Etnisch stemmen

Erik Nijsten

Voor de vierde keer sinds het einde van de oorlog in Bosnië-Herzegovina in 1995, werden afgelopen oktober lokale verkiezingen gehouden. Wederom kozen de meeste kiezers langs etnische lijnen.

Op zondag 5 oktober konden ongeveer drie miljoen kiesgerechtigde inwoners van Bosnië-Herzegovina de weg naar de stembureaus maken om de leden van 149 stadsraden en 140 burgemeesters te kiezen. De opkomst was vrij hoog: 55 procent van de kiesgerechtigden bracht zijn of haar stem uit. De opkomst was daarmee hoger dan de vorige lokale verkiezingen en ook hoger dan verwacht.

In totaal deden er meer dan zestig verschillende partijen en meer dan 160 onafhankelijke kandidaten mee met de lokale verkiezingen. Van echte strijd was echter geen sprake.

De meeste kandidaten lieten zich uit over thema's die niets met lokale politiek te maken hadden. Een analyse van de Universiteit van Sarajevo concludeert zelfs dat slechts één procent van hun uitlatingen over relevante lokale politieke thema's ging. De campagnes werden vooral gedomineerd door nationalistische retoriek. En met succes.

In de Republika Srpska (RS), de Servische entiteit binnen Bosnië-Herzegovina waar overwegend Bosnische Serviërs wonen, werd de Alliantie van Onafhankelijke Democraten (SNSD) van premier Milorad Dodik de grootste partij.

In de Federatie, de entiteit binnen Bosnië-Herzegovina waar overwegend Bosnische moslims en Kroaten wonen, werden de Bosnische Partij van Actie (SDA) van de Bosnische moslim Sulejman Tihic (voormalig lid van het presidentiële driemanschap) en de Kroatische Democratische Unie van Bosnië-Herzegovina (HDZ-BiH) van de Bosnische Kroaat Ljubo Beslic (de burgemeester van Mostar) de grootste partijen.

De SDA won in de gebieden waar vooral moslims wonen. De HDZ-BiH won in de overwegend door Kroaten bevolkte gebieden. Dit is een vast patroon bij alle verkiezingen sinds het einde van de oorlog.

Alleen het feit dat de SDA en niet de Bosnische Partij van Bosnië-Herzegovina (SZBH) de meeste steun onder de Bosnische moslims kreeg kan verrassend worden genoemd. De leider van SZBH, Haris Silajdzic, is namelijk de huidige afgevaardigde van de Bosnische moslims binnen het driemanschap van presidenten van Bosnië-Herzegovina.

De oproep van de Hoge Vertegenwoordiger voor Bosnië-Herzegovina aan de kiezers om zich niet te laten leiden door nationalistische retoriek bleek dus tevergeefs. Sinds de laatste parlementsverkiezingen in 2006 is de politieke strijd tussen de vertegenwoordigers van de grootste etnische bevolkingsgroepen feitelijk alleen maar toegenomen.

Haris Siladjzic noemde tijdens een toespraak tot de Verenigde Naties de oprichting van de RS een grote fout en 'een beloning van genocide'. Zijn belangrijkste tegenstander, Milorad Dodik, verklaarde tijdens een televisie-interview op zijn beurt dat hij de onafhankelijkheid van RS zou uitroepen als hij van zijn positie werd gewipt. Het onderlinge wantrouwen is de afgelopen jaren dan ook alleen maar toegenomen.

De ondertekening op 8 november door de leiders van de SDA, de SNSD en de HDZ-BiH van hervormingsvoorstellen van de Europese Unie kwam voor velen dan ook als een volkomen verrassing. De voorstellen hebben betrekking op hervormingen van de grondwet, oplossingen voor de eigendomsproblematiek en het houden van een bevolkingscensus in 2011.

Deze hervormingen ziet de EU als absoluut noodzakelijk om de relaties met Bosnië-Herzegovina te intensiveren. Javier Solana, de coördinator van het EU-buitenlandbeleid en de eurocommissaris voor uitbreidingszaken, Olli Rehn, hebben laten weten dat een sterke bemoeienis van de EU op dit moment belangrijker is dan ooit te voren.

De ondertekening lijkt een stap in de goede richting. De afgelopen jaren is echter vaak gebleken dat de daadwerkelijke implementatie van voorstellen zeer traag en moeizaam verloopt.

De politieke verdeeldheid en het onderlinge wantrouwen tussen de leiders van de verschillende bevolkingsgroepen spelen hierbij een grote rol. Gelet op de uitslag van de lokale verkiezingen is het vooralsnog niet aannemelijk dat er, ondanks de ondertekening van de hervormingsvoorstellen, veel zal veranderen.