Taal en toerisme

Maja Blazevic en Nevenka Blazevic

De globalisering heeft uiteraard ook gevolgen voor het taalbeleid in Europa. De rol en het belang van andere talen in de internationale communicatie mag niet onderschat worden. In dit artikel bespreken we het huidige en toekomstige belang van de Duitse taal in het toerisme aan de Kroatische kust. Tevens kijken we of het Engels als internationaal communicatiemiddel de overige talen zou kunnen vervangen in de toeristische sector in Kroatië.

Voor de kwaliteit van de toeristische sector is een goede communicatie onmisbaar. Kennis van vreemde talen is voor het Kroatische toerisme van groot belang omdat deze sector internationaal georiënteerd is. Talen zijn dan ook het belangrijkste onderdeel in het curriculum van de Kroatische toeristische opleidingen. Zowel bij beroepsopleidingen als op universitair niveau zijn twee of drie vreemde talen verplicht.

Kennis van vreemde talen komt ook naar voren in het classificatiesysteem van hotels in Kroatië, waar talenkennis een van de elementen is van de indeling. Zo dienen hotelmanagers, receptionisten en ander personeel in een vijfsterrenhotel over kennis van vier talen te beschikken, in een viersterrenhotel over kennis van drie talen, in een driesterrenhotel over kennis van twee talen en in twee- en eensterrenhotels over één taal.

Wat zijn de belangrijkste talen in het toerisme in Kroatië? Voldoet het Engels als internationaal communicatiemiddel aan de eisen die de toeristische sector stelt?

De positie van een vreemde taal moet in verhouding staan met het land van herkomst van de buitenlandse gasten. Volgens de statistieken van het Kroatische CBS zijn er in 2006 53 miljoen overnachtingen gerealiseerd: 11,3 procent hiervan waren binnenlandse toeristen en de overige 88,7 procent buitenlandse gasten.

Volgens tabel 1 komen deze toeristen uit Duitsland (23,4 procent), Italië (11,6 procent), Slovenië (11,2 procent), Oostenrijk (8,7 procent), Tsjechië (8,3 procent), Hongarije (4,1 procent) en Nederland (4,1 procent). Toeristen uit overige landen namen 28 procent van de overnachtingen voor hun rekening. Duitssprekende gasten (uit Duitsland en Oostenrijk) waren in totaal voor meer dan 32 procent van de toeristische overnachtingen in Kroatië verantwoordelijk.

Uit deze cijfers blijkt dat het Duits de eerste vreemde taal in het Kroatische toeristische onderwijs zou moeten zijn. Lange tijd was dit inderdaad de belangrijkste taal in de toeristische sector, maar is dit nog steeds zo?

In februari 2007 is onderzoek gedaan naar het taalgebruik in Kroatische hotels en toeristenbureaus op verschillende locaties langs de kust. Er zijn 25 hotelmanagers geïnterviewd, 23 salesmanagers, 55 receptionisten, 45 bediendes en 28 medewerkers van toeristenbureaus. Interviews zijn deels afgenomen tijdens een training van de Kroatische Vereniging voor Hoteliers en Restauranthouders en deels per telefoon. Hierbij zijn de volgende twee vragen gesteld:

De resultaten wijzen uit dat het gebruik van vreemde talen in verhouding staat tot het land van herkomst van de buitenlandse gasten. 84 procent van de ondervraagde medewerkers zet het Duits op de eerste plaats. Het Italiaans staat op de tweede plaats, gevolgd door het Engels en het Frans. Slechts 10 procent van de ondervraagden zet Engels op de eerste plaats, en 5 procent het Italiaans.

Tevens dachten alle (!) ondervraagde medewerkers dat het Engels als taal in de internationale communicatie niet voldoende is. Ook al lijkt het Engels minder belangrijk dan Duits of Italiaans, medewerkers moeten Engels kunnen spreken vanwege het internationale belang van de taal, vonden de ondervraagden.

Als klein land is Kroatië zich bewust van het belang van vreemde talen. Hierbij wordt het meertalenbeleid van de Raad van Europa gevolgd, wat wil zeggen dat kennis van verschillende talen op verschillende niveaus gestimuleerd wordt.

Vanaf het begin van het basisonderwijs is een vreemde taal verplicht. Leerlingen kunnen hierbij op basis van hun wensen, voorkeuren en motivatie zelf kiezen of ze Engels, Duits, Frans of Italiaans willen leren. Als ze eenmaal een keuze gemaakt hebben, zijn de leerlingen verplicht deze taal te blijven bestuderen tijdens hun verdere schoolcarrière; dat wil zeggen tijdens acht jaar basisonderwijs, drie of vier jaar middelbaar onderwijs en een of twee jaar op de universiteit.

Het overgrote deel van de leerlingen kiest Engels (86,44 procent) als eerste vreemde taal, gevolgd door het Duits (11,36 procent), Italiaans (0,38 procent) en Frans (0,30 procent).

De keuze van de eerste vreemde taal wordt door verschillende politieke, sociale en economische factoren bepaald. Doorgaans kiezen ouders voor hun zes- of zevenjarige kind, maar soms bepaalt het beperkte aanbod van de school de keuze.

Duits wordt het meeste gekozen in regio's dichtbij Oostenrijk, waar een lange traditie bestaat in het leren van de Duitse taal. In andere regio's kiezen ouders Duits uit praktisch oogpunt (als vakantiebestemming) of met het idee dat het makkelijker is om Engels na Duits te leren in plaats van andersom.

Weinig leerlingen leren Italiaans en Frans; Italiaans voornamelijk in plaatsen dichtbij de grens met Italië, en Frans in Zagreb, waar enkele scholen zijn die al lang lesgeven in deze taal.

Op Kroatische basisscholen is het ook mogelijk om gedurende vier jaar een tweede vreemde taal te leren. Dit is niet verplicht, maar het zou binnenkort verplicht gesteld kunnen worden.

Als tweede vreemde taal is het Duits populair, gevolgd door het Italiaans, Engels en Frans. De studie van een tweede vreemde taal wordt vaak voortgezet in het middelbaar onderwijs. En op gymnasia en in het beroepsonderwijs voor hotels en toerisme is het ook mogelijk om een derde vreemde taal te leren. Duits is op laatstgenoemde scholen voor alle studenten verplicht als eerste, tweede of derde vreemde taal.

Op universitaire opleidingen voor toerisme zijn doorgaans twee vreemde talen verplicht, waarbij uit Engels, Duits, Frans of Italiaans gekozen kan worden. Het merendeel kiest Engels als eerste taal, gevolgd door Italiaans, Duits en Frans. Studenten kiezen vaak Italiaans in plaats van Duits, omdat dit makkelijker geacht wordt en beter klinkt dan het Duits.

De uitkomsten van het onderzoek laten zien dat de huidige positie van het Duits redelijk bevredigend is. In het toerisme wordt het als de belangrijkste taal gezien en het Duits is verplicht voor studenten in het beroepsonderwijs voor hotels en toerisme.

Hoewel het Duits in het algemeen ondergeschikt is aan het Engels, blijft het de tweede vreemde taal in Kroatië. Als het leren van een tweede vreemde taal verplicht wordt, zal de positie van het Duits aanzienlijk verbeteren.

Zolang de meeste buitenlandse toeristen Duitssprekend zijn, zal het Duits de belangrijkste taal in de toeristische sector blijven. Alhoewel het niet lang meer zal duren totdat alle Duitssprekende gasten en zakenpartners Engels beheersen, blijft communicatie in hun moedertaal in het toerisme zeer welkom. Want zoals een Deens gezegde luidt: 'De Duitsers verkopen in het Engels, maar kopen in het Duits!'

Dit artikel is een bewerking van hun artikel 'Language use in tourism along the Adriatic coast in Croatia'. Bewerkt en vertaald uit het Engels door Suzanne Jansen.