Bulgarije

Hellen Kooijman

De Bulgaren hoeven zich vooralsnog geen zorgen te maken, aldus de Bulgaarse minister van Financiën Plamen Oresjarski. Een beetje laconiek en met nauwelijks verborgen hoon kondigde hij eind januari aan dat, terwijl het in West-Europa ontslagen regent en de ene na de andere bank bij de overheid aanklopt, Bulgarije financieel stabiel is en nog geen enkele Bulgaarse bank hulp van buitenaf heeft ingeroepen.

Wat is er aan de hand? Wordt de crisis door het Bulgaarse kabinet zwaar onderschat, zoals commentatoren van buitenlandse financiële kranten menen? Of is het slechts een kwestie van traag volgen? Want hier en daar wordt wel steeds duidelijker dat ook de economie van het armste lid van de Europese Unie begint te buigen onder de kredietcrisis.

Het Internationale Monetaire Fonds had in januari als meest pessimistische prognose voor dit jaar een economische groei in Bulgarije van 2,1 procent. 'Een realistische berekening,' oordeelde Oresjarski. Hoewel de Bulgaarse banksector vooral bestaat uit West-Europese of daaraan gelieerde banken, meent de Bulgaarse Centrale Bank dat er nog geen vuiltje aan de lucht is. De Bulgaarse banken hebben nog voldoende kapitaal. Ondanks de redelijk hoge rente wees begin dit jaar niets er nog op dat de bedrijven hun kredieten niet zouden kunnen terugbetalen. Ook de Europese Commissie deed opbeurende mededelingen. Bulgarije zou als een van de weinige EU-landen een kans maken om het jaar 2009 af te sluiten met een begrotingsoverschot.

In de onroerendgoedsector vallen echter al klappen. Bouwprojecten in de grote steden, waaraan met veel enthousiasme was begonnen, worden steeds vaker stilgelegd wegens geldproblemen. Bouwfirma's bieden de vreemdste betaalschema's aan - 5 procent bij aanvang en zeven jaar na oplevering de rest van het bedrag - om toch maar geld binnen te krijgen. De prijzen van woningen zijn fors aan het dalen, vooral in de voorsteden. Volgens analisten is dit nog maar het begin. Naar verwachting zullen de huizenprijzen dit jaar met 10 tot zelfs 20 procent dalen.

Ook in andere sectoren laat de crisis zich geleidelijk voelen. De huurprijzen voor kantoorruimtes in Sofia en andere grote steden zijn door gebrek aan vraag met 20 tot 30 procent gekelderd. Verschillende fabrieken stopten tijdelijk hun productie en gaven de werknemers betaald verlof, zoals de cellulosefabriek in Svisjtov.

De werkloosheid groeit, zo melden de Bulgaarse kranten, voornamelijk door faillissementen. Het officiële werkloosheidcijfer was in januari 6,5 procent (0,23 procent meer dan in december). De vraag is echter of er in werkelijkheid niet meer slachtoffers vallen. Verschillende media berichtten begin dit jaar dat her en der firma's hun werknemers onder druk zetten om vrijwillig ontslag te nemen. Op deze wijze zouden ze het opgeven bij het arbeidsbureau van de redenen voor het ontslag - een wettelijke verplichting in Bulgarije - ontlopen.

De verkoop van nieuwe personenauto's daalde begin dit jaar met circa 12 procent. Met de luxe bolides was evenwel niets aan de hand. BMW en Mercedes gaan nog steeds over de toonbank alsof er geld genoeg is en Jaguar, zo meldden verschillende kranten, maakte in de maanden januari en februari zelfs winst.

Maar de verkoop van luxe auto's geeft een vertekend beeld. In de industrie wordt minder geproduceerd, zo meldde kwaliteitskrant Kapital. De cijfers van januari waren niet goed, al kwam dit deels ook door een tekort aan gas vanwege de gascrisis tussen Rusland en Oekraïne, waardoor sommige bedrijven twee weken lang de deuren sloten en andere op halve kracht werkten.

Los daarvan: de toekomst van de industrie is niet rooskleurig. Volgens Kapital omdat het aantal bestellingen met minimaal 30 procent gedaald is, de buitenlandse markten krimpen en omdat alleen al in januari het aantal nieuwe kredieten met 19 procent gedaald zou zijn. Gezien het aandeel van de industrie in het totale bruto binnenlands product - 25 procent - zal dit zeker effect hebben op de economische groei.

Ook in de handel zijn er signalen dat het minder goed gaat. De uitvoer van voedingsmiddelen, alcohol en sigaretten daalde met minstens 5 procent, zo meldde premier Sergej Stanisjev aan de BBC. Van de totale uitvoer van Bulgarije gaat 60 procent naar landen van de Europese Unie, maar de afzetmarkt voor Bulgaarse producten krimpt en er wordt minder door buitenlanders in het land geïnvesteerd.

Toch is het nog een beetje koffiedik kijken. Voor een echte analyse zijn de cijfers van februari, maart en liefst april nodig. Daarom zette de regering van premier Sergej Stanisjev tot nu toe nog geen grote reddingsacties op touw. 'We weten niet wat de bodem van deze crisis is,' verklaarde hij voor de BBC. 'Misschien wordt het allemaal nog veel erger en dan hebben we ons geld al uitgegeven,' zo meende de minister-president. Maar er staan parlementsverkiezingen voor de deur, en dan zou het zomaar kunnen dat die plannen er ineens toch gaan komen.

Voor de toeristische sector wordt niettemin gevreesd. Want gaan die verarmde westerse toeristen dit jaar niet gewoon wat dichter bij huis op vakantie? In populaire kuuroorden aan de Zwarte Zee, zoals Albena, wordt al rekening gehouden met een sluiting van de helft van de hotels deze zomer. De regering heeft daarom plannen geopperd om in ieder geval in deze sector de btw te verlagen naar circa 7 procent.

Ideeën zijn er ook om de visa voor Russische toeristen af te schaffen. Daarmee zou Bulgarije zo'n 16 miljoen leva aan visa-inkomsten mislopen, maar, zo is de verwachting, afschaffing van het visum zou wel weer zoveel Russen aantrekken dat het in totaal tien keer zoveel oplevert. Midden maart werd de eerste stap gezet. Russische jongeren tot 18 jaar kunnen sinds half maart visumvrij naar Bulgarije reizen.

De havenstad Varna heeft een originelere oplossing om het tij te keren. De stad gaat zichzelf verkopen als 'dé trouwstad van Oost-Europa'. Vooral vanuit Israël zouden duizenden paartjes elkaar maar al te graag willen trouw beloven onder de Bulgaarse zon.