Snelle herverkiezing Loekasjenko

René Does

Niet pas in juli, maar al op 19 maart gaan de Wit-Russen naar de stembus voor nieuwe presidentsverkiezingen. Zeer waarschijnlijk wordt het een herverkiezing in de eerste ronde van de zittende president, de 'laatste dictator van Europa' Aleksandr Loekasjenko. Volgens de peilingen zal hij in de eerste ronde ongeveer de helft van de stemmen krijgen, dus dat moet zonder al te veel problemen meer dan 50 procent kunnen worden op 19 maart.

De datum 19 maart moet benadrukt worden. Op 16 december werd deze datum bekend gemaakt, toevallig één dag nadat Loekasjenko een ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin had gehad in de badplaats Sotsji aan de Zwarte Zee. Het is duidelijk dat Rusland het liefst een herverkiezing van Loekasjenko wil.

Door de verkiezingsdatum te vervroegen hebben zowel de Wit-Russische oppositie tegen Loekasjenko als de internationale gemeenschap veel minder tijd gekregen om het verzet tegen de zittende man, respectievelijk een flinke waarnemingsmissie, te organiseren. De oppositie had na 16 december maar één week de tijd om een tegenkandidaat te laten registreren.

Constitutioneel had Loekasjenko eigenlijk niet meer mogen meedoen, omdat zijn tweede en grondwettelijk laatste zittingstermijn nu ten einde loopt. Hij heeft dit zogenoemde 'derde-termijn-probleem' vorig jaar oktober opgelost door via een volksreferendum deze constitutionele beperking te laten schrappen uit de Wit-Russische grondwet.

De Wit-Russische oppositie heeft zich verenigd in het Congres van Democratische Krachten. Als tegenkandidaat van Loekasjenko bracht zij Aleksandr Milinkevitsj naar voren, een tamelijk onbekende stadsbestuurder uit Grodno.

Een belangrijke vraag is of de komende georkestreerde presidentsverkiezingen een trigger event kunnen worden voor een fluwelen 'kleurenrevolutie' in Wit-Rusland. Dit moet dan de Blauwe Revolutie worden, genoemd naar een veel voorkomend bloemetje in Wit-Rusland, de blauwe bosanemoon. Het is moeilijk antwoord te geven op deze vraag, omdat het gesloten Wit-Rusland, waar de oppositie hard wordt onderdrukt, nogal een zwart gat is voor buitenstaanders.

Vermoedelijk komt er géén Blauwe Revolutie. Loekasjenko bezit nog steeds flinke aanhang onder de Wit-Russische bevolking, met name onder gepensioneerden en de plattelandsbevolking. In Wit-Rusland bestaat geen Ruslandhaat. De Wit-Russische oppositie lijkt verenigd, maar is toch ideologisch verdeeld. Ze is bovendien verdeeld over de vraag of er eventueel geweld gebruikt mag worden in een opstand tegen het regime van Loekasjenko.

Verder heeft Rusland duidelijk gemaakt dat het aardgas voor een zacht vriendenprijsje van 48 dollar per duizend kubieke meter blijft leveren als Loekasjenko wordt herkozen. Ten slotte lijkt het revolutionaire moment in de voormalige sovjetrepublieken voorbij nu de teleurstelling over de resultaten van de Rozenrevolutie in Georgië en de Oranje Revolutie in Oekraïne groeit.