die hiertoe moeten leiden eindelijk van start konden gaan. Al moeten er nog verschillende hindernissen genomen worden voordat Kroatië een volwaardig lid zal zijn, de verwachting is dat Kroatië snel na 2010 kan toetreden tot de EU.

De eerste acht jaar na de onafhankelijkheid in 1991, kwam het lidmaatschap geen stap dichterbij. Aflatende samenwerking met het International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY), gebrekkige democratische ontwikkeling, corruptie, gebrek aan persvrijheid, schending van mensen- en minderhedenrechten waren tot 2000 kenmerkend voor Kroatië.
Lees het hele artikel

Omhoog

Visioen voor 2014

Morries Leeraert

Ondanks alle beren op de weg naar 'Europa' heeft de Internationale Commissie van de Balkan (ICB), een onderzoeksinstituut van Brussel, een visioen voor de lange termijn. In de zomer van 2014 - een eeuw na het fatale schot van Gavrilo Princip dat de Eerste Wereldoorlog ontketende - komt de Europese Unie in Sarajevo bijeen om haar nieuwe lidstaten te verwelkom: Bosnië-Hercegovina, Servië, Montenegro, Kosovo, Albanië en Macedonië. De bestemming is volledige integratie in de politieke en economische infrastructuur van de Europese Unie.

De landen in Zuidoost-Europa hebben ingrijpende politieke en economische hervormingen voor de boeg. Het beteugelen van de inflatie, de privatisering van de economische sector en de hervorming van het onderwijs zijn redelijk succesvol, al gaat het allemaal veel te langzaam, aldus de evaluatie van de Internationale Crisisgroep van de Verenigde Naties in 2005.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.4 (sep) 2006

REDACTIONEEL

HONGARIJE 1956

De onmogelijke revolutie

Poznan, juni 1956

In gesprek met Frits Bolkestein

In gesprek met Lagos Kalános

Het verhaal van mijn vader

In gespek met dominee István Tüski

Koninklijke ontvangst

OOST-EUROPESE STEDEN

Sibiu

BOEKBESPREKINGEN

• Sarajevo. A biography
• Communism, post-communism and democracy: the great shock at the end of a short century
Op de loop. Een Letse familiekroniek

Poznan, 1956

Jan van Steenbergen

De Hongaarse volksopstand van 1956 was niet enig in zijn soort. Gedurende de gehele communistische periode hebben zich in diverse Oost-Europese landen vergelijkbare situaties voorgedaan, waarbij de Sovjet-Unie slechts ternauwernood de controle over een satellietstaat wist te behouden. In hetzelfde jaar deden zich in Polen maar liefst twee van zulke gebeurtenissen voor, die beide hun impact hadden op de situatie in Hongarije.

Stalin zei eens over de Polen: 'Proberen de Polen het communisme te brengen, is proberen een koe te zadelen'. Hiermee presenteerde hij, om bij dezelfde metafoor te blijven, een waarheid als een koe. Toch greep hij het beest stevig bij de hoorns en installeerde Boleslaw Bierut aan het hoofd van stalinistisch Polen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Sibiu: middeleeuwse parel in Transsylvanië

Ingrid Mülthaler

Sibiu wordt beschouwd als een van de mooiste en best bewaarde historische steden van Roemenië, maar ook van Europa. De stad bezit 80 hectare aan architectonische erfenis. De middeleeuwse vesting van Sibiu, die gedurende twee wereldoorlogen en het communisme stand heeft gehouden, bewaart nog altijd de geest en de sfeer van de voorbije eeuwen. In 2007 is Sibiu culturele hoofdstad van Europa.

De Saksische steden Brasov, Sighisoara en Sibiu vormen de driehoek van middeleeuwse parels in het hart van Roemenië. Het zijn drie zustersteden, bejaarde gratiën die vastberaden de tijd overwinnen. In de loop van de geschiedenis wisten zij hun Europese geest te behouden en te verrijken door verschillende culturen te combineren.
Lees het hele artikel

Omhoog

Te veel liefde voor Sarajevo

Erik Nijsten

Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië-Herzegovina, was tussen 1992 en 1996 vrijwel dagelijks in het nieuws. Artilleriebeschietingen en sluipschutters hielden de stad in die periode in de tang. Deze belegering door de Bosnisch-Servische troepen vormde voor Robert J. Donia de aanleiding om een geschiedenis van de stad te schrijven. Met Sarajevo. A Biography probeert hij de lezer te overtuigen dat de stad een unieke mix is van oosterse en westerse invloeden.

Aan de hand van bezoeken aan de stad (sinds 1965) en onderzoeken schetst Donia, hoogleraar aan de Universiteit van Sarajevo, een gedetailleerde geschiedenis van Sarajevo vanaf haar begindagen in de vijftiende eeuw. In de introductie geeft hij aan dat hij wil onderzoeken hoe de ontwikkeling van Sarajevo werd beïnvloed door de grote historische gebeurtenissen onder de achtereenvolgende regimes. Als centrale thesis stelt hij dat de stad meer opbloeide tijdens een periode waarin geen van de bevolkingsgroepen werd buitengesloten en dat Sarajevo zich minder voortvarend ontwikkelde tijdens een periode waarin de overheersers bepaalde groepen uitsloten.
Lees het hele artikel

Omhoog

Iliescu veegt straatje schoon

Vlad Nicolae

Na de val van dictator Nicolae Ceausescu in december 1989 vervulde Ion Iliescu drie ambtstermijnen als president van Roemenië (1990-1992, 1992-1996 en 2000-2004). Een serie gesprekken die hij tussen 3 en 5 augustus 2003 voerde met de Roemeense politicoloog en hoogleraar aan de University of Maryland in de Verenigde Staten Vladdimir Tismaneanu vormen de basis voor The Great Shock at the End of a Short Century.

Het boek, geschreven in interviewvorm, pretendeert de persoonlijke visie weer te geven van de belangrijkste politieke figuur van postcommunistisch Roemenië in de 'korte twintigste eeuw', de periode tussen het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 tot de ondergang van de Sovjet-Unie in 1991.

Hoewel een aantal algemene thema's aan bod komen, bijvoorbeeld de beginjaren van het communisme in de Sovjet-Unie en het huidige proces van mondialisering, wordt de 'korte twintigste eeuw' onderbelicht terwijl de onderwerpen die betrekking hebben op de postcommunistische periode in Roemenië ongeveer tweederde deel van het boek in beslag nemen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.5 (november) 2006

Redactioneel

Macedonië kiest voor de toekomst

De nieuwe Macedonische regering gaat werken aan toetreding tot de EU,economische hervormingen en corruptiebestrijding.

Estische presidentsverkiezingen

Ook Estland heeft nu een 'emigrantenleider': Toomas Ilves.

Politieke verwarring

In Hongarije dreigt een volksopstand. Enkele tabellen laten de noodzaak van sanering in Hongarije zien. In Polen en Tsjechië lukt het niet een stabiele regering te vormen. In Slowakije zijn de extremistische krachten terug.

Verkiezingen zonder keuze

Bulgaarse president Georgi Parvanov herkozen.

De kastdeur op een kier

In het Katholieke Kroatië blijven de meeste homo's en lesbiënnes nog onzichtbaar.

Massahysterie om Securitate-archieven

Het opengaan van de Securitate-archieven had in Roemenië verduidelijkend moeten werken, maar voorlopig levert het alleen meer chaos op.

Eerste Servische Neerlandici studeren af

Na vier jaar is de vakgroep Neerlandistiek van de Universiteit van Belgrado uit haar jasje gegroeid. Een reportage.

De rol van banken in de Poolse transitie

Poolse banken speelden een belangrijke rol bij de herstructurering van oude staatsbedrijven.

Op zoek naar menselijkheid

De Tsjechische regisseur Bohdan Sláma gaat in zijn films verder op de Tsjechische 'New Wave' van de jaren zestig.

Kunst van de oosterburen

Een terugblik op Eastern Neighbours.

Boekbesprekingen

• A good comrade. János Kádár, communism and Hungary
• Van Sándor Márai tot Magda Szabó. Klassieke Hongaarse romans uit de twintigste eeuw
• De grens

Politieke verwarring: Hongarije

László Marácz

Na het uitlekken van een geheime rede van premier Ferenc Gyurcsány die hij op 24 mei in het regeringsoord Balatonöszöd hield voor het 185-koppige gehoor van zijn socialistische fractie (MSZP) is in Hongarije een diepe politieke, economische en morele crisis ontstaan. Gyurcsány gaf in deze rede toe het electoraat twee jaar lang te hebben voorgelogen over de staat van 's lands economie. Deze werd door Gyurcsány veel rooskleuriger voorgesteld dan ze in werkelijkheid was.

De machinaties van Gyurcsány en zijn kleine kring van oligarchen hadden de socialisten in mei wel de parlementaire verkiezingswinst opgeleverd. Dit is voor het oppositionele Fidesz (Burgerpartij), dat de parlementsverkiezingen nipt verloor, onverteerbaar. Ze vindt dat een premier die het electoraat in een democratie heeft voorgelogen, moet aftreden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Hongaarse sanering

Jan Limbeek

Hongarije kent de omvangrijkste tekorten op de betalingsbalans en de begroting van alle grotere transitielanden. Bij ongewijzigd beleid zou het tekort op de overheidsbegroting in 2006 uitkomen op 11 procent, in plaats van de geplande 6,4 procent. De Hongaarse forint was sterk aan het verzwakken, in tegenstelling tot de rest van de regio, waar de nationale valuta de toegenomen kracht behielden. De kredietwaardigheid van het land werd neerwaarts bijgesteld.

Dit kon zo niet doorgaan. Tabel 1 laat zien hoezeer Hongarije aan het afglijden was. Premier Ferenc Gyurcsány gaf toe de ernst van de financiële situatie gebagatelliseerd te hebben met het oog op de parlementsverkiezingen van april 2006. Dit kwam hem op rellen en politieke onrust te staan.
Bekijk de tabellen

Omhoog

Politieke verwarring: Polen

Jan van Steenbergen

Het wil maar niet lukken in Polen. Tegelijkertijd lijkt het ook niet echt te willen mislukken. Polen is nu al ruim een jaar behept met een regering, die veel kenmerken vertoont van ons eigen kabinet Balkenende-I, dat vooral dankzij de LPF voor dagelijks vertier zorgde en niet ten onrechte al na 86 dagen het veld moest ruimen. Maar er is één wezenlijk verschil: de Poolse regering zit nu al ruim een jaar in het zadel. De meeste Polen hebben reeds lang genoeg van het circus maar vooralsnog is er weinig uitzicht op verbetering.

Het begon allemaal met de parlementsverkiezingen van 25 september 2005, die werden gewonnen door de conservatief-katholieke partij Prawo i Sprawiedliwosc (Recht en Rechtvaardigheid) van de tweelingsbroers Lech en Jaroslaw Kaczynski. De PiS veroverde 155 van de 460 zetels in de Sejm. Alles wees erop dat er nu een coalitie zou komen van de PiS met het conservatief-liberale Burgerplatform (PO) van Donald Tusk, dat goed was voor 133 zetels.
Lees het hele artikel

Omhoog

Politieke verwarring: Tsjechië

Stijn Croes

Net als Hongarije, Polen en Slowakije is ook Tsjechië in de ban van politieke onrust. Die politieke instabiliteit neemt in Tsjechië echter niet de vormen aan van die in Hongarije en Polen.

De Tsjechische onrust is ontstaan door de uitslag van de parlementsverkiezingen in juni 2006. Toen kwamen zowel links als rechts met gelijke krachten uit de strijd, namelijk 100 tegen 100 zetels. De conservatieve Burgerpartij ODS had weliswaar de verkiezingen gewonnen, maar ook de sociaal-democratische CSSD haalde haar sterkste score ooit. Gezien de harde scheldtirades tijdens de aanloop naar de verkiezingen leek een zogenoemde 'grote coalitie' zo goed als onmogelijk. De te ontwarren knoop was dus alleen maar lastiger geworden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Politieke verwarring: Slowakije

Stijn Croes

De Slowaken stuurden afgelopen zomer in de parlementsverkiezingen het economisch succesvolle centrumrechtse kabinet van Mikuláš Dzurinda naar huis. De nieuwe premier werd Robert Fico van de links-populistische Sociaal-Democratische Beweging (SMER-SD).

Fico nam stelling tegen de vlaktaks, die volgens hem alleen maar voor sociale ongelijkheid had gezorgd. Daarom werd de nieuwe ploeg gevormd met de grootste tegenstanders van het sociaal-economische beleid van het vorige kabinet. Fico koos voor een coalitie met de gematigd nationalistische Slowaakse Democratische Volkspartij (HZDS) van oud-premier en notoir lastpost Vladimír Meciar en de extreemrechtse Slowaakse Nationale Partij (SNS) van Ján Slota.
Lees het hele artikel

Omhoog

De kastdeur op een kier

Erik Nijsten

'Ik raad je aan om priester te worden.' Dit advies kreeg een Kroatische vriend van mij te horen toen hij voor het eerst iemand vertelde dat hij homoseksueel is. Ondanks jarenlang bidden tot God in de hoop dat hij op meisjes zou vallen, bleef hij zich aangetrokken voelen tot mannen. Bang om in de hel te komen ging hij biechten bij de pastoor. Deze gaf hem bovengenoemde raad. De tweede persoon aan wie hij vertelde dat hij homoseksueel is, was een psychiater. Zijn advies luidde: 'Als je eenmaal een meisje hebt gehad, weet je wel beter.'' Over homoseksualiteit in Kroatië.

Bovenstaande ervaringen zijn geen fictie. Hoewel homoseksualiteit sinds 1977 niet meer strafbaar is, is het nog altijd een taboe in het overwegend katholieke Kroatië. De meeste homoseksuelen en lesbiennes blijven dan ook vrijwel onzichtbaar in Kroatië.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.6 (december) 2006

Onderwijssamenwerking

Overwegingen bij de jaarwisseling

ACTUALITEIT

Voorbeeld Kosovo

Vastberaden Georgië

MIGRATIE-SPECIAL

Gedwongen migratie

De belangrijkste migratiestromen vanuit en binnen Oost-Europa op een rij gezet.

Indrukwekkend emigrantenarchief

Een interview met directeur Viktor Moskvin.

Poolse delicatessen te koop

Jan van Steenbergen doet boodschappen bij de grootste Poolse winkel in Nederland.

Altijd Russische gebleven

Marina (Tunis, 1928) was bijna 60 jaar toen ze voor het eerst in Rusland kwam.

Column

Terug naar Hongarije

De remigratie van oud PTT'er Jenö Kovács.

'Zonen van Jacob, ga op weg'

Irina Grivnina verhaalt de geschiedenis van de Russisch-joodse emigratie naar Israël.

Naar de stad: Bulgarije, Kroatië, Rusland, hongarije

Over de leegloop van het Oost-Europese platteland

Wereldburgers in Nederland

De Sloveense Sonja en de Georgische Mariam vertellen over hun nieuwe leven in Nederland

Migratieboeken

recept

Kersteend met appels

boekbesprekingen

• Werken met Oost-Europa
• Rusland op vrije voeten
• standplaats Moskou
• Moscow. A cultural history
• Moskou is een gekkenhuis. Verhalen over een wereldstad

agenda

Voorbeeld Kosovo

René Does

Wordt Kosovo wel of niet volledig onafhankelijk? Het besluit hierover is door de internationale gemeenschap uitgesteld tot na de Servische parlementsverkiezingen van 21 januari 2007. De uitkomst van deze kwestie wordt hoe dan ook met groeiende spanning afgewacht door verschillende andere regio's in Europa, met name in de voormalige Sovjet-Unie. Als Kosovo onafhankelijk wordt, kan dat voor hen als voorbeeld en precedent dienen.

Gaat er door de precedentwerking van Kosovo opnieuw een etnische doos van Pandorra open in de voormalige Sovjet-Unie? Zoals de kwestie Kosovo het gevolg was van het uiteenvallen van Joegoslavië, zo zijn er in de voormalige Sovjet-Unie een groot aantal etnische deelrepublieken die hun staatsrechtelijke en demografische positie zagen veranderen door het uiteenvallen van de unie.
Lees het hele artikel

Omhoog

Vastberaden Georgië

Jan Limbeek

Sinds de onafhankelijkheid in 1991 waren Georgië en Rusland nooit meer goede vrienden, maar sinds de Rozenrevolutie van november 2003, toen de Georgiërs president Edoeard Sjevardnadze verjoegen, verslechterden de betrekkingen tussen beide landen snel verder. Tot het dieptepunt van dit najaar.

In de eerste helft van de jaren negentig veranderde Georgië van een van de welvarendste sovjetrepublieken in een rampgebied. Bloedige separatistische oorlogen, een burgeroorlog en elkaar bevechtende krijgsheren leidden tot een economische ineenstorting. De bevolking verarmde en een groot deel van de intelligentsia verliet het land.
Lees het hele artikel

Omhoog

Gedwongen migratie

Edwin Bakker

In de afgelopen eeuw zijn meer dan veertig miljoenen mensen in Midden-Europa, de Balkan en de voormalige Sovjet-Unie op de vlucht geslagen voor geweld, revoluties of economische crises, waardoor de etnische kaart van de regio een aantal keer radicaal werd gewijzigd. Hieronder een overzicht voor de verschillende regio's van de drie belangrijkste gedwongen binnenlandse en internationale migratiestromen, gerangschikt naar de vier grootste gebeurtenissen die deze stromen op gang brachten: de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog en de revoluties en conflicten na de val van de Muur in 1989.
Lees het hele overzicht

Omhoog

Poolse delicatessen te koop

Jan van Steenbergen

Sinds enkele jaren kent Nederland een nieuw fenomeen: Poolse winkels. De eerste daarvan verschenen in 2003 in Den Haag, Leiden en Hilversum. Sindsdien is hun aantal flink gegroeid. Tegenwoordig zijn er ruim vijftien, verspreid over heel Nederland. De grootste heet Piast en bevindt zich in Hoorn. Ablak-redacteur Jan van Steenbergen ging er boodschappen halen.

Het Groote Noord is ongetwijfeld de meest prominente winkelstraat in het pittoreske Hoorn, een stad met bijna 70.000 inwoners, een rijke geschiedenis en een opmerkelijk groot stadscentrum. Nummer 16, op een steenworp afstand van de Rode Steen, het centrale plein van de stad waar zich ook het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen en het Westfries Museum bevinden, is een winkel met de naam 'Piast - delicatessen'. Sinds 15 oktober 2005 kan men op deze fraaie locatie Poolse producten kopen, die nog kort geleden buiten het bereik lagen van de gemiddelde Nederlander.
Lees het hele artikel

Omhoog

Altijd Russische gebleven

Pauline Michgelsen

Marina was bijna 60 jaar toen ze voor het eerst in Rusland kwam. Toch spreekt ze vloeiend Russisch, spreken haar kinderen Russisch en is zij altijd degene die de zakoeskimaakt voor de Russische avondjes van de Poesjkinclub. Het levensverhaal van een Russische emigrante in Frankrijk.

Marina is nu 78 jaar en woont in een bungalow aan de rand van de Franse provinciestad Tarbes. Het is een gewoon Frans huis, dat toch iets Russisch heeft. Niet zozeer door de matrjosjka's op de kast, eerder door de sepiakleurige foto's die tussen de kleurenkiekjes van de kleinkinderen staan en misschien door de goedgevulde boekenkast.
Lees het hele artikel

Omhoog

Terug naar Hongarije

Op 11 november 1956 kwam de Hongaarse jongen Jenö Kovács in Nederland aan. Hij was een van de drieduizend Hongaren die na het neerslaan van de Hongaarse Opstand in Nederland als vluchteling werden opgenomen. Nu is hij terug in zijn geboorteland.

Kovács was in 1956 nog maar 16 jaar oud. Na zijn opvang in de Utrechtse Jaarbeurshallen kwam hij in Arnhem terecht, waar hij zijn hele leven heeft gewoond. Kovács werkte bij de PTT. In mei van dit jaar ging hij met pensioen. Nog geen twee weken na zijn pensionering remigreerde hij naar Hongarije.
Lees het hele artikel

Omhoog

Naar de stad: Rusland

Greetje van der Werf

In Rusland zijn de tegenstellingen tussen de stad en het platteland enorm. De Russische hoofdstad Moskou zuigt als een magneet alle arbeid en kapitaal naar zich toe, maar ook Sint Petersburg, Novosibirsk, Nizjni Novgorod en andere miljoenensteden hebben zich de laatste jaren razendsnel ontwikkeld tot moderne steden met een westers aanzien.

Voor 1917 woonde 25 procent van de Russen in de stad en 75 procent op het platteland, nu is de situatie bijna omgekeerd en woont 73 procent van de Russen in de stad en 27 procent op het platteland. En dat platteland blijft achter.
Lees het hele artikel

Omhoog

Naar de stad: Hongarije

László Marácz

Interne migratie in Hongarije is moeilijk vast te leggen. Tot halverwege de twintigste eeuw moest men het doen met gegevens uit volkstellingen. Pas sinds 1955 zijn er betrouwbare cijfers over de interne migratie. In dat jaar werd namelijk de persoonsgebonden identiteitskaart ingevoerd.

Interne migratie kwam in Hongarije voor het eerst op grote schaal voor aan het eind van de negentiende eeuw als gevolg van de industrialisatie in het Habsburgse rijk. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog waren er in Hongarije twee belangrijke migratiestromen te zien. De migratie verloopt van noord naar zuid, dat wil zeggen van de Karpaten, het hooggebergte naar de laagvlakte in het midden van Hongarije.
Lees het hele artikel

Omhoog