Roemenië

Vlad Nicolae

De Roemenen kunnen tegenwoordig kiezen uit drie publieke zenders, rond de dertig commerciële stations die landelijk uitzenden en vele westerse kanalen. Uit een recent opinieonderzoek blijkt dat 36 procent van de bevolking dagelijks meer dan drie uur televisie kijkt. Terwijl tachtig procent van de bevolking de tv als belangrijkste bron voor het verkrijgen van politieke informatie beschouwt, zegt bijna zeventig procent geen vertrouwen te hebben in het objectieve karakter van de nieuws- en actualiteitenprogramma's.

De belangrijkste televisiestations maken deel uit van ware media-imperia, bestaande uit tv-stations, radiozenders, kranten en tijdschriften. Deze zijn eigendom van controversiële zakenmannen, van wie Dan Voiculescu de meest spraakmakende is.

De senator en leider van de Conservatieve Partij gebruikt zijn Antena 1, de tweede zender van het land als het gaat om kijkcijfers, als een machtig wapen. Hoewel de conservatieven bij parlementsverkiezingen de kiesdrempel niet zullen halen is hij door de invloed van Antena 1 voor verkiezingen een begeerde partner met het oog op het sluiten van allianties.

De kijkcijferkrakers van de grote zenders zijn entertainment- en sensatieprogramma's volgens westers recept. Zo weet de publieke zender TVR 1 al zeven jaar enorm te scoren met tv-diva Andreea Marin in Surprize, surprize, een 'ontroerende' show waarin gewone mensen (arm, oud, zielig of met een handicap) door de 'goede fee Andreea' prettig verrast worden.

Antena 1 heeft een andere kraker in huis met Din dragoste, de Roemeense versie van All you need is love. PRO TV doet goede zaken met Amerikaanse actiefilms, live-uitzendingen van de Champions League en de tranentrekker Dansez pentru tine, de Roemeense versie van Dancing with the stars.

Andere goed bekeken programma's zijn soapseries (voornamelijk Roemeens en Zuid-Amerikaans) en dagelijkse talkshows waarmee de belangrijkste twee nieuwszenders (Realitatea TV en Antena 3) elkaar beconcurreren en waarin meestal dezelfde politici elkaar van alles verwijten, vaak zonder een echt inhoudelijk debat aan te gaan.

Een 'zegen' is Cosmos TV, de zender van Vadim Tudor, de excentrieke leider van de extremistische Groot Roemenië Partij. Niet omdat deze zender veel kijkers trekt, maar omdat deze politicus nu tenminste veel minder op andere zenders verschijnt.

Daarnaast is er veel 'trash tv', bijvoorbeeld programma's waarin mensen hun partner met een verborgen camera laten volgen omdat deze vreemdgaat. De onvermijdelijke confrontatie vormt het fascinerende hoogtepunt van de uitzendingen.

De bedrieger loopt samen met zijn minnares een hotel uit en wordt opgewacht door zijn vrouw, de presentator, de cameraploeg en een stel gemaskerde bodyguards die de zondaar in bedwang moeten houden, terwijl zijn vrouw alle ruimte geboden wordt om met een handtas of paraplu op hem in te slaan.

Ondanks de kijkcijfersuccessen van de laatste jaren verliezen de grote zenders steeds meer terrein. De toenemende welvaart biedt de gemiddelde burger immers steeds meer andere mogelijkheden tot vermaak, weg van de tv.

Daarnaast hebben de grote media-imperia 'gespecialiseerde' zenders op de markt gebracht die kunnen rekenen op een kleine maar trouwe doelgroep. Zo zijn er drie zenders die alleen nieuws, achtergronden en talkshows uitzenden, vier muziekzenders, vier sportzenders, drie filmzenders, twee zenders voor soapseries en twee zenders met een vrouwelijke doelgroep.

De enige zender die kijkers wint is OTV, met een doelgroep die voornamelijk bestaat uit laag opgeleiden, ouderen en mensen die zich elke avond de vraag willen blijven stellen 'waar het toch heen gaat met deze wereld?!'

De eigenaar en voornaamste presentator, Dan Diaconescu, is jaren geleden begonnen uit te zenden vanuit een appartement in het centrum van Boekarest en is inmiddels multimiljonair. Zijn OTV is de vijfde zender van het land als het gaat om kijkcijfers in de avonduren.

Het recept bestaat uit 'schokkende en controversiële' programma's waarin niets te gek is: heksen, waarzegsters en paranormale genezers, VIP's die ruzie maken, maar boven alles 'nietsverhullende onthullingen'. Vaak worden de audiovisuele regels overtreden en boetes opgelegd, terwijl in 2002 het station voor een periode van twee jaar gesloten werd.

Gedurende de laatste twee maanden praatte de politiek over de pensioenen, was een minister hoofdrolspeler in een groot corruptieschandaal en kreeg Roemenië een waarschuwing van de Europese Unie wegens de slechte situatie in de landbouw.

De kijkers waren echter meer geïnteresseerd in de verdwijning van een advocate uit de provinciestad Brasov, een zekere Elodia, wier man de belangrijkste verdachte is. In dagelijkse live televisiemarathons heeft OTV dit onderwerp zo weten uit te melken dat Elodia een nationale hype geworden is. Dagelijks komen 'experts' hun mening geven, duiken getuigen op die zeker weten dat haar man haar vermoord en verbrand heeft, dan weer anderen die zeker weten haar die dag nog levend op straat gezien te hebben.

Elke avond kan het publiek, tegen een leuk bedrag, per sms stemmen of het van mening is dat ze nog leeft of dat haar man de schuldige is. Elke avond weer komen de 'onderzoeksjournalisten' van deze 'TV Justitia', zoals OTV door critici spottend genoemd wordt, met nieuwe 'bewijzen' die door 'corrupte en domme politieagenten genegeerd worden'. Soms betreft het zelfs door rechercheurs genomen foto's of opnames die gelekt zijn en op de tv 'geanaliseerd' worden.

In zo'n tegenstander moest onlangs zelfs president Traian Basescu zijn meerdere erkennen. Terwijl hij op een andere zender in een talkshow te gast was, had OTV met Elodia de betere kijkcijfers.