Demografie: Hongarije

László Marácz

De blondine Andi (32) zou wel een gezin willen stichten, maar het zit er voorlopig niet in. Ze heeft een goede baan als handelsmanager bij een telecommunicatiebedrijf in Boedapest. Van haar salaris kan Andi redelijk rondkomen. Ze heeft een leuk ingericht appartement in de omgeving van het Moskou-plein. 'In de weekenden kom ik bij van de werkweek en ga ik het liefst naar een feest. Een gezin en kinderen stel ik nog maar een tijdje uit.'

De prognoses voor de bevolkingsafname in de nieuwe lidstaten van de Euroepse Unie zijn dramatisch. Hongarije vormt geen uitzondering. Het geboortecijfer per vrouw is in Hongarije 1,4. Hongarije zal volgens berekeningen van de Verenigde Naties in 2050 nog geen zeven miljoen inwoners tellen.

De bevolking van Hongarije schommelt al sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw rond de tien miljoen: 1950 9,3 miljoen; 1960 10,0 miljoen; 1970 10,3 miljoen; 1980 10,7 miljoen; 1990 10,4 miljoen en 2000 10,2 miljoen. De actuele stand van zaken ligt ergens rond deze 'magische' tien miljoen.

Onderzoekers verwachten echter op demografisch terrein radicale veranderingen. De Hongaarse bevolking neemt nu duidelijk af. Het geboortecijfer is lager dan het sterftecijfer, namelijk 94.647 versus 135.823. Dit resulteert in een bevolkingsafname van 41.176 personen dit jaar. Migratiecijfers compenseren deze trend niet.

De negatieve demografische trend wordt ook nog eens versterkt doordat Hongarije met een relatief hoog sterftecijfer van kinderen tot vijf jaar te maken heeft. Van elke duizend pasgeborenen zullen er negen voor hun vijfde levensjaar sterven. Dat is bijna twee keer zoveel als bijvoorbeeld in het naburige Tsjechië.

De oorzaken van de negatieve demografische trends houden verband met de transitie van het communistische naar het nieuwe kapitalistische systeem. De belangrijkste oorzaak van de negatieve demografische trend is economisch van aard. De transitie heeft geen algehele sociaal-economische verbetering gebracht in Hongarije.

Voor jonge gezinnen is het vinden van geschikte, betaalbare huisvesting haast een onoverkomelijk probleem en ook de kosten van kinderopvang zijn dramatisch gestegen. Dit laatste is in het nieuwe Hongarije veel slechter georganiseerd dan tijdens het communisme, toen het een kostenloze publieke voorziening was. De verandering van levensstijl na de val van het communisme heeft ook een impact op de trends. Vrouwen nemen op latere leeftijd kinderen en blijven langer werken of doorstuderen.

Het dalen van de bevolkingsaantallen in Hongarije zal gevolgen hebben voor de arbeidsmarkt. De arbeidsmobiliteit naar andere EU-landen is in vergelijking met de andere nieuwe lidstaten relatief laag. Desondanks zijn er al 80.000 vooral jonge Hongaren naar de rijkere EU-landen Oostenrijk, Duitsland, Groot-Brittannië, Zweden, Italië en Nederland vertrokken.

De verantwoordelijke staatssecretaris voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Judith Szekely, heeft alarm geslagen. Volgens haar heeft vijftien procent van de Hongaarse bedrijven een chronisch tekort aan arbeidskrachten.

De sectoren van de arbeidsmarkt die het meeste last ondervinden van de negatieve Hongaarse demografische trends zijn de verwerkingsindustrie, transport en logistiek, de telecommunicatie en de bouw. Hoe de trend van het arbeidstekort op korte termijn gekeerd kan worden is onduidelijk.

Het verbeteren van de demografische situatie is een zaak voor de langere termijn, hoewel de Hongaarse regering op dit punt geen echt beleid voert en bijvoorbeeld geen fiscale verlichting geeft aan echtparen die wel meer kinderen willen nemen. Eerder nog wordt op de kinderbijslag per kind bezuinigd, dit in het kader van een algehele bezuinigingspolitiek om de overheidstekorten weg te werken.

Rest het aantrekken van buitenlandse arbeidskrachten om het tekort op de arbeidsmarkt op te heffen. Op dit punt scoort Hongarije ook slecht. Vooralsnog is slechts 1,5 procent van de Hongaarse bevolking van buitenlandse komaf. Het gaat vooral om Roemeense en Oekraïense arbeidskrachten. Staatssecretaris Szekely verwacht echter dat de komende jaren ook Duitsers, Fransen en Oostenrijkers in Hongarije hun geluk zullen beproeven waarmee het arbeidstekort mogelijk opgevangen kan worden.