Russisch leven
In de rubriek Russisch leven worden nieuwsberichten uit Russische kranten, weekbladen, persbureaus en nieuwssites samengevat. Het gaat om zaken die de Nederlandse media gewoonlijk niet halen, maar die wel inzicht geven in het Russisch bestaan.
PESSIMISME
Sociologen stellen dat pessimisme een onderdeel van het nationale karakter van de Russen is. Volgens een onderzoek meent 55% van de Russen dat negatieve ontwikkelingen de positieve overtreffen. Dat positieve ontwikkelingen overheersen over negatieve vindt 23%. Pessimisme als overheersende karaktertrek verklaren de sociologen uit het harde en koude klimaat van Rusland en de tragische geschiedenis van het land.
Verder blijkt uit hun onderzoek dat Russische vrouwen minder pessimistisch zijn dan hun mannelijke landgenoten en dat rijkdom het optimisme niet bevordert. Wie echt rijk is, krijgt er veel zorgen bij, met name over zijn of haar persoonlijke veiligheid. Het meest optimistisch (of minst pessimistisch) zijn dan ook de maatschappelijke middengroepen.
LIEFDE
Ruim de helft van de Russen (52%) gelooft dat echte liefde bestaat, dat wil zeggen dat je je ware liefde slechts één keer in je leven tegenkomt. Ruim een derde (37%) meent dat je meerdere ware liefdes in je leven kunt hebben. Dit blijkt uit een onderzoek van het bureau Publieke opinie. Tweederde van de Russen vindt dat je niet twee liefdes tegelijk kunt hebben; 22% vindt van wel. Mannen denken vaker dan vrouwen dat je twee liefdes tegelijk kunt hebben (26% tegen 17%). De beste definitie van 'echte liefde' in Russische ogen is daarom 'een gelukkig huwelijk dat een leven lang standhoudt'.
MENSENRECHTEN
Het opinieonderzoekscentrum van Joeri Levada vroeg de Russen welke mensenrechten zij belangrijk vinden. Als belangrijk werden aangekruist:
LEESBEVORDERING
2007 wordt in Rusland het 'Jaar van het lezen'. Dat is hard nodig, want het beeld dat Russen echte lezers zijn klopt niet (meer). Het aandeel Russen dat acht of meer boeken per jaar leest is 23%. In bijvoorbeeld Engeland en Zweden is dit het dubbele. Televisie, internet en games verdringen het lezen steeds meer.
De Russische Boekenbond (vergelijkbaar met onze CPNB) heeft daarom een leesbevorderingsprogramma uitgewerkt, dat niet van dwang maar van aansporing uitgaat. Het belangrijkste is dat de schoolbibliotheken weer groter en interessanter worden na de arme jaren negentig, dat meer uitgegeven boeken in bibliotheken komen (nu is dit 5 tot 6%), dat nieuwe boeken beter 'buiten de grote steden' gedistribueerd worden en dat er meer boekwinkels komen. Rusland telt één boekwinkel per 50.000 inwoners, terwijl één per 5000 tot 10.000 de ideale verhouding is. In plaatsen met minder dan 100.000 inwoners bestaan nauwelijks boekwinkels.
ZWARTE WIJKEN
In navolging van de grote westerse steden is in Moskou een begin te zien van het ontstaan van 'etnische enclaves' (zwarte wijken). Vooralsnog is de bevolking van de hoofdstad overwegend etnisch Russisch: 85% (tegen 90% in 1979). Op sommige - nog geïsoleerde - plekken is echter sprake van concentraties van niet-Russische nationaliteiten.
In de eerste plaats zijn dat Azeri, die vooral op de groente- en fruitmarkten werken en in de buurt van die markten bij elkaar gaan wonen. Men vindt Azeri met name rond de Leningrad- en de Tsjerkizovo-markt en bij metrostation Izmajlovo.
Dan zijn er de Chinezen. Hoewel Moskou nog geen eigen Chinatown heeft, komen er wel 'China-huizen', met name verschillende studentenhuizen van lagere en middelbare beroepsopleidingen. Ook in Moskou is de Chinese gemeenschap heel gesloten.
Er zijn naar verhouding redelijk wat Vietnamezen, die net als de Chinezen vooral leven van handel. Rond metrostation Dmitrovskaja ontwikkelt zich een Vietnamese wijk. De Staatsuniversiteit voor de Spoorwegen die hier ligt, heeft 70 procent van haar studentenwoningen aan Vietnamezen verhuurd.
OBESITAS
Ook de Russen worden dikker en lijden vaker onder vetzucht. Volgens de Russische Academie van Medische Wetenschappen heeft 55% van de Russische bevolking last van overgewicht. In 2005 had 23% vetzucht (obesitas), tegen 19% in 1994.
In het Westen gaan armoede en vetzucht vaak samen, maar in Rusland is dit niet het geval: arme mensen zijn daar vaker mager. Het is vooral de groeiende middenklasse die onder overgewicht zucht.
Er worden vier oorzaken genoemd: minder lichaamsbeweging, het grotere aanbod van voedingsmiddelen, de opmars van fast food en junk food en de toenemende stress onder Russen, die dan weg gegeten moet worden. Als tegenmaatregelen willen de gezondheidsautoriteiten de Russen tot meer lichaamsbeweging aanzetten, waarbij ze op hulp van de sportminnende president Poetin rekenen.
PRIJSKAARTJES
Winkels en restaurants die hun prijzen in dollars en euro's in plaats van roebels aangeven, kunnen een flinke boete tegemoet zien. De 'anti-valutacampagne' geldt ook voor mediaberichten. Verder wordt erop gelet dat het verbod niet omzeild wordt door dollars 'oe.e.' te noemen, de Russische afkorting voor 'afzonderlijke eenheid'.
Parlementslid Valeri Draganov, die de betreffende wet heeft geïnitieerd, wil met het besluit 'de status van de Russische munt' verhogen en aldus de landelijke economie versterken, en hij vindt het 'psychologisch heel belangrijk dat mensen in hun eigen valuta denken'.
Een totaal verbod op het uitspreken van 'dollar' of 'euro' is natuurlijk onzinnig. Er mag over buitenlandse valuta worden gesproken in het geval van economische vergelijkingen met het buitenland, het noemen van prijzen in het buitenland en bij het benoemen van de buitenlandse schuld. Het besluit heeft wel een lichte prijsstijging tot gevolg gehad, omdat prijzen die in dollars of euro's werden aangegeven in roebels naar boven zijn afgerond.
Plaatsen die men thuis geschikt acht voor het verstoppen van geld zijn de ruimtes onder de zitbank en het linnengoed in de kast. Maar omdat inbrekers dit ook weten, verzinnen sommige ook nieuwe originele verstopplaatsen. Zo weet een man te vertellen dat je in een te markeren rol toiletpapier van standaard 54 meter 27.000 dollars of 270.000 roebels kunt oprollen. Aardig wat spaarders komen op het idee om geld in plastic diepvrieszakken in potten met jams of ingemaakte augurken te stoppen.
Verder is het opmerkelijk dat de euro nu de dollar heeft ingehaald als de meest favoriete valuta om in te sparen. Verwacht wordt dat de roebel ook steeds populairder zal worden, nu het financieel-economisch zo goed gaat met Rusland. Misschien wordt de roebel als spaarmiddel nog wel eens populairder dan de euro en de dollar.
GEVANGENISROMANTIEK
In het dagelijks leven en de massacultuur van Rusland lijkt de gevangenisromantiek steeds dieper door te dringen. Op de televisie is er sinds januari een populaire gevangenisserie, Zona, waarin behoorlijk heftige scènes zitten over het gevangenisleven, zoals een verkrachting en maffiabazen die zich in de betere cellen vermaken met wodka een hoeren.
Het radiostation Sjanson zendt veel gevangenisliederen uit, die 's zomers - zoals rap in Amerika - uit de open autoramen galmen. Ook in het dagelijks taalgebruik kom je steeds meer gevangenisjargon tegen, zoals het woord bezpredelom wanorde aan te duiden en toesovatsjavoor vriendschappelijk samenkomen. Gevangenisboeken en woordenboeken van gevangenisjargon worden veel verkocht. Tattoo's met gevangenissymboliek zijn populair. Wie in het Moskouse uitgaansleven wat gevangenisgevoel wil opdoen kan terecht bij nachtclub 'Zona' en restaurant 'Boetyrka'.
Opinieonderzoeker Aleksej Levinson verklaart de populariteit van de gevangeniscultuur als volgt: 'Na de perestrojka, toen er een periode sprake was van een machtsvacuüm, waren criminele bendes de eerste organisaties die tot een mate van zelforganisatie kwamen.'
Wat zorgen baart, is dat de gevangeniscultuur onder veel jongeren populair is en wordt nagedaan. In het speelkwartier wordt 'gevangenisje' gespeeld, het staat stoer om in de directe omgeving mensen te kennen die in de gevangenis hebben gezeten en jongens proberen op meisjes indruk te maken met gevangenentaal en politie-ervaringen. Volgens de onderwijscommissie van de Moskouse Stadsdoema is de gevangeniscultuur vooral onder jongeren in de arbeiderswijken populair.
VERKEERSSLACHTOFFERS
Het Russische verkeer is letterlijk levensgevaarlijk. In 2004 vielen 34.506 doden en nog eens zes keer zo veel gewonden in het verkeer. In de hele Afghanistan-oorlog sneuvelden 14.500 Russische soldaten. In dodelijkheid staat het Russische verkeer jaarlijks gelijk aan 'twee Afghanistans'. Per 100.000 inwoners telde Rusland in 2004 24,9 verkeersdoden, tegen 5,4 in Groot-Brittannië, 8,6 in Frankrijk en 15,2 in de Verenigde Staten.
Op basis van de vergelijking met West-Europa stelt de in Moksou werkzame Finse verkeersdeskundige Mikko Vienonen: 'Dus 25.000 mensen sterven in Rusland onnodig in het verkeer… Dit is een overblijfsel van de totalitaire samenleving: een mensenleven heeft in Rusland weinig waarde.'
Een tweede oorzaak van de zowel absoluut als relatief hoge sterftecijfers in het verkeer zijn de lage verkeersboetes die in Rusland gelden. Rijd je in Engeland langs een stopbord zonder te stoppen, dan kun je een boete van 600 euro krijgen; in Rusland is dat 50 roebel (iets meer dan 1,5 euro).
In 1991 werd een piek in het aantal verkeersdoden bereikt met 37.520 slachtoffers. In dat jaar werd een talonsysteem ingevoerd, waarbij men na drie stempels zijn rijbewijs kwijtraakte. Hierna daalde het aantal verkeersdoden tot 27.665 in 1997, maar in hetzelfde jaar werd het talonsysteem afgeschaft, waarna het aantal verkeersdoden weer steeg tot 34.506 in 2004.
Een verkeerswet luidt dat er in een land een piek in het aantal verkeersdoden per 100.000 inwoners wordt bereikt als er 300 auto's per duizend inwoners zijn. Dit zou betekenen dat het aantal verkeersdoden in Rusland voorlopig zal blijven stijgen, omdat er momenteel nog maar 150 auto's per duizend inwoners zijn.
ALLEENSTAANDE VROUWEN
Bijna de helft van de Russische vrouwen is alleenstaand. Veel van hen zijn nooit getrouwd geweest. Per duizend vrouwen zijn er 175 nooit getrouwd geweest, 180 zijn weduwe en 110 gescheiden. Rusland telt 15% meer vrouwen dan mannen, ofwel 1147 vrouwen per duizend mannen. Het vrouwenoverschot komt vooral door het veel hogere sterftecijfer onder mannen.
RATTEN
In Moskou leven 'tientallen miljoenen' ratten. De schattingen lopen uiteen tussen de vier en de tien ratten per Moskoviet. Ratten hebben het naar hun zin in Moskou vanwege het vele voedsel dat ze daar kunnen vinden en daarom vermenigvuldigen ze zich ook snel. Het zijn bijna allemaal exemplaren van de grijze rat (pasjoek), die tussen de 250 en 350 gram weegt, 30 cm lang kan worden en een staart heeft van 10 tot 15 cm. Van de ratten leeft 15% rond voedselmarkten en 5% in woningen, vooral flats en portiekwoningen met interne vuilstortkokers.
Een bekende plek in Moskou met een permanent rattenprobleem is het Pasjkov-huis. Ratten trekken zich weinig aan van rangen en standen. Zo heeft het bijvoorbeeld lang geduurd voordat rattenbestrijders een rat uit de werkkamer van minister van Cultuur Michaïl Sjvydkoj te pakken kregen.