Hitte in Servië

Morries Leeraert

De hittegolf die afgelopen zomer rond Griekenland geconcentreerd was, bereikte ook Servië, dat er in vogelvlucht slechts 300 kilometer vandaan ligt. Al sinds eind mei was het er overdag gemiddeld zo'n 33 graden.

'Hoge drukgebied?! Allerhoogst ongekend neerdrukkend gebied!' Zo moet de vrije vertaling luiden van alle oef's, ah's, pff's en andere zuchten die geslaakt werden zodra iemand de deur uitging, de hitte in. De hitte legde hersenen en benen lam. Het was 's middags moeilijk om een vrije taxi te krijgen. Wie het zich permitteren kon, zat liever in een auto met een luchtblazer dan in een oververhitte stadsbus.

Als gevolg van de aanhoudende hitte hadden de steden te kampen met ongekende smog. Het verkeer bleef echter gewoon doorrazen, warm of niet. Elke dag waren er berichten van mensen die flauw vielen op straat. Er gebeurden meer verkeersongelukken dan gewoonlijk, omdat bestuurders kennelijk hun aandacht niet goed bij het verkeer konden houden. De airconditionings in kantoren en winkels draaiden op volle toeren.

De Servische overheid liet begin juli weten geen verkorte werktijden of een siësta toe te staan. Dat was in de Joegoslavische tijd wel zo, werd er geprotesteerd. Nu, zo luidde de redenering van de minister van Binnenlandse Zaken, moest er doorgewerkt worden zolang de temperatuur onder de 37 graden bleef. Bosbranden als in Griekenland of aan de kust van Kroatië waren er niet in Servië. Wel werd in buurland Montenegro een waarschuwing gegeven.

Door de aanhoudende hitte en de relatief geringe regenval dreigen de landbouwopbrengsten een stuk minder te worden. Vooral de oogst van maïs, soja en aardappelen zal bescheiden uitvallen, met prijsstijgingen tot gevolg.

Voor het fruit evenwel is het een goede zomer. De pruimen en meloenen zijn erg goed dit jaar. Het zal volgens de kenners excellente rakija (jenever, van fruitsoorten gestookt) opleveren.

De Serviërs zijn wel wat gewend. Hete zomers en koude winters zijn normaal voor het landklimaat dat er heerst. 'Maar dit duurt te lang, het is een marteling,' zegt Jelena met de nodige pathetiek. Dit is beslist niet overdreven als je je, zoals zij, op examens moet voorbereiden. 'Ik kan me niet concentreren. Mijn hersenen zijn vloeibaar, mijn handen plakken aan het papier vast.'

Bij deze hitte deden veel mensen hetzelfde als wanneer het regent: doen alsof ze er allergisch voor zijn. Wie niet de straat op hoefde, bleef thuis. Met de luiken dicht of een doek over het balkon om schaduw in het appartement te hebben.

Of ze gingen naar het strand aan de Donau in Novi Sad of het eiland Ada in de rivier de Sava in Belgrado. 'Ik zit met mijn studieboek aan het strand,' zegt Ivan, student economie. 'Maar pff, het lukt niet zo. Ik zit hier met mijn vrienden en we eten de hele dag watermeloen.' Of deze lange hittegolf met klimaatverandering te maken heeft, weet hij niet. 'We hebben wel vaker hete zomers? Maar uh, ja, het zal er wel mee te maken hebben.'

Zoals de berichtgeving over de Griekse bosbranden niet over een mogelijke klimaatverandering gaat maar over menselijke opzet, zo gaat de discussie in Servië ook over de al dan niet opzettelijke brandstichtingen door boeren die extra Europese subsidies willen binnenhalen en door huizenmakelaars of projectontwikkelaars die er munt uit willen slaan. In Servië worden deze groepen in één woord 'maffia' genoemd.

Publieke discussie over klimaatverandering bestaat bijna niet in Servië. De bevolking heeft, zo lijkt het, genoeg aan korte termijnproblemen. Zelden is er op de tv of in de krant aandacht voor het broeikaseffect. Ik trof alleen een achtergrondartikel over het smelten van de ijskappen op de pagina met 'buitenlands nieuws' aan.

Slechts enkele ngo's, waaronder het Green Network Vojvodina, proberen het verband tussen de opwarming van de aarde en het menselijk gedrag uit te dragen. Maar ook zij concentreren zich op wat dicht bij huis ligt: de vervuiling van de rivieren, de buitensporige en gevaarlijke uitstoot van benzeen in het nabij Belgrado gelegen stadje Pancevo en de bedreiging van de biodiversiteit in het Servische landschap.