Eigen land groot genoeg voor Russische popartiesten

Ivo Pertijs

De Russische muziekindustrie bestaat uit ontelbare artiesten die in eigen land vaak zijn uitgegroeid tot megasterren. Buiten de voormalige Sovjet-Unie zijn zij, op een enkeling na, volledig onbekend. Een beknopt overzicht van het fenomeen popmuziek in Rusland.

Naar goed Amerikaans voorbeeld brengen meterslange limousines Russische sterren naar de rode loper van de MTV Russia Music Awards. Achter dranghekken scanderen fans luidkeels de namen van hun idolen, die een voor een uitstappen. Het is een bont gezelschap van popmusici, rockers en leden van de oude garde. Het geeft een goede indruk van who is who in de huidige Russische populaire muziek. Absolute winnaar die avond is Dima Bilan, de lieveling van de tienermeisjes. Hij sleepte de prijs voor beste zanger en beste artiest binnen. De popzanger vertegenwoordigt Rusland in mei bij het Eurovisie Songfestival in Athene.

De afgelopen tien jaar ontwikkelde de Russische muziekindustrie zich in een snel tempo. Rockmuziek, enorm populair in de jaren tachtig en begin jaren negentig, legde het af tegen commerciële popmuziek van Russische bodem. De stap van underground naar een officieel bestaan in het nieuwe Rusland bleek voor veel sovjetrockbands te groot, vooral op het moment dat commerciële belangen een rol gingen spelen. Legendarische groepen als Agata Kristi en Tsjajf trekken nu nog volle zalen, maar op televisie kom je deze amper tegen. Pop domineert het muziekplatform.

Ondanks de westerse invloeden behoudt Russische popmuziek een eigen geluid, te herkennen aan de grotere nadruk op melodieën en zich herhalende deuntjes. Artiesten als Dima Bilan, Zjasmin en Natasja Ionova (Gljoekoza), de lollige groep Diskoteka Avarija, nieuwkomer Oematoerman, boyband Korni en meidenbands als Fabrika of het Oekraïense trio Via Gra staan symbool voor de Russische popmuziek anno 2006.

Het weinig gerespecteerde maar vooral in de provincie geliefde popsa, de Russische term voor kwalitatief goedkope popmuziek met simpele refreintjes, maakt ook een vast onderdeel uit van de muziekbranche. Hoewel veel Russische popartiesten benadrukken dat zij niet tot deze categorie behoren, is de grens tussen populaire popmuziek en popsa vaak flinterdun.

Rockmuziek, ooit zo populair, kan tegenwoordig minder op media-aandacht rekenen, al zijn de namen van rockbands als Bi-2, Splin, Korol i Sjoet, zangeres Zemfira en het provocerende Leningrad in het hele land bekend. Russische rockmuziek is opvallend melodieus en lyrisch. De groep Zveri is veruit het populairst, waarschijnlijk omdat de band zich op de scheiding tussen rock en pop bevindt.

Het in het Westen populaire R&B wordt in Rusland minder goed door eigen artiesten of bands vertegenwoordigd. Eerlijk gezegd komt gangsta rap in de Russische taal nogal vreemd over. Toch scoorde rapper Serjoga met Tsjorny Boemer, Russische straattaal voor zwarte BMW, een enorme hit.

De populariteit van een artiest wordt niet gemeten aan verkoopcijfers (de illegale cd-verkoop stijgt ver boven de legale uit), maar vooral aan de rotatie van clips op muziekzenders als MTV Rusland en Moez-TV. Hoewel beide zenders zich op jongeren richten en als hoofdbestanddeel muziek hebben, zijn de verschillen groot. MTV besteedt ruim aandacht aan westerse muziek en Amerikaanse programma's. Moez-TV laat vooral het Russische geluid horen. Wie de hitlijsten van beide zenders naast elkaar legt, ziet soms enorme verschillen.

Voorheen kostte de productie van een clip ongeveer vijfduizend dollar, tegenwoordig lopen de kosten op tot honderdduizend dollar. Zelfs een ronduit slecht liedje heeft een kans om uitgezonden te worden.

Geld voor de productie van de vaak glamourachtige clips komt niet uit de cd-verkoop. Russische artiesten verdienen het vooral met ontelbare optredens in casino's en nachtclubs of op speciale evenementen. Onlangs toonde de Russische televisie beelden van een privé-optreden van de populaire operazanger Nikolaj Baskov voor de Tsjetsjeense premier Ramzan Kadyrov. Sommige artiesten verschijnen tegen een flinke vergoeding op verjaardagsfeestjes van Nieuwe Russen of hun kinderen.

Russische artiesten zijn doorgaans tevreden met het succes in eigen land en voelen weinig voor een buitenlands avontuur. Uitzonderingen zijn zangeres Alsou (zie interview) en het duo t.A.T.u. Enkele jaren geleden brak t.A.T.u. in Nederland en andere Europese landen door met een provocerende act. De man achter het succes van de band is Ivan Sjapovalov. Het imago van twee lesbische schoolmeisjes sloeg aan. Opvallend genoeg waren de meeste liedjes van het eerste Engelstalige album simpelweg een vertaling van de originele Russische versies, die eerder verschenen.

Dat provocatie niet altijd succes garandeert, bleek uit Sjapovalovs (vooralsnog) gefaalde project Nato. Het gaat om een volledig gesluierde zangeres die onder meer in het Perzisch zingt. De eerste clip en presentatie verwijzen indirect naar moslimterrorisme, al beweert de eigenzinnige en vernieuwende producer dat het louter een muzikaal project is. Met veel bombarie introduceerde Sjapovalov Nato in 2004, maar afgezien van wat tijdelijke internationale media-aandacht is het project niet ver gekomen.