Kroatië
Erik Nijsten
In vergelijking met de omringende landen staat Kroatië er op dit moment nog relatief goed voor. Volgens de Wereldbank is dit vooral te danken aan het feit dat de financiële sector er vooralsnog buiten schot wist te blijven. Om een mogelijke kredietcrisis te voorkomen presenteerde de Kroatische regering in februari een reddingsplan.
Het plan van de Kroatische regering bestaat uit een tiental maatregelen, waarvan ze enkele al op korte termijn wil invoeren. Deze betreffen het opstellen van een nieuw overheidsbudget, een kapitaalinjectie in de toeristensector, een hogere lening in het buitenland, scherpere controle op het importeren van buitenlandse goederen en het verstrekken van overheidssubsidie aan mensen die voor het eerst een huis kopen. De Kroatische minister-president Ivo Sanader noemde de maatregelen 'een goede manier om grote structurele veranderingen in de Kroatische economie door te voeren'.
De afgelopen jaren groeide de Kroatische economie gestaag met tussen 4 en iets meer dan 5 procent per jaar. Net als in veel andere landen, was er in Kroatië in de eerste helft van 2008 nog niets aan de hand. In de eerste tien maanden groeide de economie nog.
De door de overheid voorspelde groei voor 2009 lijkt echter een onhaalbare kaart te worden. De wereldwijde crisis ligt ook in Kroatië op de loer. Een stagnatie of zelfs een daling van de economische groei lijkt dichterbij te komen. Zeljko Lovrincevic, analist van het Economische Instituut in Zagreb, verwacht dat de economische situatie zich eind 2010 of begin 2011 weer zal verbeteren.
Vooral de voor Kroatië belangrijke toeristensector zal het dit jaar moeilijk krijgen. Miljoenen buitenlandse toeristen zorgden de afgelopen jaren tijdens het vakantieseizoen voor een flinke economische impuls, maar als gevolg van de wereldwijde economische crisis zullen minder buitenlandse toeristen hun vakantie in Kroatië doorbrengen en zal er minder geld in de overheidskas vloeien. 'Op dit moment merken we nog niet veel van de crisis,' aldus Ankica Bilandži?, werkzaam in de toeristensector. 'Het is echter nog geen hoogseizoen. De komende maanden kunnen we de gevolgen wellicht gaan voelen, maar dat is afwachten.'
Minister-president Sanader verwacht echter voor dit jaar nog een goed toeristenseizoen. De Kroatische overheid heeft haar burgers gevraagd hun vakantie in eigen land door te brengen en ook de scholen verzocht om voorgenomen studiereizen in Kroatië zelf te organiseren. Als onderdeel van de anticrisismaatregelen heeft het Ministerie van Toerisme de opdracht gekregen om in de komende maanden een actieplan op te stellen om dit te verwezenlijken. Of en hoezeer de opbrengsten uit de toeristensector dit jaar zullen dalen, zal komende zomer blijken.
In andere sectoren beginnen de gevolgen van de crisis wel al voelbaar te worden. De afgelopen drie maanden verloren 47.000 mensen hun baan. Het ontslaan van personeel is voor veel bedrijven de enige manier om de problemen het hoofd te bieden. Het aantal overtollige werknemers zal de komende tijd verder toenemen, waardoor de werkloosheid naar verwachting zal oplopen tot meer dan 13 procent op landelijk niveau. Daarnaast worden de salarissen van degenen die hun baan hebben behouden, veelal bevroren. Steeds meer Kroaten krijgen de komende tijd dan ook minder te besteden. Ook dit zal gevolgen hebben voor de Kroatische economie.
De economische groei van de afgelopen jaren was namelijk mede te danken aan het groeiende consumptiepatroon van de Kroatische burgers. Veel Kroaten leenden geld voor de aanschaf van een huis, een auto en andere gebruiksartikelen. Doordat veel salarissen nu zijn bevroren of zelfs dalen, zal het bestedingspatroon van de burgers naar verwachting dalen.
'Ik moet mijn huur in euro's betalen. Door de inflatie is de kuna echter minder waard geworden, waardoor ik nu meer voor mijn maandelijkse huur moet betalen,' aldus Antonija Marin?i?, docentassistente aan de universiteit van Zagreb. 'Daarnaast merk ik dat in de winkels allerlei dagelijkse behoeften zoals eten duurder worden. Een loonsverhoging hoef ik de komende tijd niet te verwachten, eerder een daling. Het dagelijkse leven wordt dan steeds zwaarder.'
Naast de aangekondigde anticrisismaatregelen heeft de regering de afgelopen maanden al verschillende ideeën geopperd om te voorkomen dat Kroatië de gevolgen van de economische crisis zou gaan voelen. Veel maatregelen waren erop gericht op korte termijn geld te besparen op verschillende overheidsuitgaven. Zo stelde president Stipe Mesi? eind november vorig jaar voor om de dure staatsbegrafenissen voor oorlogsveteranen af te schaffen. 'Misschien kan de president ons verbieden te sterven,' liet de voorzitter van een van de veteranenorganisaties woedend weten. Het idee van Mesi? werd vooralsnog in de koelkast gezet.
Twee weken daarvoor reageerden veel Kroaten ook al verontwaardigd op het besluit van de regering-Sanader om de kerstbonussen in staatsbedrijven en -organisaties af te schaffen. Daarnaast mochten er ook geen kerst- of nieuwjaarsborrels worden georganiseerd. Ook de gepensioneerden, die het vaak toch al niet breed hebben, hebben vorig jaar het extraatje van omgerekend 100 euro niet ontvangen. Volgens velen stal minister-president Sanader hiermee hun Kerst.
Bovengenoemde maatregelen hebben veel weg van kortetermijnoplossingen. De antirecessiemaatregelen die in februari werden gepresenteerd, zijn de eerste tekenen van overheidsingrijpen in de hele Kroatische economie op langere termijn. Veel Kroaten zijn echter van mening dat de regering erg laat is met haar reactie op de crisis. De komende maanden zal blijken of de maatregelen afdoende zijn en of de buitenlandse toeristen hun vakantie ook dit jaar weer aan de Kroatische kust willen doorbrengen.