Een Russische gravin in Frankrijk

Pauline Michgelsen

Ze werd in 1799 in Sint Petersburg geboren en stierf in 1874 in Parijs. Haar eerste kinderboek verscheen in 1856. Meer dan twintig boeken zouden volgen, die ze steevast tekende met 'La Comtesse de Ségur, née Rostopchine' (gravin de Ségur, geboren Rostoptsjin). Haar boeken worden in Frankrijk nog altijd gelezen. In het stadje Aube, in Normandië, is een museum aan haar gewijd.

Sophie Rostoptsjina was het derde kind van graaf Fjodor Vasiljevitsj Rostoptsjin en Anna Stepanovna Protasova. Haar moeder groeide op aan het hof van Catherina de Grote en ontmoette daar Fjodor Rostoptsjin, die de groothertog en latere tsaar Paul I diende. Paul zou de peetoom van Sophie worden.

In 1800 verhuisden de Rostoptsjins naar Voronovo, een groot landgoed met honderden bedienden. Alleen al het boenen van het parket was een dagtaak voor enkelen van hen. De vijf kinderen Rostoptjsin, zowel de zonen als de dochters, werden door meerdere gouvernantes uitstekend opgeleid.

Sophie was intelligent en leergierig en sprak meerdere talen; zoals gebruikelijk in de Russische aristocratie was Frans haar eerste taal. Later heeft ze met haar kinderen nooit één woord Russisch gesproken.

Fjodor Rostoptsjin was gouverneur van Moskou toen de legers van Napoleon in 1812 de stad naderden. Hij zou het initiatief hebben genomen de stad in brand te steken, wat hij later zelf ontkende. De graaf viel in ongenade bij tsaar Aleksander I en het gezin vertrok in 1816 naar Parijs. Drie jaar later trouwde Sophie hier met graaf Eugène de Ségur. Haar familie keerde terug naar Rusland; Sophie zou haar vaderland nooit meer zien.

Het jonge echtpaar kreeg van vader Rostoptsjin het kasteel Nouettes in Normandië cadeau. Het deed Sophie sterk denken aan Voronovo en ze was er gelukkig. Tot kort voor haar dood zou ze er blijven wonen. Meestal zonder haar echtgenoot, die de voorkeur gaf aan Parijs. Hij kwam echter vaak genoeg over om Sophie acht kinderen te schenken.

Met het vertrek van haar oudste twee kleinkinderen naar Londen begon Sophies schrijfcarrière. Ze ging de verhalen die ze hen graag vertelde op schrift te stellen. Uitgeverij Hachette was in die tijd op zoek naar auteurs voor een toen volstrekt nieuwe markt: kinderen. In dertien jaar tijd zou Sophie voor de beroemde Bibliothèque Rose van Hachette twintig kinderboeken schrijven – voor elk kleinkind één.

Daarnaast publiceerde ze vier religieuze werken (ze had zich nog in Rusland bekeerd tot het katholicisme), een handboek over de verzorging van kinderen en enkele schoolboeken. Haar romans werden in haar tijd in meer dan twintig talen vertaald; tegenwoordig worden ze alleen in Frankrijk nog heruitgegeven.

De Russische gravin is een Franse klassieker geworden. De eerste auteur bovendien die zowel óver als vóór kinderen schreef in een tijd dat jeugdliteratuur nog niet bestond, en dat in een heldere en simpele stijl. Haar helden waren ondernemend, ondeugend en leergierig en in alle boeken besteden ook de meisjes veel tijd aan studie. Sophie de Ségur hechtte zeer aan de ontwikkeling van meisjes, want 'een meisje zonder opleiding blijft een slaaf, een dier dat te jong gedood wordt'.