Bulgarije

Hellen Kooijman

Zoals gewoon lijkt te worden in de Bulgaarse politiek zijn verschillende partijen ook nu weer verstrengeld in allerlei schandalen, ditmaal over het kandidaatschap voor de Europese verkiezingen. Toch lijkt niet het winnen van 'Europa', maar de nationale verkiezingen het doel in deze machtsstrijd.

Bulgarije was nog geen half jaar lid van de Europese Unie toen het mocht meedoen aan de Europese parlementsverkiezingen. Het land kwam met minstens drie verrassingen. Het kreeg een partij in het Europese parlement, die nog geen zetels had in het eigen parlement. De partij Burgers voor een Europese ontwikkeling van Bulgarije (GERB), eind 2006 in het leven geroepen door de populaire burgemeester van Sofia Bojko Borissov, kreeg vijf zetels. De partij snoepte daarmee een deel weg van de Bulgaarse Socialistische Partij (BSP), die tegen de verwachting in er ook maar vijf kreeg.

Een tweede surprise was dat er voor het eerst Turkse parlementariërs in het Europarlement kwamen. Uit de Beweging voor Recht en Vrijheden (DPS), die in Bulgarije opkomt voor de belangen van de Turkse minderheid, kwamen vier personen in het parlement. Bovendien wist het kersverse EU-lid drie zetels te veroveren voor een partij die tegen het EU-lidmaatschap van Bulgarije was: de nationalistische partij Ataka (Aanval).

Een Ataka-lid liet al snel zijn duivelse kant zien door een nieuw Hongaars parlementslid van Roma-afkomst te beschimpen. 'In Bulgarije krijg je mooiere zigeunermeiden voor 5000 euro,' had hij naar een collega gemaild. Sommige parlementsleden vonden dat de beste man het veld moest ruimen. In Bulgarije schudden Europees gezinde politici het hoofd. Dit was de zoveelste aantasting van het toch al niet zo beste imago van Bulgarije.

De Europese parlementsverkiezingen zijn belangrijk voor Bulgarije. Corruptie, de Europese subsidies, criminaliteitsbestrijding: het zijn allemaal zaken waarvoor Bulgarije door de Europese Commissie op de vingers is getikt. Goede Bulgaarse politici in het Europees parlement kunnen beslissingen hieromtrent de goede richting uitsturen.

Was er bij het vorige Europarlement nog sprake van een nieuw EU-lid dat het nog allemaal moest leren, Bulgarije komt daar nu niet meer mee weg. Voor de komende verkiezingen zijn daarom enkele zwaargewichten uit de kast getrokken. De Nationale Beweging van Simeon de Tweede (NDSV) zette de huidige eurocommisaris voor Consumentenzaken, Miglena Kantsjeva, als lijsttrekker op nummer een. En de BSP plaatste de huidige minster van Buitenlandse Zaken Ivailo Kalfin als eerste op de lijst.

Dit was totaal onverwacht, omdat eigenlijk de nieuwe minister van Europese Zaken, Meglena Ploegtsjieva, getipt werd als lijsttrekker. Maar, zo meldde premier Stanisjev, Ploegtsjieva is te belangrijk voor het eigen kabinet. Ze is immers aangesteld om te zorgen voor de correcte verdeling van de EU-fondsen, een gebied waarop het in het recente verleden flink misging.

Waarmee meteen duidelijk is waar de prioriteiten liggen en waar het om draait: wie wint de Bulgaarse parlementsverkiezingen in juli? Zoals veel opiniepeilers al hebben geanalyseerd: de uitkomst van de Europese verkiezingen is daar een goede graadmeter voor. De Europese verkiezingen gingen daarom vergezeld van een machtsstrijd met de nodige schandalen en twisten.

Het begon met de datum van de verkiezingen. Waarom die niet samen laten vallen met de nationale verkiezingen? opperde de NDSV, de partij van tsaar Simeon de Tweede, die zich profileert als de enige partij die echt Europees zou denken. Dit ketste af bij de socialisten. Volgens de grondwet kon dit niet, meenden zij. Het parlement zou dan immers eerder moeten aftreden dan de wettelijk vastgestelde termijn, was het argument.

Een schandaal veroorzaakte de Unie van Democratische Krachten (SDS), de beweging die in het verleden een paar keer regeerde en nu in de oppositie zit. De beweging vormde samen met de Beweging voor een Sterk Bulgarije (DSB) van voormalig premier Ivan kostov de 'Blauwe Coalitie'. Maar halverwege de rit werd SDS-leider Plamen Joeroekov uit de partij geknikkerd. Joeroekov probeerde zich daarop solo te kandideren voor de Europese verkiezingen, wat de oude partijleden binnen de SDS betitelden als verraad.

'De hele stap is uitgedokterd door de coalitiepartijen BSP en de Turkse minderheidspartij DPS,' aldus de nieuwe leider van de SDS in de Bulgaarse media. Volgens hem waren ze erop uit de kandidatuur van de Blauwe Coalitie voor de Europese verkiezingen te ondermijnen, maar het lijkt er meer op dat de nieuwe SDS bang is dat Joeroekov zich ook kandidaat stelt voor de nationale verkiezingen. Het hele getouwtrek werd zelfs tot het gerechtshof gebracht. Tijdens het schrijven van dit stuk was nog niet duidelijk of Joeroekov zich als solist mag registreren voor de Europese verkiezingen.

En dan was er nog de nieuwe centrumrechtse partij van voormalig boerenleider Jane Janev Orde, Wet en Gerechtigheid (RZS), die zoals de Bulgaare krant Kapital het verwoordde 'hysterisch' om zich heen sloeg met allerlei onbewezen beschuldigingen om kiezers naar zich toe te lokken. Zo zouden islamitische extremisten bezit hebben genomen van enkele dorpen waar met name Bulgaarse Turken wonen.

De RZS speelde hiermee in op sentimenten die al langer leven onder een deel van de Bulgaarse bevolking en die voorheen vooral werden aangesproken door de nationalistische partij Ataka. Het geduvel lijkt allemaal bedoeld om de gedoodverfde winnaar van de Bulgaarse parlementsverkiezingen, GERB, in de wielen te rijden.

De prognose voor de Europese verkiezingen: 24 procent (6 zetels) voor GERB, 15 tot 16 procent (4) voor de BSP, 7 tot 8 procent (2 zetels) voor de DPS, evenveel procenten (2) voor Ataka en even zoveel stemmen voor de Blauwe coalitie. De beweging van tsaar Simeon maakt kans op 1 zetel, evenals de partij van Jane Janev.

Overigens is de belangstelling voor politiek onder de Bulgaren door alle schandalen en conflicten de laatste jaren dramatisch gedaald, zowel voor de landelijke als voor de Europese verkiezingen. Slechts 28 procent van de Bulgaarse stemgerechtigden stemde tijdens de Europese verkiezingen in 2007. De verwachting is nu dat dit percentage iets hoger, maar maximaal 35 procent zal zijn.