Zenit snakt naar succes

Charles Hoedt

Het geld van Gazprom en de strakke hand van trainer Dick Advocaat moeten voetbalclub Zenit uit Sint Petersburg naar de top van het Russische betaalde voetbal brengen. Ook het hondstrouwe ‘blauwe’ supporterslegioen snakt naar succes.

De prijzenkast van Zenit is niet bijster rijk gevuld. Slechts één keer in haar 81-jarig bestaan won de club de landstitel. Dat was in 1984 toen een talentvol, wervelend team van zenitovski over de velden van Moskou en Siberië trok en kampioen werd van de Sovjet-Unie. Verder is er twee keer een nationale beker gewonnen, plus bronzen (1980, 2001) en zilveren (2003) medailles voor derde en tweede plaatsen in de nationale competitie. Al met al te weinig voor een club uit de tweede stad van Rusland.

Ondanks de magere resultaten in haar historie kan Zenit rekenen op een enthousiaste aanhang. De thuiswedstrijden in het Petrovski-stadion, een prachtig in het water gelegen arena met 22.000 plaatsen, zijn steevast uitverkocht.

Voor en na een wedstrijd, gewonnen of niet, trekt het Zenit-legioen massaal met vlaggen door het centrum van de stad, hartstochtelijk leuzen scanderend die bol staan van de liefde voor ‘zenitoesjka’ en ‘Piter’, koosnamen voor de club en de stad. De meest bekende bijnaam luidt het ritmisch klinkende sine-belo-goloebyje, ‘donkerblauw-wit-blauw’, die wijzen naar kleuren van de club.

De sfeer in het stadion, met Bengaals vuurwerk, langdurig gezang en constante waves, doet Engels aan. De band tussen de fans is hecht. Toen Zenits oudste supporter, de 91-jarige Sofia Aranovitsj, in mei dit jaar overleed, hielden de fans voor de wedstrijd een minuut stilte als eerbetoon, waarbij het onmogelijk was geen kippenvel te krijgen.

Gazprom wil samen met de Nederlandse trainer Dick Advocaat het tij keren en van Zenit een stabiele topclub maken die jaarlijks om het landskampioenschap en Europees voetbal speelt. ’s Werelds grootste gasconcern kocht eind vorig jaar 51 procent van de clubaandelen voor 36 miljoen dollar. Tekenend voor de ambitie is dat sponsor Gazprom ook aankondigde het nieuwe stadion te financieren dat Zenit nodig heeft om van de UEFA mee te mogen (blijven) doen aan de Champions League en de strijd om de UEFA-Cup.

Advocaat is als verlosser onthaald. Op zijn massaal bezochte eerste persconferentie in de tsarenstad zette de Kleine Generaal het doel van zijn missie uiteen: ‘Kampioen worden.’ De oud-coach van PSV, Glasgow Rangers, het Nederlands elftal en Zuid-Korea wil de Moskouse hegemonie in het voetbal doorbreken.

Iets wat niet mee zal vallen. In Ruslands eredivisie voetballen maar liefst zes clubs uit de Russische hoofdstad. Afgelopen veertien jaar lukte het alleen Alanija Vladikavkaz uit de Kaukasische deelrepubliek Noord-Ossetië om de landstitel uit handen van Moskou te houden (1995).

Zenit is van oorsprong een arbeidersclub. Ze werd in 1925 opgericht als voetbalteam van en voor de arbeiders die werkten voor de naar Stalin genoemde Leningrad Metaal Fabriek. LDM, zoals Zenit dan nog heet, speelt de eerste jaren alleen tegen lokale tegenstanders.

In 1936 wordt het voetbalteam, net als de fabriek, vernoemd naar de dictator en doet ‘Stalinets’ uit Leningrad tot 1940 mee in de sovjetcompetitie. Als in 1940 de metaalfabriek in handen komt van het militair-industrieel complex, verandert ook de voetbalclub van eigenaar en wordt de naam Stalinetz omgezet in Zenit.

Een eerste succes volgt snel in 1944 als een groot deel van Europa nog in oorlog is, en Leningrad in puin ligt en zich herstelt van de Duitse Blokkade, wint Zenit de nationale beker door CSKA Moskou te verslaan. Nog altijd prijkt dit jaartal trots op sjaals van de Zenit-supporters.

Het is meteen voor lange tijd het laatste succes van de club. Donkere jaren volgen zonder opmerkelijk resultaat. Dieptepunt is het jaar 1967 als Zenit in de competitie als laatste eindigt. De communistische autoriteiten vinden het echter ongepast dat de Leningradse voetbalclub in het jaar van de vijftigste verjaardag van de Russische Revolutie degradeert. Er wordt besloten dat Zenit op het hoogste niveau mag blijven spelen.

Pas veertig jaar nadat Zenit de beker heeft gewonnen, pakt de club weer een prijs: in 1984 wint ze haar eerste en tot nu toe enige landstitel. Lang kan de club er niet van genieten. Begin jaren negentig, als de Sovjet-Unie implodeert en Rusland op de rand van de afgrond staat, capituleert ook Zenit en degradeert de club naar de eerste divisie. Er is geen Russische Revolutie meer die dit kan voorkomen.

Halverwege de jaren negentig keert Zenit terug naar de eredivisie, inmiddels naar Engels voorbeeld Premier League geheten. Zenit ontwikkelt zich tot een club die aanvallend en verzorgd voetbal speelt, waarmee het nationaal respect afdwingt. De club pakt in 1999 de Russische beker en behaalt in 2003, het jaar dat Petersburg zijn 300-jarige bestaan viert, een tweede plek in de competitie.

Advocaat is begonnen in roerige tijden. Halverwege de Russische voetbalcompetitie (in Rusland begint het voetbalseizoen in maart en eindigt in november) vervangt hij de in mei ontslagen Vlastimil Petrzela, die sinds 2003 bij Zenit werkzaam was.

Deze Tsjechische voetbaltrainer was populair bij de aanhang. Onder hem haalde Zenit afgelopen voorjaar nog de kwartfinales van het UEFA-Cup-toernooi, een prestatie die niet eerder vertoond was in de clubgeschiedenis.

Ondanks het recente Europese succes is Zenit onder Petrzela dit seizoen afgezakt tot een middenmotor, op dit moment goed voor een matige tiende plaats. Kenners hadden vorig jaar nog verwacht dat Zenit dé kandidaat was voor de landstitel. Het team maakte een sterke indruk en speelde on-Oost-Europees aanvallend met international en topscorer Aleksandr Kerzjakov in de voorste gelederen.

Om onverklaarbare redenen kwam halverwege vorig seizoen de klad er in en verspeelde Zenit de eerste plaats. Dit overkwam de ‘blauwen’ een jaar eerder ook al, toen Zenit na 27 keer op rij ongeslagen te zijn geweest op de valreep alsnog de landstitel verspeelde.

Advocaat, goed voor een jaarsalaris van twee miljoen dollar, moet met zijn Nederlandse assistent Cor Pot Zenit weer nieuw zelfvertrouwen geven. Van Gazprom mag Advocaat nieuwe spelers aantrekken.

Twee Zuid-Koreaanse internationals zijn inmiddels gekocht. Zij moeten het spel meer snelheid en franje geven, want Zenit oogt de laatste tijd als een stelletje stijve houthakkers. Bovendien zijn de Koreanen een voorbeeld van gedisciplineerdheid.

De voetballers merkten de komst van Advocaat onmiddellijk. Onder de Nederlanders wordt harder en langer getraind, met veel oog voor spelsituaties in de kleine ruimte en afwerking op het doel.

Toch is er van een ‘Advocaat-effect’ nog niet veel te merken. De eerste drie wedstrijden onder zijn leiding eindigden in bloedeloze 0-0’s. Volgens de voetbalcommentatoren is er in de opbouw wel verbetering te zien. Advocaat kiest voor een systeem met drie verdedigers in plaats van vijf en legt de nadruk op een stevig 5-mans middenveld met aanvallende impulsen.

Voetbalfans volgen de ontwikkelingen op de voet. Als het Advocaat lukt om tijdens zijn tweeënhalf jaar durend contract Zenit om te toveren tot een landskampioen, maakt hij zich onsterflijk in Sint Petersburg, de stad die toch al zoveel Nederlandse invloeden kent.

Of het zo ver komt? De ontslagen Tsjechische voorganger van Advocaat liet zich vorig jaar tijdens een persconferentie ontvallen dat ‘Moskou het nooit toe zou laten dat Zenit kampioen wordt’. Hij doelde erop dat scheidsrechters bewust in het nadeel van Zenit fluiten door het onthouden van penalty’s en het toekennen van veel meer gele kaarten.

Maar tijden veranderen. De nationale Russische Voetbalbond staat tegenwoordig onder leiding van de voormalige voorzitter van Zenit. Onder zijn verantwoording haalde Zenit als eerste Russische club een buitenlandse trainer (Petrzela) naar Petersburg, een stunt die hij met Guus Hiddink als eerste buitenlandse bondscoach van Rusland herhaalde.