Sibiu: middeleeuwse parel in Transsylvanië

Ingrid Mülthaler

Sibiu wordt beschouwd als een van de mooiste en best bewaarde historische steden van Roemenië, maar ook van Europa. De stad bezit 80 hectare aan architectonische erfenis. De middeleeuwse vesting van Sibiu, die gedurende twee wereldoorlogen en het communisme stand heeft gehouden, bewaart nog altijd de geest en de sfeer van de voorbije eeuwen. In 2007 is Sibiu culturele hoofdstad van Europa.

De Saksische steden Brasov, Sighisoara en Sibiu vormen de driehoek van middeleeuwse parels in het hart van Roemenië. Het zijn drie zustersteden, bejaarde gratiën die vastberaden de tijd overwinnen. In de loop van de geschiedenis wisten zij hun Europese geest te behouden en te verrijken door verschillende culturen te combineren.

In de veertiende eeuw maakte Sibiu een sterke ambachtelijke ontwikkeling door. Documenten uit 1376 vermelden het bestaan van negentien gilden, waarin 25 beroepen werden uitgeoefend. Later nam dit aantal nog toe. De gilden hadden banden met de Roemeense staten in het oosten en het zuiden van de Karpaten. Door zijn economische kracht ontwikkelde Sibiu zich tot een typische vroegmoderne middeleeuwse stad.

Vanwege haar ligging in het zuiden van Transsylvanië en aan de grens met de Karpaten lag de stad altijd op de route van buitenlandse invasies. In 1241 is Sibiu volledig verwoest door de Tataren; slechts honderd inwoners overleefden. In 1432 vond de eerste Turkse inval plaats en verklaarde paus Eugenius IV Sibiu tot verdedigingsbastion van het christendom.

Sibiu is een centrum van de lutherse hervormingen geweest. Hier leefde ook de Hongaarse humanist Nicolaus Olahus (1493-1568) en bedacht de Oostenrijkse militaire ingenieur Conrad Haas (1509-1576) de eerste raketten die op brandstof vlogen. In 1599 streed de Roemeense vorst Mihai de Dappere bij Selimbar in de buurt van Sibiu tegen de Hongaarse vorst Andrei Bathory en slaagde hij erin om de drie Roemeense vorstendommen Transsylvanië, Moldavië en Walachije tijdelijk te verenigen.

In de achttiende eeuw kwam Sibiu onder de bezetting van het Habsburgse Rijk. Transsylvanië werd vanuit Wenen door een gouverneur bestuurd. Deze eeuw werd gedomineerd door het verlichte despotisme van keizer Jozef II, wat leidde tot een periode van vooruitgang in Transsylvanië.

In de eerste helft van de negentiende eeuw vestigde zich een nieuwe golf van kolonisten uit Salzburg in Sibiu. Langzaam maar zeker werd de Roemeense bevolking van de stad echter steeds actiever en werd Sibiu in het midden van de negentiende eeuw het spirituele centrum van de Roemeense emancipatie. Deze eeuw werd gedomineerd door een intense strijd om nationale erkenning en door de aansluiting in 1867 van Transsylvanië bij de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie.

In de tweede helft van de negentiende en het eerste kwart van de twintigste eeuw is er sprake van snelle economische en sociale vooruitgang in Sibiu. Aan het begin van de twintigste eeuw was Sibiu een bruisende en moderne stad. Het was de derde stad uit het keizerrijk die elektriciteit kreeg en de tweede stad waar elektrische trams reden. In 1898 werd de eerste filmprojectie uitgevoerd en elf jaar later opende de eerste bioscoop zijn deuren. In 1910 werden de eerste publieke toiletten in gebruik genomen.

Door het uiteenvallen van het Habsburgse rijk na de Eerste Wereldoorlog vindt de eenwording van Transsylvanië met Roemenië (Groot-Roemenië) direct na de oorlog plaats. Na de Tweede Wereldoorlog neemt de Duitse bevolking van de stad drastisch af, eerst als gevolg van massale deportaties naar de Sovjet-Unie, later als gevolg van emigratiegolven vlak voor en vlak na het communistische tijdperk.

De burcht van Sibiu, ooit net zo groot als de burcht van Wenen, is het grootste middeleeuwse overblijfsel in Roemenië en bestaat uit stadsmuren, fortificaties en torens. De sfeer doet denken aan de verhalen van de gebroeders Grimm.

Dit wordt benadrukt door de architectuur van de oude stad, die de Hoge Stad (Sibiul de Sus) genoemd wordt. De mooie en kleurrijke huizen hebben kreukelachtige muren met kleine en hoge vensters. Ze zijn bedekt met rode dakpannen en door dikke muren met dichte poorten omringd. Dalende en stijgende smalle en mysterieuze straatjes met rivierstenen geplaveid en nauwe en gebogen tunnels vormen het stadsbeeld. Overal zijn de zogenoemde 'ogen van Sibiu' te zien. Dat zijn luchtgaten of dakkapellen in de vorm van ogen die je, waar je ook bent, spiedend aankijken.

Er is ook een Lage Stad (Sibiul de Jos), die zich in cirkelbogen rondom de eerste fortificaties ontwikkeld heeft en waar de oudste straten van de stad liggen. Je vindt hier zeer verschillende bouwstijlen, van oud tot modern, waardoor het stadsbeeld een beetje bizar aandoet.

Ieder gilde in Sibiu droeg de verantwoordelijkheid voor de verdediging van een toren met bijbehorend deel van de stadsmuur. Dit is terug te zien in de namen van de torens: zo betekent Turnul Olarilor 'De Toren van de Pottenbakkers' en Turnul Dulgherilor 'De Toren van de Timmerlieden'.

Het historisch centrum van Sibiu, de Hoge en Lage Stad, is gegroepeerd rond de drie historische markten: Piata Mare (Grote Markt), Piata Mica (Kleine Markt) en Huet-markt. De Grote Markt, ooit een graanmarkt, is later de plaats geworden waar publieke vergaderingen en executies plaats vonden. Het zuidelijke deel van de markt is als architecturaal monument beschermd door de Unesco.

De Kleine Markt bestond in de middeleeuwen uit de huizen en de ateliers van de vakmensen. Ze is door een klein, ouderwets viaduct, de zogenoemde 'Leugenaarsbrug', in tweeën verdeeld. Het verhaal gaat dat de brug instort als iemand die erop staat een leugen vertelt. Nicolae Ceausescu tartte ooit het lot door juist vanaf deze brug een toespraak te houden. Vreemd genoeg bleef het bouwsel geheel intact.

De Huet-markt wordt gedomineerd door de prachtige Evangelische Kathedraal, die in de specifieke Transylvaans gotische stijl is gebouwd. Daar, op een ruwhouten bank gezeten, word je door de stilte en stralende pracht van het goddelijke en mystieke overweldigd. Het is een ruimte vol licht, kleur en sereniteit. Het licht staat centraal, want 'God is licht'. De tijd verliest zijn kracht en verheven gedachten grijpen je aan.

Een eeuwenoude geschiedenis trekt aan je voorbij. Op de plaats van de kathedraal stonden ooit de eerste fortificaties van de stad, was er ooit een Romeinse basiliek met een kerkhof, maar stonden ook noodverblijven in tijden van plundering door Mongolen en Turken.

Het hart van de stad is door Europese fondsen en met de wil en vastberadenheid van de Duitse burgemeester Klaus Werner Johannis nauwkeurig gerestaureerd. Het wordt omringd door communistische portiekwoningen, die het oorspronkelijke stadsbeeld aantasten.

In deze 'getto's' werden de arme Roemeense boeren gehuisvest nadat hun grondbezittingen in de jaren vijftig tijdens de collectivisatie werd geconfisceerd. Hun geforceerde verhuizing zorgde ervoor dat het stedelijke proletariaat zich uitbreidde. De overgeplaatste boeren hebben hiervan de gevolgen moeten ondergaan: ze zijn decennialang vreemde wezens geweest, omdat ze geen boeren meer waren maar ook nog geen stedelingen. Hun urbanisatie is niet geslaagd.

Sibiu telt 170.000 inwoners. De bevolking bestaat uit Roemenen (afstammelingen van Dacische en Romeinse schaapherders, 95 procent), Hongaren (2 procent), Saksen (afstammelingen van Saksische kolonisten, 1,6 procent), en andere minderheden (1,4 procent), die in harmonie met elkaar leven. Orthodoxen, Grieks-katholieken, Rooms-katholieken en protestanten respecteren elkaars religieuze opvattingen.

De economie bestaat voornamelijk uit mechanische industrie (de weegschaalfabriek Balanta) en lichte industrie als textielfabrieken en voedselindustrie (de blik- en vleeswarenfabriek Scandia en bierfabriek Drie eiken met een oude traditie). Sibiu heeft een internationale luchthaven.

Toeristisch Sibiu
Sibiu heeft tien musea en vaste tentoonstellingen, maar ook periodieke markten en tentoonstellingen. Belangrijke musea zijn de drie etnografische musea, het Wapen- en Jachttrofeemuseum en natuurlijk het Bruckenthal-museum, dat eind achttiende eeuw is gesticht door de Oostenrijkse gouverneur van Sibiu, Samuel von Bruckenthal.

Het Bruckenthal-museum is niet alleen het oudste museum van Roemenië, maar ook het mooiste uit dit deel van Europa. Hier kan men schilderijen uit de Vlaamse, Italiaanse, Duits-Oostenrijkse, Franse en Spaanse school bewonderen en verder onder meer beelden, oude meubels, altaarstukken van Transylvaanse meesters, dertiende-, veertiende- en vijftiende-eeuwse handschriften en een schat aan gedrukte oude boeken. Ook de tentoongestelde tekeningen van Roemeense kunstenaars zijn de moeite van het bekijken meer dan waard.