 |
 |
 |
 |
Dit is het archief van Ablak van de jaargang 2009.
Inhoudsopgave nr.1 (maart) 2009
- REDACTIONEEL
- REPORTAGE
- Euroregen in Bratislava
- De Slowaken vierden afgelopen jaarwisseling niet alleen Oud en Nieuw, maar ook de invoering van de euro. Marlies Ootes was erbij.
- Smakuj Tradycje
- Tijdens de landbouwbeurs Grüne Woche in Berlijn was er veel nostalgie bij de Poolse standhouders en hun gasten. Een reportage van Kasper van Dijk.
- OPINIE
- EU en de Balkan
- Jan Marinus Wiersma en Ivana Petričević pleiten voor meer betrokkenheid van de EU bij de ontwikkelingen op de Balkan.
- ACHTERGROND
- Roma en de EU
- Hinke Pietersma analyseert het beleid van de Europese Unie jegens de Roma.
- TABEL
- Gasimport
- Europese afhankelijkheid van Russisch gas
- ERFGOED
- Mátyásemplom
- In Boedapest staat een juweel van een kerkje, de Matthiaskerk. Een korte geschiedenis.
- Werelderfgoed op de Balkan
- Sinds 1972 kunnen alle landen van de wereld hun culturele en natuurlijke erfgoed voordragen voor de Werelderfgoedlijst van Unesco, de organisatie van de Verenigde Naties die zich met onderwijs, wetenschap en cultuur bezighoudt. Landen kunnen bijzondere objecten van hun nationale, culturele en natuurlijke erfgoed voordragen voor de lijst om zo het bewustzijn over hun waarde onder de eigen bestuurders en burgers, maar ook in het buitenland, te vergroten. Of voorgedragen objecten op de Werelderfgoedlijst komen, wordt beslist tijdens de jaarlijkse vergaderingen van het World Heritage Committee, waarin vertegenwoordigers van 21 lidstaten zitting hebben. In deze Ablak presenteren wij u het officiële werelderfgoed van de Balkan-landen Bulgarije, Bosnië-Herzegovina, Servië, Kosovo, Macedonië en Montenegro.
- Deva en Hunedoara
- In het Roemeense Transsylvanië staan de historische Hongaarse ridderkastelen Deva en Hunedoara. Een reisverslag.
- BOEKBESPREKINGEN
-
- Rachel A. Epstein, In Pursuit of liberalism. International institutions in postcommunist Europe. Besproken door André Gerrits
- Hans van der Veen, Albanië Besproken door Alberic Pater
- Jan Willem Bos, Op bezoek in... Roemenië.; Bronja Prazdny, Op bezoek in... Bulgarije. Besproken door Greetje van der Werf
- AGENDA
Ablak, maart 2009
Euroregen in Bratislava
Marlies Ootes
Op 1 januari werd in Slowakije de euro geïntroduceerd. Na Slovenië, dat op 1 januari 2007 de eurozone toetrad, is Slowakije het tweede voormalige Oostblokland dat zijn eigen euromuntjes mocht ontwerpen. Een verslag uit Bratislava.
Na maandenlange voorbereidingen was het dan eindelijk zover: om twaalf uur 's
nachts op oudejaaravond regende het euro's in Bratislava. Op het aan de kade van
de Donau opgestelde beeldscherm welteverstaan. Op drie podia in de binnenstad van
Bratislava zou een groots feest worden gegeven om de invoering van de euro te
vieren, kondigde de lokale overheid begin december aan. Een avond vol optredens
van bekende Slowaakse artiesten moest de Slowaken warm laten lopen voor de nieuwe
munt.
Lees het hele artikel
Ablak, maart 2009
Roma en de EU
Hinke Pietersma
Sinds het proces van toetreding van de Midden-Europese landen tot de Europese Unie in de jaren negentig van start ging, staat het Roma-vraagstuk prominent op de agenda van de EU. Talloze initiatieven werden sindsdien ontplooid en nieuwe Roma-belangengroepen opgericht. Het Europese beleid is gericht op het tegengaan van discriminatie van de Roma en tracht hun sociaal-economische integratie zoveel mogelijk te bevorderen. Wat zijn tot nu toe de resultaten van dit beleid? En waarom klinkt de laatste jaren de roep om een hernieuwde Europese strategie ten aanzien van de Roma steeds luider?
Met de uitbreiding van de Europese Unie in 2004 en 2007 kwamen zo'n zes
miljoen Roma binnen de grenzen van de Europese Unie. Grote Roma-minderheden leven
in Slowakije, Tsjechië, Hongarije, Roemenië en Bulgarije. Ook in
potentiële kandidaten en kandidaat-lidstaten van de EU (in de westelijke
Balkan en Turkije) leven grote groepen Roma. Overigens worden de Roma in de
volksmond vaak 'zigeuners' genoemd; zelf vinden ze dit beledigend en
discriminerend en spreken ze liever van 'Rom' of 'Roma', wat 'mens' of 'volk'
betekent.
Lees het hele artikel
Ablak, maart 2009
Gasimport
Jan Limbeek
Er zijn drie routes voor het vervoer van Russisch gas naar Europa: via Wit-Rusland, via de Zwarte Zee en via Oekraïne. De pijpleidingen over Oekraïne vervoeren normaal gesproken zo'n 80 procent van de Russische gasexport naar Europa. De tabel laat zien dat sommige Europese landen er veel van te lijden hebben als die route wegvalt, zoals in de eerste weken van 2009 het geval was.
Niet alleen de laatste kolom is in dit verband van belang, maar ook de tweede
en de derde. Frankrijk is bijvoorbeeld voor 100 procent afhankelijk van de
Oekraïne-route, maar importeert slechts een bescheiden hoeveelheid gas uit
Rusland. Roemenië is eveneens voor 100 procent afhankelijk van de
Oekraïne-route, maar produceert zelf veel gas, zodat de uiteindelijke
gevolgen van het wegvallen van de route voor de Roemeense consumptie niet zo
groot zijn.
Bekijk de tabel
Ablak, maart 2009
Matthiaskerk in Boedapest
László Marácz
Aan het Drievuldigheisplein in het Boeda-deel van Boedapest staat een juweel van een kerkje, de Matthiaskerk, in het Hongaars Mátyástemplom. De kerk is gewijd aan Maria, maar wordt in de volksmond de Matthiaskerk genoemd, naar de Hongaarse koning Matthias Corvinus (1458-1490).
Het meest opvallend aan de drieschepige kerk zijn de slanke achthoekige
klokkentoren, die Matthias in 1470 liet afbouwen, en het kleurrijke dak van
geglazuurde majolicategels. De spitse klokkentoren van ruim 76 meter hoog is ook
goed te zien vanaf de Pester kant van de stad. De kerk heeft overigens pas tussen
1873-1893 haar huidige staat gekregen door het werk van de architect Frigyes
Schulek, die in late negentiende eeuw meerdere neo-gothische bouwwerken in
Hongarije heeft gemaakt.
Lees het hele artikel
Ablak, maart 2009
Bosnië-Herzegovina
Tatjana Meijvogel-Volk
De procedure voor opname op de lijst van cultureel erfgoed van Unesco was in volle gang, toen op 9 november 1993, vroeg in de morgen, de beroemde Stari Most van Mostar door Kroatisch-Bosnische troepen werd verwoest. Daarmee was de laatste brug over de Neretva verwoest. De brug was het symbool van deze Herzegovijnse stad en had ook zijn naam gegeven aan de stad (most = brug).
De Stari Most werd in 1566 door de beroemde Ottomaanse architect Mimar
Hayruddin gebouwd en had, 20 meter boven de Neretva, eeuwenlang weer en wind,
oorlogen en aardbevingen getrotseerd. Gedurende de eerste decennia was deze brug
over de Neretva en daarom een belangrijke verbinding in de handelsroute tussen
Venetië en Constantinopel.
Lees het hele artikel
Ablak, maart 2009
Macedonië
Suzanne Jansen
Als je in de oude binnenstad van Ohrid in Macedonië rondloopt, is de kans groot dat je op een gegeven moment door een oud mannetje in het Nederlands aangesproken wordt. Met weemoed vertelt hij dan over 'de goede oude tijd onder het communisme van Tito'. De grenzen met West-Europa waren nog open en veel Nederlandse toeristen reisden naar het toenmalige Joegoslavië, in de voetsporen van de personages uit de boeken van A. den Doolaard.
Mede dankzij hem was Ohrid in de jaren zeventig een populaire
vakantiebestemming voor Nederlanders. In 2006 is op de Maarschalk Tito-boulevard
van de stad een monument ter ere van de schrijver onthuld, in een poging de
Nederlandse toeristen weer naar de badplaats te lokken.
Lees het hele artikel
Inhoudsopgave nr.2 (april) 2009
- REDACTIONEEL
- ACTUALITEIT
- Ongewisse tijden voor Hongarije
- Tsjechische regering half weg
- ACHTERGROND
- Tien jaar na de bommen
- Op 24 maart was het tien jaar geleden dat de NAVO-bombardementen op Servië en Montenegro begonnen. Sindsdien is er in de Servische politiek veel gebeurd. Morries Leeraert geeft een overzicht
- EU-missie vervangt VN-missie in Kosovo
- Jorie Horsthuis bezocht Kosovo, ruim een jaar na zijn onafhankelijkheidsverklaring. In een reportage vertelt zij hoe de EULEX de UNMIK vervangt.
- KREDIETCRISIS
- De keerzijde van een markteconomie
- Herman W. Hoen beschrijft in dit inleidende artikel op het hoofdthema 'Oost-Europa en de financiële crisis' de oorzaken en de gevolgen van de crisis in Midden-Europa en de Balkan.
- Wankele prognoses
- Tabellen van enkele economische cijfers en prognoses.
- Zlotyverdriet en ander economisch leed
- De landen van Midden-Europa en de Balkan ontkomen niet aan de gevolgen van de mondiale financiële crisis, hoewel het ene land (bijvoorbeeld Hongarije) aanzienlijk hardere klappen oploopt dan het andere (bijvoorbeeld Polen). De landenspecialisten van Ablak maken over de nieuwe crisistijden een landenrondje: Hongarije, Polen, Roemenië, Tsjechië en Slowakije, Letland, Servië, Bulgarije, Kroatië.
- BOEKBESPREKINGEN
-
- Kenneth Morrison, Montenegro. A modern history. en Bernard Chiari Hg., Kaukasus. Wegweiser zur geschichte. Besproken door Erik Nijsten
- János Kornai, By force of thought. Irregular memoirs of an intellectual journey. Besproken door Jan Limbeek
- AGENDA
Ablak, april 2009
Ongewisse tijden voor Hongarije
László Marácz
De Hongaarse premier Ferenc Gyurcsány heeft eind maart op het congres van zijn Hongaarse Socialistische Partij (MSZP) vriend en vijand verrast met de aankondiging van zijn vervroegde aftreden. Gyurcsány raakte in de herfst van 2006 omstreden toen een bandje van zijn geheime rede voor fractiegenoten uitlekte, waarop hij toegaf de verkiezingen met vervalste statistieken over 's lands economie te hebben gewonnen. Uiteindelijk is hij bezweken onder de niet aflatende kritiek die hij hiermee over zich afriep.
De laatste jaren brokkelde het vertrouwen in hem langzaam af. Zelfs zijn
trouwe bondgenoot, het links-liberale Hongaars Verbond van Vrije Democraten
(SZDSZ) liet hem vorig jaar vallen en verruilde het regeringspluche voor de
oppositiebanken. Hierdoor was de regering-Gyurcsány een minderheidsregering
geworden.
Lees het hele artikel
Ablak, april 2009
De keerzijde van een markteconomie
Herman W. Hoen
De weelde van hoge groeicijfers in de afgelopen vijf jaren is wreed verstoord door sombere prognoses over de economie. De crisis lijkt hard toe te slaan in Midden- en Oost-Europa. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank sprongen al een paar keer financieel bij en er wordt een steeds grotere druk op de Europese Unie (EU) uitgeoefend toch vooral ook over de brug te komen. De EU is terughoudend en dat is niet zonder reden. Sommige landen in Midden- en Oost-Europa zijn namelijk niet alleen slachtoffer van de crisis, maar hebben zelf ook gefaald. Over de oorzaken en gevolgen van de crisis in Midden- en Oost-Europa.
Na de val van het communisme besloten de landen in Midden- en Oost-Europa tot
de implementatie van een markteconomie. Onderdeel van de transformatie was
integratie met de mondiale economie. Een van de gevolgen van deze integratie is
nu dat de landen hevig worden geraakt door de financiële crisis. Nadat de
landen in de jaren negentig bij de overgang naar een markteconomie werden
geteisterd door neergang van economische activiteit, ervaren ze nu opnieuw een
crisis. Deze legt de keerzijde van de nagestreefde markteconomie bloot en maakt
een abrupt einde aan de hoge groeicijfers in de periode tussen de twee
crises.
Lees het hele artikel
Ablak, april 2009
Wankele prognoses
Jan Limbeek
In de huidige tijdsspanne is elke prognose al achterhaald op het moment van publicatie. De hier gepubliceerde tabellen zijn afkomstig van de Interim Forecast die de Europese Commissie publiceerde op 19 januari 2009. Sindsdien zijn alle prognoses neerwaarts bijgesteld. In januari 2009 verwachtte het IMF voor dit jaar bijvoorbeeld nog een kleine groei van de wereldeconomie. Slechts twee maanden later, in maart 2009, ging het fonds uit van een mondiale krimp met een half tot één procent over 2009. Een lagere groei leidt automatisch tot andere cijfers, bijvoorbeeld tot een negatiever begrotingssaldo.
Bovendien zijn de prognoses gebaseerd op bekend beleid. Men houdt geen
rekening met effecten van nieuwe maatregelen die regeringen zouden kunnen nemen,
maar die nog niet genomen zijn. Voor 2010 zijn de vermelde voorspellingen daarom
simpele extrapolaties. Het is echter onwaarschijnlijk dat regeringen in de nabije
toekomst geen nieuwe maatregelen treffen. Kortom, nieuwe maatregelen en slechtere
economische cijfers zullen de prognoses beïnvloeden.
Bekijk de tabellen
Ablak, april 2009
Hongarije
László Marácz
Ferihegy terminal 1, het internationale vliegveld van Boedapest, op zo'n twintig kilometer van het centrum van de Hongaarse hoofdstad, maakt een verlaten indruk. Hoewel het bij aankomst zondagmiddag is en de Hongaren over het algemeen de zondagsrust respecteren, is het veel te rustig voor een stad als Boedapest, een metropool van tweeënhalf miljoen inwoners die in de jaren negentig nog gold als een dynamische transitiestad. Ik bespeur niet veel beweging in terminal 1, de thuishaven van de 'low budget'-vliegmaatschappijen. Een heel verschil met een aantal jaren geleden toen het - weekend of niet - juist op terminal 1 een drukte van belang was.
Misschien is de rust te wijten aan het wegblijven van sommige maatschappijen, zoals SkyEurope, een van de pioniers van de goedkope vliegreizen naar Midden- en Oost-Europa. SkyEurope heeft zich vorig jaar om onduidelijke redenen teruggetrokken uit Boedapest en dat scheelt wel wat reizigers.
Als ik de aankomsthal verlaat, staan er veel taxi's in de rij maar zijn er
nauwelijks passagiers. Voorheen was dit precies omgekeerd. Op weg naar het
centrum observeer ik dezelfde gelatenheid. De stad is veel te rustig voor wat ik
als het zwierige Boedapest ken. De huizen zien er flets en gehavend uit, de
mensen glijden langs de gebouwen en de taxi bonkt onderweg een aantal keren hard
omhoog.
Lees het hele artikel
Ablak, april 2009
Roemenië
Vlad Nicolae
'Ja ja, het is crisis!', mompelt de taxichauffeur spottend, terwijl het verkeer weer stil staat op Calea Victorie, een van Boekarests belangrijkste boulevards. Rond ons heen sjokken de dure sportwagens en de grote jeeps, symbolen van welvarend Boekarest. 'Ik kan niet wachten totdat ik al die verwende snel rijk geworden jongeren weer in de bus zie! Ze zullen in plaats van de X5 en Q7 weer gewoon moeten wennen aan vier vertrouwde letters: RATB!' lacht hij, doelend op de afkorting van het gemeentelijk vervoerbedrijf.
Of mijn taxichauffeur een visionair is zal nog moeten blijken, maar drie
maanden later kan iedereen merken dat het verkeer afgenomen is. Leaseauto's
worden inderdaad teruggebracht en doordat er minder bedrijvigheid is hoeven ook
minder goederen vervoerd te worden. Waar al die mensen gebleven zijn die vroeger
wel de auto pakten is voorlopig een raadsel. Het lijkt wel of ze verdwenen zijn
want ook de metro is minder druk. De aantrekkingskracht die Boekarest op
arbeiders en zakenmensen uit de provincie had is wat afgenomen.
Lees het hele artikel
Ablak, april 2009
Tsjechië en Slowakije
Marlies Ootes
Ook in Slowakije en Tsjechië is de economische crisis inmiddels aangekomen. Hoewel rating agencies als Moody's de Centraal- en Oost-Europese landen graag op een hoop gooien, bestaan er wel degelijk verschillen in de omvang en uitwerkingen van de crisis binnen deze regio. En juist dit over een kam scheren van deze staten kan leiden tot self-fulfilling prophecy.
Op 17 februari waarschuwde Moody's voor een eventuele downgrading van
banken met een groot aandeel aan investeringen in Centraal- en Oost-Europa,
vanwege de hoge schuldenlast in buitenlandse valuta en de geringe reserves van de
commerciële banken. Twee dagen later meldde de Financial Times dat
Tsjechische banken in totaal 192 miljard euro zouden hebben geleend van
buitenlandse kredietinstituten. Dit tot groot ongenoegen van de Tsjechische
Nationale Bank, die van schulden in vreemde valuta in hoogte van 38 miljard
sprak. Ook The Economist deed een duit in het zakje door het artikel
'Argentina on the Danube?'waarin Tsjechië tot de landen te rekenen die
overmatig leningen in vreemde valuta hebben opgenomen.
Lees het hele artikel
Ablak, april 2009
Letland
Jan van Steenbergen
Het had zo mooi moeten worden. Nadat Letland in 2004 tot de Europese Unie was toegelaten, schoot de economie van het kleine land aan de Oostzee als een komeet omhoog. De kredietcrisis heeft deze spectaculaire groei, de hoogste van Europa, echter razend snel doen omslaan in een diepe recessie. Letland, dat tot voor kort nog bekend stond als de 'Baltische tijger', is nu nog maar een heel klein, noodlijdend landje, dat op de rand van een faillissement balanceert.
Sommigen hebben het zien aankomen. Letland beschikt immers over alle
ingrediënten die nodig zijn om het land bloot te stellen aan een recessie:
een klein land, een onwaarschijnlijk hoge economische groei en een extreme
afhankelijkheid van export en buitenlands kapitaal. Een financiële crisis op
wereldschaal, met alle domino- en sneeuwbaleffecten van dien, moest juist daar
wel zijn tol eisen. En dat gebeurde: het investeringsklimaat in Letland is
inmiddels verslechterd tot dat van Oekraïne.
Lees het hele artikel
Ablak, april 2009
Servië
Morries Leeraert
De nieuwskoppen van de afgelopen maanden: 'Kredietcrisis sluipt Servië binnen', 'Servië in greep van crisis', 'IMF-delegatie in Belgrado'. Het nieuws van 24 maart: 'Tien jaar geleden begonnen de NAVO-bombardementen op Servië en Montenegro'. En vanaf 25 maart gaat het weer verder over harde munten. Dat is misschien wel de grootste verandering tot nu toe: niet zozeer Europese toenadering, het proces tegen Vojislav Sešelj in Den Haag en de dagelijkse politieke schandalen vullen de voorpagina's, maar de uiterst breekbare economie van het land.
Even leek het erop dat de wereldwijde financiële en economische crisis in
Servië geen storm teweeg zou brengen. Hier zijn geen banken omgevallen en
bedrijven hoeven niet te worden genationaliseerd, zoals in Amerika en Nederland
gebeurt. Ook valt het met de schuldenlast wel mee. Servië kende niet de
enorme expansie in kredietverlening bij banken, bedrijven en burgers, zoals in
Amerika of West-Europa. Volgens de Nationale Bank van Servië bedroeg de
schuldenlast per hoofd van de bevolking (hypotheken uitgesloten) 4.465 dinar, nog
geen 50 euro.Ter vergelijking: in Nederland heeft zo'n 26 procent van de
huishoudens een schuld van meer dan duizend euro.
Lees het hele artikel
Ablak, april 2009
Bulgarije
Hellen Kooijman
De Bulgaren hoeven zich vooralsnog geen zorgen te maken, aldus de Bulgaarse minister van Financiën Plamen Oresjarski. Een beetje laconiek en met nauwelijks verborgen hoon kondigde hij eind januari aan dat, terwijl het in West-Europa ontslagen regent en de ene na de andere bank bij de overheid aanklopt, Bulgarije financieel stabiel is en nog geen enkele Bulgaarse bank hulp van buitenaf heeft ingeroepen.
Wat is er aan de hand? Wordt de crisis door het Bulgaarse kabinet zwaar
onderschat, zoals commentatoren van buitenlandse financiële kranten menen?
Of is het slechts een kwestie van traag volgen? Want hier en daar wordt wel
steeds duidelijker dat ook de economie van het armste lid van de Europese Unie
begint te buigen onder de kredietcrisis.
Lees het hele artikel
Ablak, april 2009
Kroatië
In vergelijking met de omringende landen staat Kroatië er op dit moment nog relatief goed voor. Volgens de Wereldbank is dit vooral te danken aan het feit dat de financiële sector er vooralsnog buiten schot wist te blijven. Om een mogelijke kredietcrisis te voorkomen presenteerde de Kroatische regering in februari een reddingsplan.
Het plan van de Kroatische regering bestaat uit een tiental maatregelen,
waarvan ze enkele al op korte termijn wil invoeren. Deze betreffen het opstellen
van een nieuw overheidsbudget, een kapitaalinjectie in de toeristensector, een
hogere lening in het buitenland, scherpere controle op het importeren van
buitenlandse goederen en het verstrekken van overheidssubsidie aan mensen die
voor het eerst een huis kopen. De Kroatische minister-president Ivo Sanader
noemde de maatregelen 'een goede manier om grote structurele veranderingen in de
Kroatische economie door te voeren'.
Lees het hele artikel
Inhoudsopgave nr.3 (juni) 2009
- REDACTIONEEL
- ACTUALITEIT
- Tsjechisch EU-voorzitterschap
- Ondanks de binnenlandse politieke crisis hebben de Tsjechen het goed gedaan. Hinke Pietersma over het EU-voorzitterschap van Tsjechië.
- EUROPESE VERKIEZINGEN
- Historisch jaar met een bescheiden feestje
- Aan de vooravond van de Europese verkiezingen beschrijft Hinke Pietersma de rol van de nieuwe Oost-Europese lidstaten in het Europees parlement.
- Tabellen
- Jan Limbeek toont de verwachte economische groei tot en met 2014 volgens het IMF. Daarnaast twee tabellen over het Europees parlement.
- Oost-Europa stemt mee
- Tussen 4 en 7 juni doen de nieuwe Oost-Europese lidstaten van de Europese Unie voor het eerst gezamenlijk mee met de oude leden. De landenspecialisten van Ablak van Polen, Hongarije, Tsjechië, Roemenië, Bulgarije, Slowakije en Slovenië bekijken of er in hun land verkiezingskoorts heerst, welke verkiezingsthema's er spelen, welke partijen op winst of verlies staan en wat de wisselwerking is tussen Europese verkiezingen en nationale politiek.
- Hoezo 'niets te kiezen'
- Wilt u als lezer van Ablak uw keuze tijdens de Europese verkiezingen baseren op 'Oost-Europese thema's'? Lees dan de bijdrage van Suzanne Jansen over de denkbeelden van de Nederlandse politieke partijen inzake Oost-Europa.
- Werkplek: Europees parlement
- Ivana Petričević is medewerker van een Europarlementariër. Ze beschrijft hoe een gewone werkdag voor haar verloopt.
- FOTOREPORTAGE
- Huis kwijt in Mitrovica
- Wat doe je in Mitrovica als je huis plotseling instort.
- DANS
- Sloveens danstalent wordt ongeduldig
- Morries Leeraert bezocht het moderne dansfestival Gibanica (Moving cake) in Slovenië. Een reportage.
- BOEKBESPREKINGEN
-
- Tim Judah, Kosovo. What everyone needs to know. Besproken door Jorie Horsthuis
- Andrzej Stasiuk, Onderweg naar Babadag. Besproken door Margreet Strijbosch
Ablak, juni 2009
Tsjechië geslaagde voorzitter in tijden van crisis
Hinke Pietersma
In januari nam Tsjechië als tweede nieuwe lidstaat, na Slovenië, het halfjaarlijkse voorzitterschap van de Europese Unie op zich. Na een flamboyant Frans voorzitterschap, met een glansrol voor president Nicolas Sarkozy, was Tsjechië aan de beurt. Met zijn eurosceptische president Vaclav Klaus, die bij voorbaat geen Europese vlag aan zijn kasteel wil laten wapperen, blijkt Tsjechië toch tamelijk vastberaden de Europese Unie door tijden van crisis te loodsen.
Jitka Brodská, derde secretaris op de Tsjechische ambassade in Den
Haag, verwoordt hoe het huidige EU-voorzitterschap in Tsjechië wordt
ervaren. Volgens haar was de gemiddelde Tsjech zich in 2008 weinig bewust van het
naderende EU-voorzitterschap. Het Europese Bureau van vicepremier en minister
voor Europese Zaken Alexander Vondra kreeg daarom de opdracht een grote
publiekscampagne te starten onder het motto 'We gaan Europa zoeter maken'.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Historisch jaar met een bescheiden feestje
Hinke Pietersma
Dit jaar is een bijzonder jaar in de geschiedenis van Midden- en Oost-Europa. Tien jaar geleden, in november 1989, verdwenen het IJzeren Gordijn en de Berlijnse Muur en viel het communisme. Vijf jaar geleden, op 1 mei 2004, traden acht voormalige Oostbloklanden toe tot de Europese Unie. Op deze 'big bang' volgde op 1 januari 2007 nog de toetreding van Bulgarije en Roemenië. De Koude Oorlog ligt definitief in het verleden, de jongste generatie is opgegroeid in een verenigd Europa. Binnenkort mag de eerste generatie van na de Koude Oorlog haar stem uitbrengen voor het Europees parlement. Wat is de zeggingskracht van het huidige verenigde Europa?
Wat momenteel opvalt is dat Europa nog steeds een baken blijkt in tijden van nood. Zelfs het eurosceptische IJsland overweegt het EU-lidmaatschap aan te vragen vanwege de overwegend positief ervaren Europese respons op de wereldwijde economische crisis en de eigen wanprestaties op financieel terrein.
Ondanks de alom tegenwoordige uitbreidingsmoeheid binnen de EU, met alle
negatieve effecten van dien voor kandidaat- en potentiële
kandidaat-lidstaten, blijft de Europese integratie een topprioriteit in het
buitenlands beleid van deze landen. Europa is nog steeds aantrekkelijk voor de
buitenstaanders, maar welke conclusies trekt Europa zelf?
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Polen
Jan van Steenbergen
Op 7 juni trekt Polen naar de stembus om te beslissen wie de komende vijf jaar de vijftig Poolse zetels in het Europees Parlement zullen bekleden. In een land waar een aanzienlijk deel van de radio- en televisiezendtijd gewijd is aan de politiek van alledag is dit feit natuurlijk niet ongemerkt voorbij gegaan. Half mei zijn de campagnes dan ook in volle gang en zijn de partijen niet zuinig met modder.
Europa is erg geliefd in Polen. Maar liefst 85 procent van de Polen is van
mening dat het een goede zaak is dat Polen lid is van de EU, terwijl slechts 9
procent van het tegendeel overtuigd is. Het is vooral een kwestie van gevoel: of
de rest van Europa er blij mee is of niet, de EU is een culturele eenheid waar
Polen historisch gezien nu eenmaal onvervreemdbaar deel van uitmaakt. Men gelooft
heilig dat de aanwezigheid van Polen het niveau van de Unie ten goede komt en dat
een Europa zonder Polen ondenkbaar zou zijn.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Hongarije
László Marácz
Hongarije likt zijn wonden na zeven jaar beleid van de socialistische ex-premier Ferenc Gyurcsány, die in april aftrad vanwege zijn falende beleid. De erfenis van Gyurcsány is niet gering. Hongarije staat er op allerlei terreinen slecht voor, maar vooral financieel-economisch is het land er dramatisch aan toe. De opvolger van Gyurcsány, zijn minister van Economische Zaken Gordon Bajnai (41), heeft een hard bezuinigingsbeleid aangekondigd om orde op zaken te stellen.
Waarschijnlijk is dat de reden waarom er geen enkele vrouwelijke minister in
zijn kabinet te vinden is. Blijkbaar is de tijd van vriendelijkheden voorbij, nu
moet er 'doorgepakt worden door echte, stoere mannen'. Tegen deze achtergrond
vinden in Hongarije op 7 juni verkiezingen plaats voor het Europees Parlement,
waarbij interessant genoeg een vrouw, Krisztina Morvai, de luis in de pels van de
Hongaarse politiek is. De inzet van de verkiezingen zijn 22
parlementszetels.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Tsjechië
Marlies Ootes
Het aantal zetels in het Europees Parlement dat onder de Tsjechen wordt verdeeld is als gevolg van het toetreden van Bulgarije en Roemenië gedaald van 24 tot 22. Wie deze zetels zullen bezeten, beslissen de Tsjechen op 5 en 6 juni.
De Tsjechen hebben echter niet al te veel trek in de verkiezingen voor het
Europees Parlement. Maar liefst 74 procent van de ondervraagde Tsjechen vindt de
Europese verkiezingen niet interessant, zo bleek uit de Eurobarometer van begin
dit jaar. Alleen de Letten overtreffen deze score nog: 79 procent van de
bevraagde inwoners van Letland interesseert zich niet voor de Europese
verkiezingen. Het gemiddelde van alle EU-lidstaten ligt op 53 procent.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Roemenië
Na bijna tweeënhalf jaar EU-lidmaatschap zal de Roemeense kiezer op 7 juni bepalen welke 33 politici het land in Brussel zullen vertegenwoordigen. Net als bij de afgelopen parlementsverkiezingen van november 2008 zullen de inmiddels regerende Democraat Liberale Partij (PD-L) van premier Emil Boc en president Traian Basescu, en de Sociaal-Democratische Partij (PSD) uitmaken wie de grootste partij wordt. De PSD maakt in het Europese parlement deel uit van de Europese Socialistische Partij, terwijl de PD-L de rijen van de Europese Volkspartij aanvult.
Op 1 januari 2007 werd Roemenië dan toch eindelijk lid van de Europese
Unie. Het enthousiasme was groot. In de ogen van veel Roemenen 'keerde het land
terug naar Europa, waar het na de Tweede Wereldoorlog door een fout van de
geschiedenis uit verbannen was'. Veel West-Europeanen en sommige Roemenen echter
vonden dat het nog te vroeg was, gezien het grote verschil in welvaart met de
rest van de EU en de problemen met corruptie.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Bulgarije
Hellen Kooijman
Zoals gewoon lijkt te worden in de Bulgaarse politiek zijn verschillende partijen ook nu weer verstrengeld in allerlei schandalen, ditmaal over het kandidaatschap voor de Europese verkiezingen. Toch lijkt niet het winnen van 'Europa', maar de nationale verkiezingen het doel in deze machtsstrijd.
Bulgarije was nog geen half jaar lid van de Europese Unie toen het mocht
meedoen aan de Europese parlementsverkiezingen. Het land kwam met minstens drie
verrassingen. Het kreeg een partij in het Europese parlement, die nog geen zetels
had in het eigen parlement. De partij Burgers voor een Europese ontwikkeling van
Bulgarije (GERB), eind 2006 in het leven geroepen door de populaire burgemeester
van Sofia Bojko Borissov, kreeg vijf zetels. De partij snoepte daarmee een deel
weg van de Bulgaarse Socialistische Partij (BSP), die tegen de verwachting in er
ook maar vijf kreeg.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Slowakije
Marlies Ootes
Slowakije heeft momenteel een triest record in handen: in 2004 nam nauwelijks 17 procent van de Slowaken zich de moeite om voor hun vertegenwoordigers in het Europees Parlement naar de stembus te gaan. Dit was het laagste opkomstpercentage in de geschiedenis van de Europarlementsverkiezingen.
Over het hoe en waarom van deze lage opkomst zijn de meningen verdeeld.
Sommigen zeggen dat, omdat de Oost-Europese landen bij de eerste Europese
verkiezingen in juni 2004 pas net tot de Europese Unie (EU) waren toegetreden, de
bevolking nog geen idee had wat precies op haar af zou komen, en daarom eerst
maar de kat uit de boom keek. Anderen wijten de beperkte interesse aan het
ontbreken van informatie over Europese vraagstukken in de media.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Slovenië
Erik Nijsten
Begin mei werd in de Sloveense hoofdstad Ljubljana de Week van Europa georganiseerd. Deze week werd aangegrepen om de naderende verkiezingen voor het Europese Parlement te promoten. Ondanks alle lof vanuit het Europees Parlement die Slovenië na afloop van zijn voorzitterschap tijdens de eerste helft van 2008 kreeg, is er onder de Sloveense bevolking namelijk maar weinig interesse voor de komende Europese parlementsverkiezingen.
Voedsel- en energieveiligheid: op verschillende posters in Ljubljana worden
deze thema's onder de aandacht gebracht. Slogans als 'Wat voor Energie willen
wij? Breng uw stem uit tijdens de Europese Verkiezingen!' moeten ervoor zorgen
dat de Slovenen de weg naar de stembus vinden. Net als in andere lidstaten wordt
in Slovenië echter een lage opkomst verwacht.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Hoezo 'niets te kiezen'
Suzanne Jansen
De verkiezingen voor het Europees Parlement staan voor de deur. Tussen 4 en 7 juni gaan in alle 27 lidstaten van de Europese Unie de burgers naar de stembus. In Nederland zijn er maar liefst 17 kandidatenlijsten waarop de kiezer zijn stem kan uitbrengen. Maar valt er wel wat te kiezen? Waarin onderscheiden deze partijen zich, en op basis van welke thema's bepaal je je keuze? Speciaal voor de Ablak-lezers heb ik drie thema's uitgezocht die gerelateerd zijn aan Oost-Europa en de Balkan: de uitbreiding en de grenzen van de Europese Unie, vrije arbeidsmigratie binnen de EU, en de toekomst van het Europees regionaal beleid. Onderstaand overzicht is niet allesomvattend, keuzes - zo onpartijdig mogelijk - moesten gemaakt worden.
Naast de Nederlandse gevestigde partijen CDA, PvdA, VVD, D66,
ChristenUnie/SGP, D66, GroenLinks, SP, PVV, PvdD en De Groenen, is er een aantal
andere Nederlandse partijen, al dan niet speciaal voor deze verkiezingen
opgericht: Europa Voordelig! & Duurzaam, Europese Klokkenluiders Partij,
LibDem, Partij voor de Europese Politiek en Solidara. Verder zijn er ook twee
pan-Europese bewegingen, die met hetzelfde programma in meerdere landen meedoen
aan de verkiezingen, namelijk Libertas Europa en Newropeans.
Lees het hele artikel
Ablak, juni 2009
Werkplek: Europees Parlement
Ivana Petričević
Ivana Petričević behaalde een MA Europese Studies aan de Universiteit van Amsterdam. Zij werkte als projectmedewerkster voor vertrekkend Europees parlementslid Jan Marinus Wiersma (PvdA). Nu werkt ze als medewerkster voor Emine Bozkurt, nummer twee op de PvdA-lijst voor de Europese verkiezingen. Petričević vertelt hoe een werkdag in het Europees Parlement eruit ziet.
Het is acht uur in de ochtend in de hoofdstad van Europa. Op straat haast iedereen zich naar het werk. Metro's, trams en bussen zitten tot negen uur helemaal vol. Toch lopen ook veel mensen naar kantoor, want in Brussel kun je makkelijk wonen in de buurt waar je werkt. Woonruimte is zo gevonden. Iedere buurt heeft voor elk wat wils. Woningen zijn vergeleken met Amsterdam veel ruimer en doorgaans voordeliger.
Helaas kan je in Brussel niet naar hartelust fietsen. Alleen een enkele
dappere Nederlander durft de fiets naar zijn werk te nemen. Fietspaden zijn in
Brussel namelijk een sporadisch verschijnsel.
Lees het hele artikel
Inhoudsopgave nr.4 (september) 2009
- REDACTIONEEL
- ACTUALITEIT
- Een uit de hand gelopen picknick
- Op 9 november is het twintig jaar geleden dat de Berlijnse muur viel. Hinke Pietersma blikt terug.
- De mediarevolutie van Bulgarije
- Ook in Bulgarije ging twintig jaar geleden het communisme ten onder. Peter Dobrev beschrijft hoe in zijn land de communisten de omwenteling wisten te sturen.
- Sloveens imagoverlies in Europese Unie
- Door het grensconflict met Kroatië over de baai van Piran dreigt Slovenië zijn opgebouwde goodwill binnen de Europese Unie te verspelen. Een analyse van Erik Nijsten.
- Estland en de pijn van Molotov-Ribbentrop
- Zeventig jaar geleden werd het Molotov-Ribbentrop-pact gesloten. Jeroen Bult beschrijft welk spoor dit pact heeft nagelaten in de psyche van de Esten
- REPORTAGE
- Zorgen in Letland
- Niels van Ommering onderzocht de psychiatrische zorg in Letland en ging er naar instellingen voor de geestelijke gezondheid. Een reportage.
- Grieken in Bulgarije
- In Bulgarije wonen naar schatting 26.000 Grieken. Svetla Asenova over de Griekse gemeenschap in Bulgarije.
- SAMENLEVING
- Trouwen op zijn Roemeens
- Afgelopen zomer stapte Ablak-redacteur Vlad Nicolae in Roemenië in het huwelijksbootje. Hij weet nu alles over trouwen op zijn Roemeens.
- Trouwen op zijn Pools
- Ablak-redacteur Jan van Steenbergen trouwde in Polen. Zijn vrouw Anna vertelt over trouwen op zijn Pools.
- OOST-EUROPESE STEDEN
- Turda
- Het stadje Turda in Transsylvanië is volgens Lásló Marácz om drie redenen uw bezoek waard: het stadje zelf, de kloof van Turda en de zoutmijnen.
- Litomyšl
- Het Tsjechische Litomyšl is maar een klein stadje, maar volgens de Tsjechische normen wel 'een plaats van allure'. Hans Renner leidt ons rond.
- PORTRET
- Joseph Roth: Europeaan en humanist
- De Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie was een hoofdthema in het werk van de Oostenrijkse schrijver Joseph Roth. Historicus Johan van Beek legt uit waarom hij Roth een 'hartstochtelijke Europeaan' vindt.
- BOEKBESPREKINGEN
-
- Emerson Vermaat, Het Ribbentrop-Molotov pact 1939. Prelude tot de Tweede Wereldoorlog. Besproken door Jan Limbeek
- Jan Willem Bos, Verdacht. Mijn securitatedossier. Besproken door Jorie Horsthuis
- Johan de Boose, De poppenspeler en de duivelin. Reis naar de schimmen van Kroatië. Besproken door Tatjana Meijvogel-Volk
Ablak, september 2009
Een uit de hand gelopen picknick
Hinke Pietersma
Op 9 november 1989 viel de Berlijnse Muur. Duizenden Oost-Duitsers stroomden West-Berlijn binnen na bijna 30 jaar van scheiding. Aanleiding waren de historische woorden van het Politbureaulid Günter Schabowski dat burgers van de DDR per direct zonder voorwaarden de grens over mochten. Inwoners verzamelden zich bij de grensovergangen onder het scanderen van 'Tor auf!' en 'Wir kommen wieder!' en eisten doorgang van de verbijsterde grenswachten, die uiteindelijk onder de druk bezweken. Vanaf dat moment volgden de gebeurtenissen elkaar snel op en nog geen jaar later, op 3 oktober 1990, was de eenwording van Duitsland een feit. Welke ontwikkelingen leidden tot de val van de muur? En hoe wordt daar nu op teruggekeken?
In de nacht van 12 op 13 augustus 1961 werd de Berlijnse Muur gebouwd. De
leegloop van de DDR vormde een steeds ernstigere bedreiging voor de Oost-Duitse
economie. Sinds de oprichting van de DDR in 1949 waren al zo'n 2,5 miljoen
voornamelijk jonge hoogopgeleide burgers naar het Westen gevlucht. Meestal via
Berlijn, omdat de Duits-Duitse grens elders al hermetisch was afgesloten met een
vijf kilometer brede zone van verboden gebied, die slechts toegankelijk was voor
lokale inwoners. De Sovjet-Unie stemde in met de bouw van de Muur. Ze had het
liefst gezien dat heel Berlijn aan de DDR was overgedragen, maar werd hierin
gestuit door westers verzet.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2009
Sloveens imagoverlies in Europese Unie
Erik Nijsten
Mei 2004 trad Slovenië samen met negen andere Oost-Europese landen toe tot de Europese Unie (EU). In 2007 traden Roemenië en Bulgarije ook toe. Van deze twaalf nieuwe lidstaten wordt Slovenië vaak de beste leerling van de klas genoemd. Toch ligt Slovenië de laatste tijd steeds vaker onder vuur.
In vergelijking met de andere elf nieuwe lidstaten onderscheidt Slovenië
zich vooral op economisch vlak. Door zijn ligging was Slovenië al tijdens de
Joegoslavische periode (1945-1991) belangrijk voor de handel met West-Europa.
Vooral de buurlanden Italië en Oostenrijk waren belangrijke handelspartners.
Nadat Slovenië onafhankelijk werd, kon men blijven profiteren van deze
buitenlandse handelsbetrekkingen. Dit resulteerde al snel in een stabiele
economische groei.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2009
Estland en de pijn van Molotov-Ribbentrop
Jeroen Bult
Zeventig jaar na het sluiten van het niet-aanvalsverdrag tussen Hitler-Duitsland en Stalins Sovjet-Unie voelen de Esten zich nog altijd door Rusland verraden. Het verdrag betekende immers voor Estland de definitieve inlijving in de Sovjet-Unie. Rusland op zijn beurt weigert dit te erkennen.
Op 23 augustus 1989 vormden naar schatting anderhalf miljoen Esten, Letten en
Litouwers een menselijke keten die reikte van Vilnius tot Tallinn. Dit vreedzame
protest - op de golven van Michail Gorbatsjovs perestrojka - was het voorlopige
hoogtepunt van aanzwellend verzet tegen de incorporatie van Estland, Letland en
Litouwen in de Sovjet-Unie. De deelnemers stonden stil bij de vijftigste
'verjaardag' van het meest omstreden document dat de internationale diplomatie in
de twintigste eeuw voortbracht, het Niet-Aanvalsverdrag tussen Duitsland en de
Sovjet-Unie, genoemd naar de ministers van Buitenlandse Zaken Molotov en Von
Ribbentrop.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2009
Zorgen in Letland
Niels van Ommering
De psychiatrie in Oost-Europa kampt met een slecht imago. Grote inrichtingen achter hoge muren, ver weg van de bewoonde wereld, waar honderden psychiatrische patiënten een geïsoleerd bestaan leiden. De vraag is hoe actueel dit beeld nog is. Om een antwoord te vinden op deze vraag, bezocht ik onder meer een grote psychiatrische inrichting in Letland.
Als ik besluit om bij wijze van tijdverdrijf mijn duim omhoog te steken
terwijl ik op de bus wacht, is het meteen bij de eerste auto raak. 'Valmiera?'
vraag ik, als het raampje wordt opengedraaid. De bestuurder knikt. Ik open het
portier en stap in. Enkele ogenblikken later rijden we weer op volle snelheid
over de autoweg, die in het noorden van Letland de provinciesteden Rujiena en
Valmiera met elkaar verbindt.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2009
Grieken in Bulgarije
Svetla Asenova
Grieken vormen in Bulgarije een kleine maar specifieke minderheid. Sveta Asenova, zelf van Grieks-Bulgaarse komaf, onderzocht de geschiedenis van de Grieken in Bulgarije.
In Bulgarije wonen naar schatting 26.000 Grieken. Zij kunnen in drie groepen
onderverdeeld worden. Het meest talrijk zijn de in oorsprong nomadische
Karakatsjanen, die in 1997 nog rond de 23.000 zielen telden. De tweede groep
wordt gevormd door de Grieken die van oudsher op een vaste plaats in het gebied
van het huidige Bulgarije leven. En dan is er nog een kleine, derde groep van
Grieken die in de jaren van de Griekse burgeroorlog (1946-1949) in Bulgarije hun
toevlucht zochten, maar die na 1989 grotendeels terugkeerden naar
Griekenland.
Lees het hele artikel
Ablak, september 2009
Trouwen op zijn Roemeens
Vlad Nicolae
Maandenlange voorbereidingen, heftige ruzies met bemoeizuchtige familieleden, gestrest zijn op de grote dag waarop je - misschien wel tevergeefs - het iedereen naar de zin probeert te maken. Met de woorden 'trouwen doe je niet voor jezelf' proberen vrienden je van tevoren duidelijk te maken hoe het bruidspaar op de grote dag geleefd zal worden. Als iemand die onlangs zelf in Roemenië in het huwelijksbootje stapte herken ik hier wel een kern van waarheid in. Maar als het zo erg is waarom doet een Roemeen zich dit dan aan?
Ook al eindigt bijna een op de vijf huwelijken bij de rechter, trouwen is nog
steeds vanzelfsprekend. Als er kinderen in de planning zijn, of zelfs al
onderweg, wordt er na jaren van samenwonen toch nog getrouwd. Vrouwen trouwen
rond hun 26ste, terwijl mannen pas rond hun 30ste de stap durven maken. Eveneens
vanzelfsprekend is het om niet alleen bij de gemeente maar ook in de kerk te
trouwen. Dat sommigen alleen bij dit soort gelegenheden een kerk van binnen zien
mag de pret niet drukken.
Lees het hele artikel