Kortere vakantie voor de Roemenen

Vlad Nicolae

Na jaren van half genomen of uitgestelde hervormingen is toetreding tot de Europese Unie voor de Roemenen dan eindelijk in zicht. Het rapport van de Europese Commissie dat op 16 mei gepubliceerd werd, concludeert dat Roemenië ten opzichte van het vorige rapport uit oktober 2005 aanzienlijke vorderingen heeft gemaakt en daarmee op koers zit om op de streefdatum van 1 januari 2007 EU-lid te worden.

Er staan nog een aantal hervormingen en maatregelen op stapel voor de komende maanden. In oktober maakt de Europese Commissie bekend in alweer een monitoringsrapportof of de voortgang ervan snel genoeg is om Roemenië (en Bulgarije) in 2007 het lidmaatschap van de EU te verlenen.

De Commissie zou alsnog kunnen besluiten de toetreding tot 2008 uit te stellen of in te stemmen met toetreding maar beperkingen op te leggen voor bepaalde sectoren waarover nog ontevredenheid bestaat.

Voor het ondertekenen van het toetredingsverdrag in april 2005 werden in december 2004 de toetredingsonderhandelingen officieel afgerond. Dat dit in Brussel bekend werd gemaakt aan de vooravond van de verkiezingen, duidde op de vrees dat een regeringswissel afnemende politieke stabiliteit tot gevolg zou hebben. Zorgen over het uitblijven van concrete maatregelen, vooral op het gebied van corruptiebestrijding, werden door de EU-officials voor lief genomen.

De vrees van de Europese Commissie met betrekking tot de politieke stabiliteit bleek terecht te zijn. De verkiezingen deden de sociaal-democraten van voormalig premier Adrian Nastase in de oppositie belanden. Coalitiepartners van de huidige centrumrechtse regering vallen elkaar continu publiekelijk aan, zodat zij soms eerder elkaars concurrenten dan partners lijken.

Desondanks moet de Europese Commissie inmiddels ook toegeven dat noodzakelijke hervormingen door de huidige regering met meer vastberadenheid voortgezet zijn. Premier Calin Popescu Tariceanu noemde het monitoringsrapport dan ook het 'beste rapport dat ooit door de Commissie over Roemenië is uitgebracht'.

Vooral de hervormingen op het terrein van justitie en binnenlandse zaken stemmen hoopvol. Gesteund door president Traian Basescu en de Roemeense publieke opinie is minister van Justitie Monica Macovei aan het uitgroeien tot 'lieveling van het Westen'. Zij is verantwoordelijk voor de anti-corruptiecampagne van de afgelopen maanden, die het rode vlaggetje dat de Europese Commissie aan deze sector gegeven heeft in een gele heeft doen veranderen. Het gele vlaggetje geeft aan dat de situatie nog niet optimaal is, maar dat er zeker vooruitgang wordt geboekt.

Terwijl Bulgarije bekritiseerd wordt voor het uitblijven van concrete maatregelen, wordt Macovei door het Britse dagblad The Financial Times bestempeld tot 'de heldin' die Roemenië terug in de race voor het EU-lidmaatschap heeft gebracht door het land te veranderen van 'een van de meest corrupte uithoeken van Europa in een geloofwaardige kandidaat voor de EU'.

Op het moment dat Macovei als minister van Justitie aantrad was er nog geen enkel onderzoek gaande naar corruptie onder politici, maar wel naar treincontroleurs die af en toe een oogje dichtknepen tegen zwartrijders. Sindsdien zijn er onderzoeken begonnen tegen negen parlementsleden, voormalige premier Adrian Nastase en vier leden van de huidige regering. Begin juni moest vice-premier George Copos aftreden nadat duidelijk was geworden dat hij enkele dagen later officieel aangeklaagd zou worden wegens belastingontduiking ter waarde van één miljoen euro.

Een van de hardste maatregelen in de strijd tegen de corruptie was het aannemen van een wet die politici, ambtenaren, rechters en douanebeambten verplicht hun vermogens op te geven, inclusief details over hun bankrekeningen en kunstverzamelingen.

In haar rapport is de Europese Commissie van mening dat Roemenië nog steeds aan de politieke criteria voldoet, zoals dat het geval is sinds 1997. Op economisch gebied is het land een 'functionerende markeconomie', waarbij extra aandacht besteed dient te worden aan verdere hervormingen op het terrein van de openbare uitgaven en aan het versterken van het systeem van inkomstenbelastingen.

Structurele hervormingen zijn tevens nodig in de energiesector, de mijnbouw en het transport. De commissie geeft tevens schouderklopjes voor 'bepaalde vorderingen' op het gebied van de bestrijding van mensenhandel en voor de 'aanzienlijke vorderingen' op het gebied van de kinderbescherming.

Inzake het acquis communautair zijn er van de veertien zorgterreinen die het rapport van oktober 2005 aankaartte nog vier over. Op deze gebieden worden de genomen maatregelen als onvoldoende beschouwd en krijgt het land voorlopig een rood vlaggetje van de Commissie.

De eerste betreft het niveau van functioneren van agentschapen die EU-subsidies aan boeren zullen verstrekken in het kader van het gemeenschappelijke landbouwbeleid. Ten tweede moet er een geïntegreerd beheers- en controlesysteem voorde uit de EU-begroting afkomstige landbouwbetalingen ingevoerd worden. Lidstaten moeten garanderen dat deze fondsen op een verantwoorde manier worden uitgegeven.

Ten derde zal de Roemeense regering moeten zorgen voor inzamelings-, verwerkings- en vernietigingsinstallaties die voldoen aan de wet- en regelgeving van de EU op het gebied van dierlijke afvalproducten. Dit wordt gezien als een belangrijke stap in het voorkomen van bijvoorbeeld de runderziekte BSE.

Ten slotte schiet het land tekort in het opzetten van een IT-systeem voor het innen van belastingen. Op dit moment is dit nog niet compatibel met de systemen die binnen de EU worden gebruikt voor het innen van btw. Btw-inkomsten dragen bij aan de EU-begroting.

Indien deze problemen niet vóór de herfst worden opgelost en de rode vlaggetjes niet verdwijnen of in een gele veranderen, kan dat een gedeeltelijke toetreding van Roemenië tot de EU betekenen.

Zo kan een niet volledig functionerend netwerk van agentschappen in de landbouw het stopzetten van de gulle Brusselse subsidies voor de Roemeense boeren tot gevolg hebben. Het niet nakomen van de strenge eisen op het gebied van dierlijke producten kan leiden tot een exportverbod op vlees naar de gemeenschappelijke markt.

Ook zal Roemenië aandacht moeten besteden aan de wijze waarop de cohesie- en structuurfondsen benut zullen worden. Premier Tariceanu gaf aan een brede maatschappelijke discussie te wensen over de strategische richting waaraan de 29 miljard euro, waarop Roemenië in de periode 2007-2013 een beroep zal kunnen doen, gebruikt zullen worden.

Het akkoord met de Europese Unie, intussen goedgekeurd door zowel de Europese Raad als het Europarlement, bepaalt tevens dat het land in dezelfde periode een bijdrage van acht miljard euro aan de EU-begroting zal leveren.

De eerste reacties op het rapport toonden teleurstelling over het feit dat 1 januari 2007 nog niet als officiële datum van toetreding genoemd is. Hoewel het nog niet zo lang geleden is dat Roemenië voorstander was van gezamenlijke toetreding met Bulgarije, dat voorheen een voorsprong op Roemenië had, is nu de algemene opvatting dat de problemen van Bulgarije de oorzaak zijn van het uitblijven van een officiële toetredingsdatum. Omdat de rollen nu omgedraaid zijn bestaat de vrees dat door 'toedoen van die Bulgaren' toetreding voor beide landen tot 2008 zou kunnen worden uitgesteld.

De voorzitter van de Europese Commissie, Jose Manuel Barroso, en de Eurocommissaris voor toetreding, Ollie Rehn, waren er dan ook als de kippen bij om een dag na publicatie van het rapport tijdens een bliksembezoek aan Boekarest te benadrukken dat de prestaties van beide landen apart zullen worden beoordeeld. De beide EU-officials herhaalden tevens dat toetreding op 1 januari 2007 haalbaar is, maar dat de Roemenen daarvoor hun mouwen moeten opstropen en hun vakanties moeten inkorten.

Barroso herinnerde de Roemeense autoriteiten eraan dat de hervormingen van het justitiële systeem nog steeds 'topprioriteit zijn', ondanks het feit dat 'ten opzichte van de vorige periode de kwantiteit en kwaliteit van onderzoeken in grote corruptiezaken substantieel toegenomen zijn'.

Intussen is het draagvlak voor toetreding nog altijd groot, al realiseert de bevolking zich ook dat toetreding niet alleen positieve gevolgen zal hebben. Was het al duidelijk dat, onder andere door de enorme versnippering van landbouwgrond, de boeren het erg moeilijk zullen krijgen, nu luidt voor de succesvolle textielindustrie de alarmbel. Zo vreest de voorzitter van de werkgevers in die branche dat na toetreding de helft van alle ondernemingen failliet zal gaan, zodat werknemers gedwongen 'naar Spanje zullen vertrekken om aardbeien te plukken'.

Ook de onvermijdelijke stijging van de energieprijzen houdt de bevolking elke winter weer bezig. Tevens maken veel Roemenen zich er druk over dat na toetreding de varkens voor Kerstmis niet meer op de traditionele wijze geslacht mogen worden en vervloeken ze de richtlijnen voor het zelf stoken van de nationale drank tuica.

Opvallend is dat er geen enkele partij anti-EU-sentimenten wil aanwakkeren en dat iedereen van links naar rechts netjes vóór toetreding is. De leus die baldadige jongens in reactie tegen de onlangs gehouden Gay Parade gebruikten - 'We willen leven als echte Roemenen: tegen homo's, tegen de NAVO en tegen de EU!' - moet meer gezien worden als een 'stoere' uitspraak van voetbalsupporters dan als een politiek statement.

Hoewel de ogen van de Roemeense politici al beginnen te glimmen bij de gedachte aan de dikbetaalde banen in Brussel, zijn de meeste Roemenen van mening dat toetreding noodzakelijk is, want 'zonder dwang van Europa zal die corrupte bende hier nooit veranderen!'