Bulgarije

Hellen Kooijman

Begin november schudden de huizen in en rondom Sofia licht. Er werden aardbevingen variërend van 3,5 tot 2,5 op de schaal van Richter gemeten. De schokken zetten het denken over de gevolgen van een forsere aardbeving weer eens aan. Politici en verschillende wetenschappers menen echter dat het wel mee zal vallen. Anderen, onder wie professor Rangel Gjoerov van de Nieuwe Bulgaarse Universiteit, doen duistere prognoses. Volgens hen zit er een fikse aardbeving aan te komen.

Bulgarije maakte al kennis met zo'n ramp in 1977. Toen verwoestte een aardbeving van 7,4 op de schaal van Richter een groot deel van de stad Svisjtov, aan de Donau. Het idee dat dit nogmaals kan gebeuren, is een nachtmerrie.

En het is een argument waar anti-kernenergieactivisten mee schermen om de bouw van de geplande kerncentrale op het eiland Belene terug te draaien. Want Belene ligt op 25 kilometer van Sjivstov.

Tegenstanders zien in Belene een groot financieel, politiek, ecologisch en humanitair risico. Politici en het Bulgaarse nationale elektriciteitsbedrijf NEK vinden die angst ongegrond. NEK liet de Bulgaarse Academie van Wetenschappen onderzoek doen naar de seismologische activiteit in de Belene-zone. Die zou minimaal zijn.

Belene is belangrijk voor Bulgarije, zo beweren de voorstanders van de kerncentrale. Het land is voor 100 procent afhankelijk van Russisch aardgas en haalt 89 procent van zijn ruwe olie uit Rusland. De nieuwe kerncentrale zou Bulgarije minder afhankelijk maken van Rusland en zijn politieke grillen. Belene is bovendien onontbeerlijk voor de elektriciteitsvoorziening.

De oudere kerncentrale Kozloduj, ook aan de Donau, is op last van de Europese Commissie gesloten. De centrale zou te gevaarlijk zijn. De laatste reactor ging eind 2006 van het net. Bulgaarse politici fulmineerden. Kozloduj was officieel goed voor circa 30 procent van de binnenlandse elektriciteitsvoorziening. Door de sluiting zou het land weer koude en donkere winters tegemoet gaan.

Bovendien leverden de reactoren stroom aan omringende landen, waaronder Macedonië en Albanië. Ook daar zou het licht uitgaan. En Bulgarije zou forse exportwinsten mislopen.

Tot nu toe lijkt het allemaal wel mee te vallen. In de zomer van 2007 waren er stroomstoringen in Albanië, maar de vraag is of dat niet eerder te maken had met de droogte, waardoor Albanië's eigen waterkrachtcentrales minder kilowatt produceerden. In Bulgarije zelf was nauwelijks iets te merken van een tekort aan elektriciteit.

Waarom dat ding dan bouwen?, vragen tegenstanders als Greenpeace en het speciaal opgerichte platform BeleNE! zich af. Want ook het argument van onafhankelijkheid van Rusland is niet valide. Voor de bouw van de centrale is het Russische bedrijf Atomstrojeksport aangetrokken. Energiegigant Gazprom heeft een belang van 84 procent in deze firma. Rusland zal het uranium voor de centrale leveren en ook het kernafval verwerken.

Een ander tegenargument is het 'mysterieuze' karakter van de reactoren. Het gaat om twee AES92-reactoren, aangepaste drukwaterreactoren van sovjetmakelij. De reactoren die in Belene komen te staan zijn een nieuwe variant op dit type: de V-466. Volgens informatie van Atomstrojeksport voldoet de centrale aan alle Europese eisen voor lichtwaterreactoren.

Maar er is nauwelijks operationele ervaring mee. In Europa staat er nog geen. En soortgelijke types in het Indiase Kudankulum en het Iraanse Bushehr zijn nog niet in bedrijf. Atomstrojeksport verwijst zelf naar het Chinese Tianwan als voorbeeld voor de reactoren. Daar draaien sinds vorige zomer twee reactoren van het type AES91, versie 428. Die zouden een aardbeving van 7,0 op de schaal van Richter aankunnen. Maar die bescherming, zo zeggen critici, zien we niet terug in het ontwerp van de AES92 van Belene.

De fundamenten van Belene zijn al in 1984 gelegd, maar met het afbouwen ervan moest worden gestopt vanwege financiële tekorten en de felle protesten vanuit de milieubeweging. Het afbouwen van Belene is nu officieel beraamd op vier miljard euro; het duurste project in de postcommunistische geschiedenis van Bulgarije. Maar dat zou wel eens veel meer kunnen worden, berekenen tegenstanders. Deze som is immers al jaren geleden gecalculeerd.

Afgelopen oktober werd duidelijk dat het Duitse energieconcern RWE een belang van 49 procent in het project krijgt. RWE investeert 1,275 miljard euro in Belene en zal de bouw mede begeleiden.

Het gros van de Bulgaren is voor en ook de Europese Commissie heeft haar fiat gegeven. Officieel wachten de bouwers nog op de goedkeuring van het technische ontwerp. Een kwestie van formaliteit, zo menen Bulgaarse politici. Het lijkt er dus op dat de kerncentrale in Belene er komt.