Poolse delicatessen te koop

Jan van Steenbergen

Sinds enkele jaren kent Nederland een nieuw fenomeen: Poolse winkels. De eerste daarvan verschenen in 2003 in Den Haag, Leiden en Hilversum. Sindsdien is hun aantal flink gegroeid. Tegenwoordig zijn er ruim vijftien, verspreid over heel Nederland. De grootste heet Piast en bevindt zich in Hoorn. Ablak-redacteur Jan van Steenbergen ging er boodschappen halen.

Het Groote Noord is ongetwijfeld de meest prominente winkelstraat in het pittoreske Hoorn, een stad met bijna 70.000 inwoners, een rijke geschiedenis en een opmerkelijk groot stadscentrum. Nummer 16, op een steenworp afstand van de Rode Steen, het centrale plein van de stad waar zich ook het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen en het Westfries Museum bevinden, is een winkel met de naam 'Piast - delicatessen'. Sinds 15 oktober 2005 kan men op deze fraaie locatie Poolse producten kopen, die nog kort geleden buiten het bereik lagen van de gemiddelde Nederlander.

De winkel ziet er anders uit dan de gemiddelde Nederlandse supermarkt. Deze laatste komt in Polen ook wel voor, maar wordt daar eerder 'hipermarket' genoemd. Piast ziet eruit als de betere levensmiddelenzaak in Polen. Met 145 m² is het de grootste Poolse winkel van Nederland.

Wie een gang maakt langs de schappen, vindt er verse melkproducten (yoghurt, kwark, witte en gele kaas), een zeer uitgebreid assortiment aan vruchtensappen, diverse alcoholische dranken, zoals bier, wijn en mede, allerhande pasteien, visproducten, soepen, kant-en-klaar-maaltijden, brood, groenten, fruit, kruiden, diverse soorten broodbeleg, koekjes, een keur aan Poolse chocolade en ander snoepgoed, en niet te vergeten worst en andere vleeswaren. Ook er is er een ruime keuze aan Poolse kranten en tijdschriften.

Alles wat in de winkel te koop is, is regelrecht aangevoerd uit Polen. Voor een deel ingekocht bij groothandels, voor een deel rechtstreeks bij de producenten. Alleen het brood wordt in Nederland gebakken, bij een speciale Poolse bakkerij in Rijswijk, volgens Pools recept. Deze bakkerij voorziet alle Poolse winkels in Nederland van vers brood.

'De meeste van onze klanten zijn Polen,' vertelt eigenaar Zbigniew Thiel. Verder bestaat zijn cliëntèle vooral uit Russen, Oekraïners, Tsjechen, Slowaken, Hongaren, Roemenen en andere immigranten uit Oost-Europa. In de meeste gevallen gaat het om mensen uit gemengde huwelijken.

Seizoenarbeiders zijn over het algemeen minder geneigd de Poolse winkel te bezoeken. 'Het is hun er vooral aan gelegen zo weinig mogelijk uit te geven en zoveel mogelijk geld mee terug naar huis te nemen. Zij gaan daarom eerder naar goedkope supermarkten als de Aldi en de Lidl, waar de producten weliswaar niet specifiek Pools zijn maar het prijspeil wel een stuk lager ligt.'

Het aantal Nederlanders dat Poolse winkels bezoekt blijft vooralsnog beperkt. Ongeveer een tiende van het klantenbestand van Piast zijn Nederlanders, een op het eerste gezicht betrekkelijk klein aantal. Kennelijk moeten de meeste Nederlanders toch een drempel over voor ze een 'exotische' winkel binnenstappen.

Ligt dit nu aan de relatieve onbekendheid van Poolse producten onder de Nederlandse bevolking? 'Er zijn maar weinig Nederlanders in Polen geweest. Diegenen die er zijn geweest, komen wel naar ons toe,' zegt Thiel.

Wie enigszins vertrouwd is met Poolse producten weet precies in welk opzicht ze afwijken van vergelijkbare producten van Nederlandse makelij. 'De smaak is anders en er zitten minder chemische stoffen in, zoals kleurstoffen en dergelijke.'

Hoewel Polen al weer bijna drie jaar lid is van de Europese Unie, zijn Poolse producten nog steeds een zeldzaamheid op de Nederlandse markt. In Groot-Brittannië en Frankrijk, waar aanzienlijk grotere Poolse gemeenschappen leven, ligt dat anders. Toch zou het ook in Nederland wel degelijk een verrijking van de markt kunnen betekenen.

Tijdens de communistische periode waren de meeste Poolse producten in het Westen onverkoopbaar, tegenwoordig geldt eerder het tegendeel. 'De kwaliteit van Poolse producten is stellig beter geworden,' zegt Thiel. Volgens hem zijn veel Poolse producten nog het beste te vergelijken met die van de natuurwinkel. 'En de verpakkingen zien er ook veel leuker uit dan vroeger,' voegt zijn vrouw er met een glimlach aan toe.

Ondanks de moeilijkheden waarmee een winkelier te kampen heeft die een specifieke en betrekkelijk kleine doelgroep bedient, is het aantal Poolse winkels de laatste jaren flink gegroeid. Tegenwoordig zijn er winkels in Aalsmeer, Amsterdam, Beverwijk, Den Haag, Eindhoven, Groningen, Haarlem, Oosterhout, Rotterdam, Schagen, Sluiskil, Utrecht, Wernhout, Wijchen en Zaandam. 'Het is niet gemakkelijk,' zegt Thiel, die ook als leverancier werkt voor een aantal andere Poolse winkels. 'De Poolse gemeenschap in Nederland is niet groot en het aantal Nederlanders dat ooit Polen heeft bezocht is klein.'

De Poolse mentaliteit werkt ook niet echt mee. In plaats van samen te klonteren hebben Polen in den vreemde toch vooral de neiging zo geruisloos mogelijk op te gaan in de meerderheid. Hun Poolse identiteit geven zij daarbij over het algemeen niet op, maar zij lopen er evenmin mee te koop. Alleen in de periodes voorafgaande aan Poolse hoogtijdagen groeit de behoefte om die zo traditioneel mogelijk te vieren. 'In april en december loopt het storm,' zegt Thiel, refererend aan het paas- respectievelijk het kerstfeest.

Omdat Poolse winkels een nog betrekkelijk jong fenomeen zijn, is het moeilijk in te schatten hoe de toekomst er voor deze branche uit zal zien. De concurrentie komt van verschillende kanten, niet alleen van Nederlandse supermarkten en natuurwinkels, maar ook van het groeiende aantal vergelijkbare winkels die zich toeleggen op het verkopen van producten uit Rusland, Hongarije en andere Oost-Europese landen.

In ieder geval bieden zij zowel Poolse immigranten in Nederland als Nederlanders die met Polen een bijzondere band hebben iets waar zij jarenlang van verstoken zijn geweest, namelijk de mogelijkheid om iets authentiek Pools te proeven.