Tante Tamara en andere zaken

Vlad Nicolae

Na de overwinning van Traian Basescu in de presidentsverkiezingen van december 2004 en de verbanning tot de oppositiebanken van de sociaal-democraten, onder wier regering de corruptie vier jaar lang alleen maar toenam, werd er door velen gehoopt dat de grote corruptie eindelijk zou worden aangepakt. Die hoop wordt langzamerhand werkelijkheid, onder meer door het krachtige optreden van Monica Macovei, die na haar voorzitterschap van het Roemeense Helsinki Comité ruim een jaar geleden als politiek onafhankelijke tot minister van Justitie werd benoemd.

Met het oog op de op 1 januari 2007 geplande toetreding tot de Europese Unie is het afgelopen jaar niet alleen vanuit de bevolking maar ook vanuit Brussel de roep om corruptiebestrijding steeds luider geworden. Wanneer de Roemeense toetreding ter sprake komt is corruptie nog immer het zorgenkind.

Het rapport dat de Europese Commissie in het voorjaar uitbrengt zal dan ook onder meer moeten beoordelen of de huidige regering de strijd ertegen daadwerkelijk serieus genomen heeft. Bij een negatief oordeel zou toetreding tot de EU met één jaar uitgesteld kunnen worden.

Tot nu toe heeft de Europese Commissie zich lovend uitgesproken over het beleid van minister Macovei, dat tot op heden gericht is geweest op het vergroten van de professionaliteit en transparantie van het juridisch systeem. Met het oog op het vergroten van de gerechtelijke onafhankelijkheid van de politieke druk wordt de oude garde van rechters en procureurs, vaak besmet met nepotisme, in rap tempo vervangen. Ruim een derde ervan ging in 2005 met (vervroegd) pensioen.

Een van de belangrijkste klachten van de Europese Commissie gedurende de afgelopen jaren was dat er in de strijd tegen de corruptie geen grote vissen gevangen werden terwijl - ondanks grote mediaschandalen - belangrijke dossiers keer op keer onder politieke druk 'begraven' werden. Om te tonen dat het de strijd tegen corruptie wel degelijk serieus neemt, besloot de regering in september 2005 door middel van een noodverordening tot het oprichten van het Nationaal Anticorruptie Departement (DNA) binnen het Openbaar Ministerie.

Deze institutie zou zich moeten richten op grootschalige corruptiezaken en zelfs de bevoegdheid hebben om parlementsleden te onderzoeken. Aan het hoofd van het DNA benoemde de minister van Justitie procureur Daniel Morar, die afkomstig is uit de nieuwe generatie aanklagers jonger dan 40 jaar.

Aan de rij prominenten te zien die op dit moment het onderwerp van strafrechtelijke onderzoek zijn, lijkt de jonge generatie aanklagers minder ontzag te hebben voor politieke kopstukken dan zijn voorgangers. Er gaat immers bijna geen dag voorbij of een van de 'zware jongens' komt bij het DNA op bezoek.

Absolute recordhouder met reeds negentien bezoeken is Dinu Patriciu, oliemagnaat en prominent lid van de Liberale Partij, die onder meer beschuldigd wordt van belastingontduiking en handel met voorkennis. Eveneens van belastingontduiking van ongeveer één miljoen euro wordt George Copos beschuldigd, vice-premier namens de Conservatieve Partij.

De grootste problemen op dit moment hebben echter de sociaal-democraten, die op hun beurt de huidige machthebbers en de pers eensgezind beschuldigen van onterechte aanvallen. Dan Ioan Popescu, inmiddels afgetreden als leider van de afdeling Boekarest, kan de aanklagers van de DNA niet overtuigen van de oorsprong van ongeveer één miljoen euro aan inkomsten, verkregen in de periode 2000-2004, toen hij minister van Economische Zaken was. Daarnaast nemen de zorgen voor voormalig premier Adrian Nastase met de dag toe.

Omdat de scheidslijn tussen politiek en zakenwereld in de Roemeense maatschappij erg dun is en een aanzienlijk deel van de politici, in de openheid of niet, zakenbelangen heeft, moet elk parlementslid aan het begin van het jaar een geactualiseerde vermogensverklaring invullen. Sommigen hebben veel moeite om uit te leggen hoe zij een vermogen van miljoenen euro's hebben weten op te bouwen terwijl ze slechts werkzaam zijn geweest in de publieke sector.

Zo blijkt bijvoorbeeld uit de verklaring die Nastase aan het begin van 2006 indiende dat de voormalige premier in de loop van 2005 een erfenis kreeg van maar liefs één miljoen euro van een tante van zijn vrouw. 'Tante Tamara', die recentelijk op negentigjarige leeftijd overleed, zou onlangs zeer waardevolle sieraden hebben verkocht en de afgelopen tien jaar zeer succesvol zijn geweest met investeringen in onroerend goed. Ondanks dit indrukwekkende vermogen koos de bejaarde vrouw ervoor om haar laatste dagen gewoon in een armoedig flatje te slijten.

Helaas voor de voormalige premier is er vrijwel niemand te vinden die er niet aan twijfelt dat het verhaal slechts een poging is om een groot geldbedrag, voor het bezit waarvan geen passende verklaring te vinden valt, wit te wassen. Of justitie dit hard zal kunnen maken, valt op dit moment nog niet te zeggen, feit is wel dat de imagoproblemen van de sociaal-democraten alleen maar toenemen. In de peilingen keldert de PSD verder terug, terwijl 75 procent van de Roemenen de PSD als de meest corrupte partij aanwijst.

Nog nauwelijks bekomen van de 'Tante Tamara'-affaire werd Nastase door de DNA aangeklaagd in een tweede corruptiezaak, waarin hij beschuldigd wordt van het aannemen van steekpenningen. In 1998 heeft Nastase onroerend goed gekocht van de PSD-gedeputeerde Gabriel Bivolaru in een chique villawijk van Boekarest voor een prijs die 25 maal lager lag dan de werkelijke marktprijs. Voor zijn 'gebrekkige kennis' van de markt werd Bivolaru bedankt met volledige steun van de partij toen hij strafrechtelijk onderzocht werd. Sergiu Sechelariu, die vervolgens op het stuk grond een imposante villa liet verrijzen, werd ook niet vergeten: zijn bouwbedrijf won vele publieke aanbestedingsprojecten, terwijl hijzelf in 2001 tot staatssecretaris in de regering Nastase werd benoemd.

Hoe serieus deze aantijgingen ook mogen zijn, het onderzoek heeft ook zijn hilarische aspekten. Zo is het voor de DNA onmogelijk om huiszoekingen te verrichten bij parlementsleden zonder de goedkeuring van de Kamer waar ze zelf deel van uit maken. En zo kon het gebeuren dat Nastase, in zijn huidige functie van voorzitter van de Roemeense Tweede Kamer, van de minister van Justitie een verzoek tot huiszoeking kreeg op naam van de aangeklaagde… Nastase, wat hij wegens een vormfout voorlopig heeft weten af te wijzen.

Terwijl de door het DNA begonnen onderzoeken in volle gang zijn, stond de noodverordening die het oprichten ervan mogelijk maakte op de agenda van de Senaat, aangezien het parlement zich in een later stadium altijd moet uitspreken over noodverordeningen van de regering. Weinig verrassend stemde een meerderheid van de senatoren, bij wie de schrik er blijkbaar goed in zit, tegen de nieuwe wet. Na bemiddeling door president Basescu en grote publieke verontwaardiging stemde het parlement toch voor de wet, maar de politieke klasse had nogmaals bewezen bereid te zijn de eigen belangen te verdedigen tot het bittere eind.

Het openbaar worden van deze schandalen kan de Europese Unie, met het oog op de Roemeense toetreding, afschrikken. Dat zou niet terecht zijn. Immers, niet de corruptie is toegenomen maar de bestrijding ervan.

Na jaren waarin veel is gesproken over corruptie is er met de aanklacht tegen de 'grote vissen' nu eindelijk een doorbraak. De vraag of het beleid daadwerkelijk effectief is geworden, zal pas bevestigend kunnen worden beantwoord op het moment dat het tot de door de eigen bevolking en de EU gewenste veroordelingen komt.