Naar de stad: Rusland

Greetje van der Werf

In Rusland zijn de tegenstellingen tussen de stad en het platteland enorm. De Russische hoofdstad Moskou zuigt als een magneet alle arbeid en kapitaal naar zich toe, maar ook Sint Petersburg, Novosibirsk, Nizjni Novgorod en andere miljoenensteden hebben zich de laatste jaren razendsnel ontwikkeld tot moderne steden met een westers aanzien.

Voor 1917 woonde 25 procent van de Russen in de stad en 75 procent op het platteland, nu is de situatie bijna omgekeerd en woont 73 procent van de Russen in de stad en 27 procent op het platteland. En dat platteland blijft achter.

De leefomstandigheden zijn er primitief: de eeuwige modderwegen en de houten huisjes mogen voor ons idyllisch lijken, in de winter woon je er van God verlaten en heb je er vaak zelfs geen stromend water. Er heerst armoede, voorzieningen als het dorpsschooltje, de winkel, de medische kliniek en het postkantoortje zijn verdwenen, de jonge mensen allang vertrokken.

Op het Russische platteland is de bevolking ouder en vrouwelijker dan het landelijk gemiddelde. Dit is een verlaat effect van de Tweede Wereldoorlog toen de mannen van het platteland oververtegenwoordigd waren in het sovjetleger en velen van hen de oorlog niet overleefden.

Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 verkeert Rusland in een demografische crisis, veroorzaakt door enerzijds het lage geboortecijfer van 1,3 kind per vrouw in de vruchtbare leeftijd (terwijl 2,2 kind per vrouw nodig is om de bevolking op peil te houden) en anderzijds de sterk gestegen sterftecijfers onder de Russische mannen, vaak in de kracht van hun leven, als gevolg van alcoholmisbruik, roken, verkeersongelukken, moord en zelfmoord.

Deze trend heeft een dramatisch effect gehad op het Russische platteland, dat door de lange strenge winters en de grote afstanden toch al economisch kwetsbaar is. Er is een groot gebrek aan goede arbeidskrachten. Overal vergrijzen de dorpen en sterven uit als de laatste baboesjka's overlijden. Bij de census van 2002 bleek dat van alle 155.000 dorpen die Rusland in 1989 nog telde, er 17.000 helemaal verlaten waren en 38.000 minder dan tien inwoners telden en dus 'perspectiefloos' waren.

Om de malaise op het platteland het hoofd te bieden startte de Russische regering begin dit jaar het nationale project 'De ontwikkeling van het agro-industrieel complex', dat onder meer voorziet in een verhoging van de staatsinvesteringen in de agrarische sector, overheidssteun aan privé-boeren in de vorm van bijvoorbeeld leningen en kleinere maatregelen als gratis huisvesting voor landbouwspecialisten.

Ook na bijna een jaar van dagelijkse televisieaandacht voor het nationale landbouwproject zijn de meeste Russen sceptisch over het resultaat ervan. Onderzoeksbureau VTsIOM maakte onlangs bekend dat slechts 11 procent van de ondervraagden verwacht dat het nationale landbouwproject een serieuze verbetering van de situatie op het Russische platteland zal brengen.