Dit is het archief van Prospekt van de jaargang 2006.

Inhoudsopgave nr.1 (februari) 2006

redactioneel

actualiteit

Ngo's nog sterker gecontroleerd

Blauw-wit tegen oranje

Snelle herverkiezing Loekasjenko

Illarionov geeft het op

Godsdienst in het klaslokaal

economie

Ruslands energierijkdom: wapen en valkuil

column

achtergrond

Voor en na tsjernobyl

Gezond na sanering?

interview

'Er is een nieuwe koude oorlog in de maak'

lezen

Lectuur verdringt literatuur

'Ik word een wandelende Chanel-tas genoemd'

Oligarchenvrouwen: recensie van Casual van Oksana Robski

Dood voor schilderij: recensie van Doopvont van de duivel van Viktoria Platova

'Ik schrijf iedere maand een boek'

boekbesprekingen

• Ukraine's Orange revolution
• Comrade Pavlik. The rise and fall of a soviet boy hero
• The philosopher fish. Sturgeon, caviar and the geography of desire
• The Irish ballerina
• Laatste liefde. Tjoettsjev. Dichter, denker, minnaar

internet

Ngo's sterker gecontroleerd

Ivo Pertijs

In januari ondertekende president Vladimir Poetin de nieuwe Russische ngo-wetgeving. Ngo's klagen dat zij onder staatscontrole worden gesteld. Is hun klacht terecht? Prospekt-medewerker Ivo Pertijs peilde de reacties onder enkele ngo's.

Met de nieuwe ngo-wetgeving eisen de Russische autoriteiten meer openheid van zaken van de kant van non-gouvernementele organisaties. Voortaan moeten zij heel gedetailleerde inhoudelijke en financiële jaarplannen inleveren, zich laten registreren bij een nieuw orgaan van het Ministerie van Justitie en uitgaven praktisch tot op de cent verantwoorden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Snelle herverkiezing Loekasjenko

René Does

Niet pas in juli, maar al op 19 maart gaan de Wit-Russen naar de stembus voor nieuwe presidentsverkiezingen. Zeer waarschijnlijk wordt het een herverkiezing in de eerste ronde van de zittende president, de 'laatste dictator van Europa' Aleksandr Loekasjenko. Volgens de peilingen zal hij in de eerste ronde ongeveer de helft van de stemmen krijgen, dus dat moet zonder al te veel problemen meer dan 50 procent kunnen worden op 19 maart.

De datum 19 maart moet benadrukt worden. Op 16 december werd deze datum bekend gemaakt, toevallig één dag nadat Loekasjenko een ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin had gehad in de badplaats Sotsji aan de Zwarte Zee. Het is duidelijk dat Rusland het liefst een herverkiezing van Loekasjenko wil.
Lees het hele artikel

Omhoog

Illarionov geeft het op

Jan Limbeek

In april 2000 verraste president Poetin iedereen met de benoeming van de ultraliberale Andrej Illarionov tot zijn economisch adviseur. Illarionov had onmiskenbaar positieve invloed op het economisch beleid en hij verhoogde de internationale status van Rusland sterk. Maar op het einde van het afgelopen jaar, 27 december, diende Illarionov (44) al dan niet onder druk van het Kremlin, zijn ontslag in.

Wie houdt van een vrij debat op hoog niveau kon eind 2004 verheugd zijn toen het Poetin behaagde Illarionov te ontheffen van zijn verplichtingen als Ruslands vertegenwoordiger bij de G-8. De degradatie beroofde Illarionov van zijn enige officiële baan. Hij bleef Poetins adviseur, maar verloor invloed. Dit compenseerde hij door publiekelijk nog harder van leer te trekken tegen het regeringsbeleid. Hij verwerd tot de liberale excuus-Truus van het Kremlin.
Lees het hele artikel

Omhoog

Ruslands energierijkdom: wapen en valkuil

Jan Limbeek

Onder president Poetin herwon Rusland het respect van de internationale gemeenschap. Niet alleen vanwege de toegenomen stabiliteit in het land zelf, maar in toenemende mate ook omdat Rusland in het geopolitieke spel het ineffectieve nucleaire arsenaal inruilde voor zijn rol als grote energieleverancier. Over de voor- maar ook de nadelen van Ruslands energierijkdom.

Vroeger respecteerde het Westen sovjet-Rusland omdat de Sovjet-Unie de beschikking had over duizenden kernwapens. Het regime in Moskou kon met één druk op de knop de gehele westerse beschaving vernietigen. Zo'n tegenstrever moest je natuurlijk een beetje omzichtig behandelen. Toen Rusland het communisme vaarwel zei, schatte het Westen het risico om aangevallen te worden laag in, ook al had het land nog evenveel kernwapens en was het een baken van instabiliteit. De omzichtigheid waarmee Rusland behandeld werd, verdween.
Lees het hele artikel

Omhoog

Lectuur verdringt literatuur

René Does

Nederlandse lezers kennen Rusland als een land van grote en hoogstaande literatuur. De laatste jaren verandert dit beeld echter door Nederlandse vertalingen van lichter leesvoer, zoals de detectives van Aleksandra Marinina en Boris Akoenin. Op de Russische lezersmarkt is de snel gegroeide productie en populariteit van lectuur de belangrijkste ontwikkeling van de postcommunistische tijd geweest.

Wie zich afvraagt welke boeken schuilgaan achter al die felgekleurde boekomslagen die je in de metro ziet (een favoriete leesplek van Russen), moet zeker Reading for Entertainment in Contemporary Russia ter hand nemen. In deze goed gestructureerde bundel wordt de Russische lectuur ter ontspanning en vermaak in heden en verleden compact en informatief beschreven.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Ik word een wandelende Chanel-tas genoemd'

Ivo Pertijs

Oksana Robski is de auteur van drie bestsellers, waaronder twee boeken over het leven van de rijke 'nieuwe Russen' in Moskou. Ze is een succesvolle zakenvrouw, woont in het prestigieuze dorp Zjoekovka en is 'een van hen'. Nooit eerder werd in de vorm van deels autobiografische romans zo openlijk over het wel en wee van rijke Russen geschreven. Prospekt-medewerker Ivo Pertijs zocht haar op.

Roebljovka is voor veel Moskovieten synoniem voor een leven in onbeperkte rijkdom. Het is de naam van de dure omgeving die ten westen van Moskou net buiten de stadsgrenzen is gesitueerd, met als verkeersaders de Roebljovskoje sjosse (Roebljovka-straatweg) en de Roebljovo-Oespenskoje sjosse. Het is het woongebied van de rijke Russen. Voor de doorsnee Moskoviet is het onbekend terrein, dat hij alleen van horen zeggen kent, via onthullende reportages in de schandaalpers of programma's op televisie.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.2 (april) 2006

redactioneel

actualiteit

Tweedeling wordt driedeling

Ultraflexibele arbeidsmarkt

Facelift voor Nieuw Holland

column

achtergrond

Keerpunt in het Russische veiligheidsbeleid

Oekraïne: grensgebied tussen de NAVO en Rusland.

fotereportage

Mongoliërs houden van hun Russen

muziek

Russisch popmuziek

kunst

Rembrandt in de Hermitage

Gek op Rembrandt

boekbesprekingen

• Men in contemporary Russia. The fallen heroes of post-soviet change?
• Georgia from national awakening to rose revolution. Delayed transition in the former Soviet Union
• Veiligheidsbeleid en airpower onder Jeltsin en Poetin. De ontwikkeling van het veiligheidsdenken in de Russische federatie en de gevolgen ervan voor de inzet van het luchtwapen (1992-2000)
• Oekraïne
• De zelfdestructie van het Russische volk
• Het droomleven van Soechanov
• De kroning

agenda

recept

Tweedeling wordt driedeling

René Does

De uitslag van de Oekraïense parlementsverkiezingen van 26 maart was verrassend. De surprise was het gevolg van een kleine verschuiving in de kiezersgunst. Vóór de verkiezingen werd algemeen beweerd dat Viktor Janoekovitsj en zijn Partij van de Regio's de grote winnaars zouden worden en president Viktor Joesjtsjenko en de pro-presidentiële partij Ons Oekraïne de verliezers.

De grote winnaar is echter Joelija Timosjenko. Joesjtsjenko is inderdaad de verliezer, terwijl het resultaat van Janoekovitsj noch een nederlaag noch een overwinning is. Janoekovitsj' partij kreeg 32 procent van de stemmen, het Blok Joelija Timosjenko 23 procent en Ons Oekraïne 14,5 procent. Nog een winnaar is de democratie: algemeen worden president Joesjtsjenko en Oekraïne geprezen om de openheid en de eerlijkheid van het hele verkiezingsproces en om de relatief hoge opkomst van 67 procent van de stemgerechtigden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Ultraflexibele arbeidsmarkt

René Does

Op de Russische arbeidsmarkt wordt op grote schaal gediscrimineerd. Volgens een verslag in het dagblad Novyje Izvestija heeft 56 procent van de Russen in de arbeidsleeftijd te maken gehad met vormen van discriminatie in vacatures of tijdens sollicitatiegesprekken. Het gaat natuurlijk vooral om de bekende discriminatie op basis van leeftijd, geslacht en nationaliteit. Soms stuiten werkzoekenden op vreemde vormen van discriminatie, zoals op basis van haarkleur, sterrenbeeld of liefde voor katten.

Leeftijdsdiscriminatie is de meest voorkomende vorm van discriminatie op de Russische arbeidsmarkt, die thans 74,1 miljoen mensen in de arbeidsleeftijd telt. Wie ouder is dan 35 jaar heeft het moeilijk. Hierna volgt discriminatie op basis van geslacht. Vrouwen verdienen minder dan mannen voor hetzelfde soort werk. Sommige beroepen zijn zeer moeilijk toegankelijk voor vrouwen. Zo is het voor afgestudeerde juristes bijna onmogelijk een baan in de juristerij te veroveren. Twee derde van de managementbanen is in de praktijk ook voor vrouwen ontoegankelijk. Discriminatie op basis van nationaliteit, dat op plaats drie staat, treft vooral werkzoekenden uit Kaukasische volken.
Lees het hele artikel

Omhoog

Keerpunt in het Russische veiligheidsbeleid

Marcel de Haas

Rusland lijkt bezig met een come-back als zwaargewicht in de internationale arena. Hamas wordt door Moskou uitgenodigd voor besprekingen, Rusland neemt het voortouw in de onderhandelingen met Iran over kernenergie, Gazprom sluit de gasleveranties aan Oekraïne af en Rusland en China trachten het Westen te verdrijven uit Centraal-Azië. Dit zijn zomaar enkele recente gebeurtenissen in de internationale politiek waarop Rusland zijn stempel drukt. Is hier sprake van een nieuwe ontwikkeling? Een blik op Ruslands interne en externe veiligheidsbeleid.

Het Russische veiligheidsbeleid kan als verwarrend en wispelturig overkomen. Dit beleid is echter beter te verstaan wanneer het dualistische karakter ervan in aanmerking wordt genomen. De kern van het Russische veiligheidsbeleid was en is dualisme op grond van eigenbelang: een ambivalentie van enerzijds een krampachtig vasthouden aan een positie van macht en invloed en anderzijds aanvaarding van zijn lagere status sinds de Koude Oorlog en een daaruit voortvloeiende nadruk op samenwerking met het Westen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Oekraïne: grensgebied tussen de NAVO en Rusland

Nienke de Deugd

Op 24 augustus 1991 riep het parlement in Kiev de onafhankelijkheid van Oekraïne uit. Daarmee begon voor deze voormalige sovjetrepubliek een lange periode van vaak moeizame veranderingen. Op binnenlands niveau werden er pogingen ondernomen om het politieke systeem te democratiseren en om de op socialistische leest geschoeide planeconomie te vervangen door een kapitalistische vrijemarkteconomie. Tegelijkertijd zag het land zich gesteld voor de taak om een eigen koers uit te zetten op het terrein van de buitenlandse politiek.

Voor de nieuwkomer op het Euro-Atlantische toneel die Oekraïne was, was het uitzetten van een nieuw buitenlands beleid geen eenvoudige taak. Aan de ene kant zag president Leonid Kravtsjoek zich geconfronteerd met de onwil van Rusland om het Oekraïense 'kleine broertje' uit zijn invloedssfeer te laten ontsnappen, terwijl hij aan de andere kant te maken kreeg met de aarzeling van de landen en organisaties van West-Europa en Noord-Amerika om banden aan te knopen met een voor hen nog onbekende actor.
Lees het hele artikel

Omhoog

Eigen land groot genoeg voor Russische popartiesten

Ivo Pertijs

De Russische muziekindustrie bestaat uit ontelbare artiesten die in eigen land vaak zijn uitgegroeid tot megasterren. Buiten de voormalige Sovjet-Unie zijn zij, op een enkeling na, volledig onbekend. Een beknopt overzicht van het fenomeen popmuziek in Rusland.

Naar goed Amerikaans voorbeeld brengen meterslange limousines Russische sterren naar de rode loper van de MTV Russia Music Awards. Achter dranghekken scanderen fans luidkeels de namen van hun idolen, die een voor een uitstappen. Het is een bont gezelschap van popmusici, rockers en leden van de oude garde. Het geeft een goede indruk van who is who in de huidige Russische populaire muziek. Absolute winnaar die avond is Dima Bilan, de lieveling van de tienermeisjes. Hij sleepte de prijs voor beste zanger en beste artiest binnen. De popzanger vertegenwoordigt Rusland in mei bij het Eurovisie Songfestival in Athene.
Lees het hele artikel

Omhoog

Gek op Rembrandt

Charles Hoedt

Als geen andere Russische kunstenaar kan Vjatsjeslav Michajlov schilderen in de stijl en techniek van Rembrandt. Andere helden van de schilder zijn Poesjkin en de popgroep Pink Floyd. 'Ik kopieer niet, ik interpreteer.'

Zijn open en doordringende ogen - donkerbruin van kleur - vallen het eerste op als Vjatsjeslav Michajlov de deur van zijn atelier opendoet. Zijn werkplaats is een 5-kamer appartement op de bovenste etage van een statig woonhuis op Vassilevski-eiland, op vijf minuten wandelen van de metro.

De belangrijkste ruimte van het atelier is wijds en groots met een fabuleus uitzicht op daken van Sint Petersburg. Het lijkt of we ons in een klein museumdepot bevinden, zoveel doeken staan er, netjes gerangschikt naast elkaar. Als Michajlov vertelt over zijn werk, pakt hij er voorbeelden bij uit zijn verzameling, of sleept hij met doeken uit een van de andere kamers. Aan een wand hangen familiefoto's van zijn vrouw Lidia, zijn kleinkinderen en ontmoetingen met collega-kunstenaars.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.3 (juni) 2006

redactioneel

actualiteit

Schepper van Ibansk overleden

G-8 naar Sint Petersburg

Hielp de wetenschappelijke hulp

Nationaal project voor onderwijs

economie

Groeiende hervormingsluiheid

column

Noord-Kaukasus

Tsjetsjeense lente

Onafhankelijk opereren

Verspreide opstanden

Klein en verdeeld

Kaukasus op internet

sport

De doelpuntenmachine uit Oekraïne

toerisme

Showstad aan de Neva

Fonteinenstad

Een Russische gravin in Frankrijk

wetenschap

Expeditie Tajmyr

boekbesprekingen

• Russia and the Kyoto protocol. Opportunities and challenges
• Virtual politics. Faking democracy in the post soviet world
• Kremlin rising. Vladimir Putin's Russia and the end of revolution
• A Russian MP. The insider's notes
• Te gast in Georgië en Armenië

agenda

G-8 naar Sint Petersburg

Jan Limbeek

Voor het eerst sinds Rusland in 1998 volwaardig lid werd van de G-8, treedt het op als voorzitter ervan. In juli komen de leden in Sint Peterburg bijeen om onderwerpen als energieveiligheid, onderwijs en de bestrijding van infectieziekten te bespreken.

Tegenwoordig vinden veel mensen het niet terecht dat Rusland lid is van de G-8, omdat het land niet past bij de club van rijke en democratische staten. De vroegere vertegenwoordiger van president Poetin bij de G-8, Andrej Illarionov, vindt dat ook. In december 2004 verloor hij die post, wat zijn rancuneuze opstelling zou kunnen verklaren.
Lees het hele artikel

Omhoog

Hielp de wetenschappelijke hulp?

René Does

Het is nu ruim tien jaar geleden dat de buitenlandse hulp- en samenwerkingsovereenkomsten met de Russische wetenschap van start gingen. Naar aanleiding hiervan heeft de Russische econome Irina Djozjina, verbonden aan het Instituut voor de Economie in Transitie van de Russische Academie van Wetenschappen, onderzoek verricht naar de resultaten van die overeenkomsten. Zijn de gestelde doelen bereikt?

Djozjina publiceerde de resultaten van haar onderzoek in het Russische wetenschappelijke maandblad Wereldeconomie en Internationale Betrekkingen (2006, nr. 3, blz. 95-105). Zij onderzocht de resultaten van het werk van negentien buitenlandse en internationale wetenschappelijke organisaties, waaronder de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), door middel van interviews.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nationaal project voor onderwijs

Joera Mulders

De Russische overheid boert goed dankzij de huidige olie- en gasprijzen. Inmiddels bestaat het Stabiliteitsfonds, een appeltje voor de dorst, uit een slordige 55 miljard euro. De Russische bevolking wil echter wel wat van die rijkdom zien. Vier nieuwe nationale projecten, voor huisvesting, gezondheidszorg, landbouw en onderwijs, moeten het idee geven dat de overheid ook aan haar burgers denkt.

Van een indrukwekkende financiële injectie in het onderwijs kunnen we echter niet spreken. Omgerekend wordt er per jaar ongeveer twee euro per Russische burger extra in het onderwijs geïnvesteerd. Het nationale project voor onderwijs is volgens president Vladimir Poetin vooral een 'signaal aan de samenleving dat er wat gedaan moet worden'.
Lees het hele artikel

Omhoog

Groeiende hervormingsluiheid

Jan Limbeek

De helft van Poetins tweede termijn zit er alweer op. We kunnen vaststellen dat er nauwelijks zinvolle economische hervormingen zijn geweest, ondanks de goede intenties. Gedurende de eerste regeringstermijn van president Poetin (2000-2004) zijn er op economisch terrein wel veel belangrijke wetten doorgevoerd. Deze waren gericht op de toekomst, want het duurt doorgaans jaren voor ze vruchten kunnen afwerpen. Een deel van de huidige en komende economische groei is dus een gevolg van vroegere hervormingen.

Premier Michaïl Fradkov kreeg aan het begin van zijn regeertermijn de opdracht de bureaucratie te verminderen en de overheid transparanter te maken. Twee jaar later zien we dat het aantal ambtenaren nog nooit zo groot is geweest en dat de federale macht verder is toegenomen, evenals het aantal staatsbedrijven.
Lees het hele artikel

Omhoog

Tsjetsjeense lente

Jan Limbeek

Op het moment van schrijven van dit stuk is het voorjaar alweer twee maanden oud en is het nog steeds relatief rustig in Tsjetsjenië. Het voorjaar is traditioneel de periode van oplaaiend geweld. Vooralsnog blijft het dit jaar uit in Tsjetsjenië. Ook 2005 was vrij rustig. Hoe komt dat?

De standaardverklaring voor vermindering van geweld in conflictgebieden is altijd dat de bevolking geweldsmoe is geworden na vele jaren van oorlog, chaos en geweld van bendes. Geloofwaardiger voor Tsjetsjenië is dat de federale Russische en de Tsjetsjeense regering meer aandacht en geld zijn gaan besteden aan civiele projecten. De wederopbouw werpt vruchten af, met onder meer hernieuwde elektrificatie van het land en grote bouwactiviteiten in steden als Argoen, Goedermes en het geruïneerde Grozny.
Lees het hele artikel

Omhoog

Klein en verdeeld

René Does

De vooraanstaande Russische islamoloog Aleksej Malasjenko waarschuwt de Russische regering dat ze in de Noord-Kaukasische deelrepubliek Adygeja 'terroristen creëert'. Malasjenko doet deze waarschuwing naar aanleiding van het plan om Adygeja op te laten gaan in de Zuid-Russische provincie Krasnodar.

Het plan wordt vooral gesteund door Dmitri Kozak, de presidentiële vertegenwoordiger in het Zuidelijke Federale District, en – hoewel minder enthousiast – door gouverneur Aleksandr Tkatsjev van Krasnodar.
Lees het hele artikel

Omhoog

Een Russische gravin in Frankrijk

Pauline Michgelsen

Ze werd in 1799 in Sint Petersburg geboren en stierf in 1874 in Parijs. Haar eerste kinderboek verscheen in 1856. Meer dan twintig boeken zouden volgen, die ze steevast tekende met 'La Comtesse de Ségur, née Rostopchine' (gravin de Ségur, geboren Rostoptsjin). Haar boeken worden in Frankrijk nog altijd gelezen. In het stadje Aube, in Normandië, is een museum aan haar gewijd.

Sophie Rostoptsjina was het derde kind van graaf Fjodor Vasiljevitsj Rostoptsjin en Anna Stepanovna Protasova. Haar moeder groeide op aan het hof van Catherina de Grote en ontmoette daar Fjodor Rostoptsjin, die de groothertog en latere tsaar Paul I diende. Paul zou de peetoom van Sophie worden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Expeditie Tajmyr

Nicole de Boer

Tussen de mondingen van de Jenisej en de Lena ligt boven de poolcirkel in Siberië een schiereiland zo groot als Duitsland: Tajmyr. Hier trekken iedere zomer vanuit de hele wereld ganzen naartoe om te broeden. Sinds vijftien jaar strijkt ook bijna ieder jaar een internationaal onderzoeksteam onder leiding van de Nederlandse ornitholoog Bart Ebbinge (1947) hier neer.

Ebbinge is verbonden aan Alterra, het Centrum voor Ecosystemen van de Universiteit van Wageningen. Daar is hij 'senior onderzoeker populatie-dynamica trekvogels'. Al ruim dertig jaar interesseert hij zich voor ganzen in de arctische gebieden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.4 (augustus) 2006

redactioneel

actualiteit

Tsjetsjeens verzet gebroken

Wijnoorlog

Tretjakov Galerij bestaat 150 jaar

column

Oekraïne

Vaal oranje

Nieuwe mythes in geschiedenisonderwijs

Icoon van de Oekraïense cultuur

Centraal-Azië

Nieuwe grootmachtenrivaliteit

Op zoek naar sporen van de zijderoute

Land van vilt en bergen

Lagman, pastagerecht van nomaden

Groei door repressie

sport

Zenit snakt naar succes

boekbesprekingen

• Geschiedenis van de Russische muziek. Van Glinka tot Sjostakovitsj
• Rusland
• Portret van Alja. Een wonderkind in St. Petersburg
• Didar & Faroek

agenda

Tsjetsjeens verzet gebroken

Jan Limbeek

De zomer van 2006 zou wel eens de geschiedenis in kunnen gaan als het einde van de Tsjetsjeense opstand. Binnen een maand zijn de twee belangrijkste leiders van de rebellen om het leven gekomen.

Op 17 juni 2006 werd Abdoel-Chalim Sadoelajev bij een actie van Russische en pro-Russische Tsjetsjeense eenheden gedood. Hij was de opvolger van de Tsjetsjeense rebellenleider Aslan Maschadov, die op 8 maart 2005 ook al een gewelddadige dood had gevonden.

Op 10 juli 2006 werd de beruchtste en meest gezochte terrorist van Rusland, Sjamil Basajev, gedood. Hij werd ’s nachts uiteengereten toen de explosieven ontploften die hij en enkele handlangers aan het overladen waren. Een banaal ongeluk.
Lees het hele artikel

Omhoog

Wijnoorlog

René Does

Op basis van een rapport van Rospotrebnadzor, de Russische Keuringsdienst van Waren, werd in Rusland op 3 april met onmiddellijke ingang de import en verkoop van Georgische en Moldavische wijnen verboden. Deze wijnen zouden onaanvaardbare hoeveelheden chemicaliën en zware metalen bevatten en ook hun smaak was volgens de keurmeesters ondermaats.

Flessen die in de winkels stonden, werden van de schappen gehaald, op hopen gelegd en door bulldozers tot gort gereden. De Russen konden dit vernielwerk op televisie volgen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nieuwe mythes in geschiedenisonderwijs

Germ Janmaat

Jonge naties hebben vaak de behoefte om de eigen culturele identiteit te onderbouwen met een rijk verleden. De voormalige sovjetrepubliek Oekraïne vormt hierop geen uitzondering. De eerste generatie schoolboekjes voor het vak geschiedenis van de Oekraïne draagt bijvoorbeeld de boodschap uit dat het onafhankelijkheidsstreven van de Oekraïners al een eeuwenoud verschijnsel is en dat buitenlandse mogendheden telkenmale dit streven de kop in hebben gedrukt.

Deze nieuwe mythevorming stuit echter op heftige weerstand van mensen die terugverlangen naar de Sovjet-Unie. Ook staat zij op gespannen voet met pogingen van de Raad van Europa om kritisch en creatief denken en begrip voor andere culturen centraal te stellen in het geschiedenisonderwijs.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nieuwe grootmachtenrivaliteit

René Does

Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie staat Centraal-Azië prominent op de kaart van de wereldpolitiek. Met het wegvallen van de sovjetmacht zijn de vijf voormalige unierepublieken Oezbekistan, Kazachstan, Turkmenistan, Kirgizstan en Tadzjikistan de inzet geworden van een nieuw ‘grootmachtenspel’.

De Amerikaanse Ruslanddeskundige Richard Lourie noemt de nieuwe machtsstrijd in Centraal-Azië ‘The Great Game, Part II’. De oorspronkelijke Great Game in de regio vond plaats in de negentiende eeuw tussen Rusland en het Britse Rijk om geopolitieke invloed en een afzetmarkt voor producten uit hun industrie. De huidige spelers in het tweede bedrijf zijn Rusland, China, de Verenigde Staten, Iran en wellicht ook India (zie kader).
Lees het hele artikel

Omhoog

Groei door repressie

Koen van Lieshout en Edwin Bakker

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie hebben verschillende islamitische bewegingen zich op de nieuwe onafhankelijke republieken in Centraal-Azië gestort. Ze hopen daar nieuwe, al dan niet extremistische varianten van de islam te introduceren. Een van deze groepen is de Islamitische Bevrijdingspartij, Hizb ut-Tahrir al-Islami (Hizb ut-Tahrir), die vooral in Oezbekistan groot is.

Hizb ut-Tahrir werd in 1952 in Jeruzalem opgericht door de Palestijnse jurist Taqqiuddin al-Nabhani (1909-1977). Al-Nabhani concludeerde indertijd dat de problemen waarmee de islamitische gemeenschap te maken had het gevolg waren van de afschaffing van het Ottomaanse kalifaat in 1924. Het opnieuw instellen van een dergelijk rijk is nog steeds een van de belangrijkste politieke issues van Hizb ut-Tahrir.
Lees het hele artikel

Omhoog

Zenit snakt naar succes

Charles Hoedt

Het geld van Gazprom en de strakke hand van trainer Dick Advocaat moeten voetbalclub Zenit uit Sint Petersburg naar de top van het Russische betaalde voetbal brengen. Ook het hondstrouwe ‘blauwe’ supporterslegioen snakt naar succes.

De prijzenkast van Zenit is niet bijster rijk gevuld. Slechts één keer in haar 81-jarig bestaan won de club de landstitel. Dat was in 1984 toen een talentvol, wervelend team van zenitovski over de velden van Moskou en Siberië trok en kampioen werd van de Sovjet-Unie. Verder is er twee keer een nationale beker gewonnen, plus bronzen (1980, 2001) en zilveren (2003) medailles voor derde en tweede plaatsen in de nationale competitie. Al met al te weinig voor een club uit de tweede stad van Rusland.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.5 (oktober) 2006

redactioneel

actualiteit

Knetterende burenruzie

Zeventien terroristische organisaties

Ruslands liefdesprobleem

Dood van een bankier

achtergrond

Loeka's laatste termijn.
De Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko gaat een minder aangename derde regeertermijn tegemoet. Een vierde termijn zit er vermoedelijk niet meer in.

reportage

Het eerste communistisch strafkamp.
Op de Solovetski-eilanden vond de Goelag van de Sovjet-Unie zijn oorsprong.

column

recht en rechtstaat

Gehoorzame rechters.
De Russische Ruslanddeskundige Olga Schwartz legt in een interview uit waarom Russische rechters vaak alleenstaande vrouwen zijn.

Niet je beste vriend.
De Russische politie moet beter gaan werken en publieksvriendelijker worden. Portret van een Russisch machtsorgaan.

Met de metro naar een auto-ongeluk.
Gleb Vilenski vertelt hoe hij u uit de juridische en financiële problemen kan houden als u in Rusland een auto-ongeluk krijgt.

Constitutionele vraagstukken.
Gadis Gadzjijev, rechter bij het Constitutioneel Hof van Rusland, vertelt in een interview hoe dit hof de Russische grondwet probeert te bewaken.

Russisch leven

internet

film

Het effect van geluid.
Over het leven van de geluidmaker Edgar Figner.

boekbesprekingen

• For prophet and Tzar. Islam and empire in Russia and Central Asia.
• Bedrogen bedriegers. Stalin contra Hitler
• Globalisering bereikt Kaukasus. Twee reviews: Absurdistan; Ludmila's gebroken Engels
• De reis van Anna
• Russische literatuur in een notendop

agenda

Knetterende burenruzie

Max Bader

Met geen andere voormalige sovjetrepubliek zijn de Russische betrekkingen zo verzuurd als die met Georgië. Eind september werd een hoofdstuk toegevoegd aan de diplomatieke oorlog tussen de twee landen, toen Georgië een viertal veronderstelde Russische spionnen oppakte, Rusland vervolgens zijn ambassadeur terugriep en een algehele blokkade van het land op de zuidelijke Kaukasus instelde.

De woede van Moskou werd onder andere gewekt doordat de Georgische televisie beelden uitzond waarin de vermeende spionnen over hun werk voor de Russische militaire inlichtingendienst vertellen. President Poetin verklaarde dat de acties van Georgië hem deden denken aan Lavrenti Beria. Beria was een van Stalins beulen, én Georgiër (net als Stalin overigens).
Lees het hele artikel

Omhoog

Zeventien terroristische organisaties

René Does

Op 28 juli publiceerde het Opperste Gerechtshof van Rusland een lijst van terroristische organisaties. Het zijn er zeventien. Het gaat om een nationale lijst, dat wil zeggen om organisaties die in Rusland actief zijn. Organisaties die in andere landen als terroristisch worden geoormerkt, maar niet in Rusland actief zijn, zoals bijvoorbeeld Hamas en Hezbollah, staan er niet op.

Het gaat om inheemse en uitheemse organisaties. Tot de inheemse behoren de twee organisaties van de wijlen Tsjetsjeense terroristenleider Sjamil Basajev: de Hoge Militaire Raad van de Verenigde Troepen van de Moehadjedien van de Kaukasus en het Congres van de Volkeren van Itsjkerië en Dagestan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Ruslands liefdesprobleem

Margreet Strijbosch

De Russische bevolking neemt jaarlijks af met een kleine miljoen zielen, exclusief de toestroom van honderdduizenden Russen uit het buitenland. Volgens Vladimir Poetin is de demografische crisis het ernstigste probleem waar Rusland op dit moment voor staat. De meest voor de hand liggende oplossing - immigratie - creëert echter nieuwe problemen.

'En nu ga ik het hebben over een belangrijke zaak...', zei president Poetin tijdens het uitspreken van zijn jaarlijkse State of the Union in april, en hij pauzeerde even. Minister van Defensie Sergej Ivanov, die al wist welke kant het op ging, riep vanaf de eerste rij: 'Over de liefde'. 'Inderdaad,' sprak Poetin, 'over de liefde'. Waarna hij overstapte op het eigenlijke onderwerp: de demografische crisis in Rusland.
Lees het hele artikel

Omhoog

Dood van een bankier

Jan Limbeek

Op 13 september 2006 werd Andrej Kozlov (41) dodelijk verwond bij een aanslag van huurmoordenaars. Hij was sinds april 2002 een van de plaatsvervangende presidenten van de Centrale Bank van Rusland (CBR) en verantwoordelijk voor bancaire hervormingen. Kozlov was een van de weinige personen die werk maakte van het opschonen van de bancaire sector. De moord is waarschijnlijk te wijten aan de vele vijanden die hij hierbij maakte. Hoewel er regelmatig aanslagen plaatsvinden, is een dergelijke brute en brutale moord op een trouwe overheidsdienaar uitzonderlijk.

Kozlov pakte het 'virtuele kapitaal' aan waarmee banken aan de vermogenstoets konden voldoen. Banken leenden kapitaal uit aan nepfirma's die het gebruikten om aandelen in de bank te kopen. Dit virtuele kapitaal maakte drie jaar geleden naar schatting een kwart van het bankkapitaal uit en is nu verdwenen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Loeka's laatste termijn

René Does

Aleksandr Loekasjenko is een halfjaar geleden aan zijn derde termijn als president van Wit-Rusland begonnen. Op ons continent zijn we dus nog niet af van 'de laatste dictator van Europa'. Niettemin is met enige zekerheid te voorspellen dat een vierde termijn er niet meer inzit voor president Loekasjenko.

De derde termijn van Loekasjenko is eigenlijk een illegale termijn. De Wit-Russische grondwet voorzag in hooguit twee zittingstermijnen voor een president, maar in oktober 2005 liet Loekasjenko deze bepaling via een volksreferendum uit de grondwet schrappen. Vervolgens schreef hij op 16 december presidentsverkiezingen uit voor 19 maart 2006.
Lees het hele artikel

Omhoog

Gehoorzame rechters

Ivo Pertijs

Olga Schwartz is freelance juridisch consultante en bereidt momenteel een project voor de Wereldbank in Rusland voor. Ze startte haar carrière als consultante voor de afdeling criminaliteit van het Hooggerechtshof van de USSR. Vervolgens werkte ze als hoofdspecialiste voor het departement voor wetgeving en juridische hervormingen van het Ministerie van Justitie en adviseerde later de Doema-commissie die zich boog over de juridische hervormingen. In die functies was Schwartz nauw betrokken bij de totstandkoming van het nieuwe Wetboek van Strafvordering (2001). Prospekt-medewerker Ivo Pertijs sprak met haar in Moskou.

Corruptie binnen het gerechtelijke systeem en het gebrek aan onafhankelijkheid vormen een enorm probleem. Heeft dit volgens u iets te maken met de lage salarissen, ongeveer 1000 dollar per maand, van rechters?
Schwartz: 'Er bestaat een relatie tussen een laag inkomen en corruptie. Er zijn twee soorten corruptie. Op de eerste plaats is het ontvangen van geld voor een bepaalde uitspraak een vorm van corruptie die voorkomt, maar er is een tweede vorm van corruptie die vaker voorkomt en dat is het uitvoeren van de wens van de regering, lokale of regionale autoriteiten of een hoger gerechtshof. Rechters ontvangen van de autoriteiten namelijk niet alleen een salaris, maar ook appartementen, een plek voor hun kind op de crèche enzovoort. Gehoorzame rechters die de gewenste uitspraken doen krijgen deze extra's eerder.
In de Sovjet-Unie kenden we het begrip telefonnoje pravo (telefoonrecht), een uitspraak op basis van een telefoontje van autoriteiten naar de rechter. Nu zien we vergelijkbare situaties in geruchtmakende zaken, zoals de Joekos-affaire. Vooral op lokaal niveau is de invloed van de autoriteiten op rechters groot en is er meer interesse van de autoriteiten voor de lopende processen.'
Lees het interview

Omhoog

Russisch leven

In de rubriek Russisch leven worden nieuwsberichten uit Russische kranten, weekbladen, persbureaus en nieuwssites samengevat. Het gaat om zaken die de Nederlandse media gewoonlijk niet halen, maar die wel inzicht geven in het Russisch bestaan.

ZORGEN
Het opinieonderzoeksbureau Russisch centrum voor de bestudering van de publieke opinie (VTsIOM) vroeg de Russen welke zaken en ontwikkelingen in hun land hen de meeste zorgen baren. Uit een lijst van mogelijke antwoorden mochten ze er vier aankruizen. De uitslag is:

1. Toename van alcoholisme en drugsverslaving (genoemd door 68%)
2. Prijsstijgingen van goederen en diensten (50%)
3. Stijging van de woonlasten (37%)
4. Armoede onder een groot deel van de bevolking (36%)
5. Moeilijker toegang tot gratis onderwijs en gratis medische zorg (27%)
6. Moreel verval (24%)
7. Corruptie (21%)
8. Dreiging van terroristische aanslagen (20%)
9. Spanning in Tsjetsjenië en andere republieken van de Noord-Kaukasus (14%)
10. Immigratie van niet-Russen (13%)
11. Gebrekkige rechtscultuur (11%)
12. Hervorming van het pensioenstelsel (8%)
13. De vervolging van grote zakenlieden (2%)
14. Aantasting van de persvrijheid (1%)
15. Niets baart mij zorgen (2%)

Novyje Izvestija, 27-6-2006

Lees de rubriek

Omhoog

Inhoudsopgave nr.6 (december) 2006

Onderwijssamenwerking

Overwegingen bij de jaarwisseling

ACTUALITEIT

Voorbeeld Kosovo

Vastberaden Georgië

MIGRATIE-SPECIAL

Gedwongen migratie

De belangrijkste migratiestromen vanuit en binnen Oost-Europa op een rij gezet.

Indrukwekkend emigrantenarchief

Een interview met directeur Viktor Moskvin.

Poolse delicatessen te koop

Jan van Steenbergen doet boodschappen bij de grootste Poolse winkel in Nederland.

Altijd Russische gebleven

Marina (Tunis, 1928) was bijna 60 jaar toen ze voor het eerst in Rusland kwam.

Column

Terug naar Hongarije

De remigratie van oud PTT'er Jenö Kovács.

'Zonen van Jacob, ga op weg'

Irina Grivnina verhaalt de geschiedenis van de Russisch-joodse emigratie naar Israël.

Naar de stad: Bulgarije, Kroatië, Rusland, hongarije

Over de leegloop van het Oost-Europese platteland

Wereldburgers in Nederland

De Sloveense Sonja en de Georgische Mariam vertellen over hun nieuwe leven in Nederland

Migratieboeken

recept

Kersteend met appels

boekbesprekingen

• Werken met Oost-Europa
• Rusland op vrije voeten
• standplaats Moskou
• Moscow. A cultural history
• Moskou is een gekkenhuis. Verhalen over een wereldstad

agenda

Voorbeeld Kosovo

René Does

Wordt Kosovo wel of niet volledig onafhankelijk? Het besluit hierover is door de internationale gemeenschap uitgesteld tot na de Servische parlementsverkiezingen van 21 januari 2007. De uitkomst van deze kwestie wordt hoe dan ook met groeiende spanning afgewacht door verschillende andere regio's in Europa, met name in de voormalige Sovjet-Unie. Als Kosovo onafhankelijk wordt, kan dat voor hen als voorbeeld en precedent dienen.

Gaat er door de precedentwerking van Kosovo opnieuw een etnische doos van Pandorra open in de voormalige Sovjet-Unie? Zoals de kwestie Kosovo het gevolg was van het uiteenvallen van Joegoslavië, zo zijn er in de voormalige Sovjet-Unie een groot aantal etnische deelrepublieken die hun staatsrechtelijke en demografische positie zagen veranderen door het uiteenvallen van de unie.
Lees het hele artikel

Omhoog

Vastberaden Georgië

Jan Limbeek

Sinds de onafhankelijkheid in 1991 waren Georgië en Rusland nooit meer goede vrienden, maar sinds de Rozenrevolutie van november 2003, toen de Georgiërs president Edoeard Sjevardnadze verjoegen, verslechterden de betrekkingen tussen beide landen snel verder. Tot het dieptepunt van dit najaar.

In de eerste helft van de jaren negentig veranderde Georgië van een van de welvarendste sovjetrepublieken in een rampgebied. Bloedige separatistische oorlogen, een burgeroorlog en elkaar bevechtende krijgsheren leidden tot een economische ineenstorting. De bevolking verarmde en een groot deel van de intelligentsia verliet het land.
Lees het hele artikel

Omhoog

Gedwongen migratie

Edwin Bakker

In de afgelopen eeuw zijn meer dan veertig miljoenen mensen in Midden-Europa, de Balkan en de voormalige Sovjet-Unie op de vlucht geslagen voor geweld, revoluties of economische crises, waardoor de etnische kaart van de regio een aantal keer radicaal werd gewijzigd. Hieronder een overzicht voor de verschillende regio's van de drie belangrijkste gedwongen binnenlandse en internationale migratiestromen, gerangschikt naar de vier grootste gebeurtenissen die deze stromen op gang brachten: de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog en de revoluties en conflicten na de val van de Muur in 1989.
Lees het hele overzicht

Omhoog

Poolse delicatessen te koop

Jan van Steenbergen

Sinds enkele jaren kent Nederland een nieuw fenomeen: Poolse winkels. De eerste daarvan verschenen in 2003 in Den Haag, Leiden en Hilversum. Sindsdien is hun aantal flink gegroeid. Tegenwoordig zijn er ruim vijftien, verspreid over heel Nederland. De grootste heet Piast en bevindt zich in Hoorn. Ablak-redacteur Jan van Steenbergen ging er boodschappen halen.

Het Groote Noord is ongetwijfeld de meest prominente winkelstraat in het pittoreske Hoorn, een stad met bijna 70.000 inwoners, een rijke geschiedenis en een opmerkelijk groot stadscentrum. Nummer 16, op een steenworp afstand van de Rode Steen, het centrale plein van de stad waar zich ook het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen en het Westfries Museum bevinden, is een winkel met de naam 'Piast - delicatessen'. Sinds 15 oktober 2005 kan men op deze fraaie locatie Poolse producten kopen, die nog kort geleden buiten het bereik lagen van de gemiddelde Nederlander.
Lees het hele artikel

Omhoog

Altijd Russische gebleven

Pauline Michgelsen

Marina was bijna 60 jaar toen ze voor het eerst in Rusland kwam. Toch spreekt ze vloeiend Russisch, spreken haar kinderen Russisch en is zij altijd degene die de zakoeskimaakt voor de Russische avondjes van de Poesjkinclub. Het levensverhaal van een Russische emigrante in Frankrijk.

Marina is nu 78 jaar en woont in een bungalow aan de rand van de Franse provinciestad Tarbes. Het is een gewoon Frans huis, dat toch iets Russisch heeft. Niet zozeer door de matrjosjka's op de kast, eerder door de sepiakleurige foto's die tussen de kleurenkiekjes van de kleinkinderen staan en misschien door de goedgevulde boekenkast.
Lees het hele artikel

Omhoog

Terug naar Hongarije

Op 11 november 1956 kwam de Hongaarse jongen Jenö Kovács in Nederland aan. Hij was een van de drieduizend Hongaren die na het neerslaan van de Hongaarse Opstand in Nederland als vluchteling werden opgenomen. Nu is hij terug in zijn geboorteland.

Kovács was in 1956 nog maar 16 jaar oud. Na zijn opvang in de Utrechtse Jaarbeurshallen kwam hij in Arnhem terecht, waar hij zijn hele leven heeft gewoond. Kovács werkte bij de PTT. In mei van dit jaar ging hij met pensioen. Nog geen twee weken na zijn pensionering remigreerde hij naar Hongarije.
Lees het hele artikel

Omhoog

Naar de stad: Rusland

Greetje van der Werf

In Rusland zijn de tegenstellingen tussen de stad en het platteland enorm. De Russische hoofdstad Moskou zuigt als een magneet alle arbeid en kapitaal naar zich toe, maar ook Sint Petersburg, Novosibirsk, Nizjni Novgorod en andere miljoenensteden hebben zich de laatste jaren razendsnel ontwikkeld tot moderne steden met een westers aanzien.

Voor 1917 woonde 25 procent van de Russen in de stad en 75 procent op het platteland, nu is de situatie bijna omgekeerd en woont 73 procent van de Russen in de stad en 27 procent op het platteland. En dat platteland blijft achter.
Lees het hele artikel

Omhoog

Naar de stad: Hongarije

László Marácz

Interne migratie in Hongarije is moeilijk vast te leggen. Tot halverwege de twintigste eeuw moest men het doen met gegevens uit volkstellingen. Pas sinds 1955 zijn er betrouwbare cijfers over de interne migratie. In dat jaar werd namelijk de persoonsgebonden identiteitskaart ingevoerd.

Interne migratie kwam in Hongarije voor het eerst op grote schaal voor aan het eind van de negentiende eeuw als gevolg van de industrialisatie in het Habsburgse rijk. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog waren er in Hongarije twee belangrijke migratiestromen te zien. De migratie verloopt van noord naar zuid, dat wil zeggen van de Karpaten, het hooggebergte naar de laagvlakte in het midden van Hongarije.
Lees het hele artikel

Omhoog