Knetterende burenruzie

Max Bader

Met geen andere voormalige sovjetrepubliek zijn de Russische betrekkingen zo verzuurd als die met Georgië. Eind september werd een hoofdstuk toegevoegd aan de diplomatieke oorlog tussen de twee landen, toen Georgië een viertal veronderstelde Russische spionnen oppakte, Rusland vervolgens zijn ambassadeur terugriep en een algehele blokkade van het land op de zuidelijke Kaukasus instelde.

De woede van Moskou werd onder andere gewekt doordat de Georgische televisie beelden uitzond waarin de vermeende spionnen over hun werk voor de Russische militaire inlichtingendienst vertellen. President Poetin verklaarde dat de acties van Georgië hem deden denken aan Lavrenti Beria. Beria was een van Stalins beulen, én Georgiër (net als Stalin overigens).

Het was een nieuwe etappe in de al jaren woedende 'war of words' van Rusland en Georgië, die in hevigheid is toegenomen sinds de Rozenrevolutie van 2003 en de verkiezing van Michaïl Saakasjvili tot president in 2004.

Georgië heeft veel redenen om geïrriteerd te zijn over de Russische inmenging op zijn grondgebied. Nog altijd heeft Rusland twee militaire bases in het land en het is terughoudend om die te ontruimen, ondanks herhaalde toezeggingen. In 2005 heeft Rusland beloofd de bases tegen het einde van 2008 te ontruimen, maar met het oog op de huidige spanningen tussen de twee landen valt het te bezien of Rusland die belofte nakomt.

In de twee 'bevroren conflicten' rondom de georgische deelrepublieken Abchazië en Zuid-Ossetië speelt Rusland een bedenkelijke rol. Aan de ene kant zegt het keer op keer de territoriale integriteit van Georgië te respecteren, aan de andere kant doet het er veel aan om te voorkomen dat een oplossing kan worden gevonden voor de conflicten waarbij de twee separatistische regio's deel zouden blijven uitmaken van Georgië.

Rusland deelt Russische paspoorten uit aan de inwoners van de twee separatistische regio's, stelt personeel ter beschikking voor de opbouw van instituties waarmee de regio's hun de facto onafhankelijkheid kunnen versterken, en heeft peacekeepers in de regio's die samenwerken met de plaatselijke autoriteiten.

Dit jaar kwam het al bij eerdere gelegenheden tot aanzienlijke spanningen tussen Rusland en Georgië, vooral toen Rusland een embargo instelde op de invoer van Georgische wijn en mineraalwater. Volgens de Russische keuringsdienst van waren voldeden de producten niet aan bepaalde sanitaire normen. Voor de kwetsbare Georgische economie was het een voelbare maatregel, waarachter velen een politiek motief vermoedden.

Rusland, op zijn beurt, is geërgerd over de eenduidig pro-westerse koers van president Saakasjvili en de nauwe betrekkingen van Georgië met de Verenigde Staten. Veel Russen zijn ervan overtuigd dat de Rozenrevolutie mogelijk werd gemaakt door externe, en in het bijzonder Amerikaanse krachten.

Kort na 11 september 2001 startte in Georgië een door de Verenigde Staten gefinancierd programma waarin Georgische troepen werden getraind ten behoeve van de internationale strijd tegen het terrorisme. Voor veel Russen was deze Amerikaanse inmenging in het 'nabije buitenland', hoe kleinschalig ook, moeilijk te accepteren.

In een toespraak tijdens een bezoek aan Georgië in 2005 noemde de Amerikaanse president Bush het land een 'beacon of liberty', wat gezien de werkelijke stand van de Georgische democratie en rechtstaat een al te rooskleurig predikaat is. Al steunen de Verenigde Staten de Georgiërs vooral met woorden in hun streven om de territoriale integriteit van het land te herstellen, de Russen vrezen dat door de goede band van Georgië met het Westen het land definitief aan de traditionele Russische invloedssfeer wordt onttrokken.

Er zijn veel redenen die de betrekkingen tussen Rusland en Georgië problematisch maken. Zolang beide landen geen concessies wensen te doen, zal de diplomatieke oorlog doorgaan, wellicht tot vervelens toe.