Ondergronds is Moskou duidelijk

door René Does

Het is niet de langste metro ter wereld, maar wel de drukste - die van Moskou. Dagelijks vervoert hij ruim acht miljoen passagiers. Er is sprake van permanente overbelasting, want de Moskouse metro is berekend op gemiddeld 6,5 miljoen passagiers per dag.

Voor een Nederlander blijft reizen met de Moskouse metro - vanwege zijn frequentie, omvang, afstanden en diepte - een indrukwekkende ervaring. In de spits komt om de 89 seconden met veel geraas een negen wagons tellende metrotrein het station binnenstormen. In volle vaart maakt een metrotrein veel lawaai, namelijk 90 decibel.

In de anderhalve minuut interval tussen twee treinen lopen de perrons snel vol. Het is gauw uitstappen en instappen. Als het zinnetje Ostorózjno, dvéri zakryvájoetsja ('Pas op, de deuren gaan dicht') klinkt, roetsjen de schuifdeuren bijna ogenblikkelijk dicht. 's Avonds na tienen is de dienstregeling naar Moskouse begrippen heel karig: om de zes minuten.

De Moskouse metro heeft een duidelijke structuur in de vorm van een platgeslagen inktvis: één ringlijn rond het stadscentrum verbindt tien radiaallijnen die bijna allemaal onder de hele stad doorlopen. Voor buitenlandse toeristen is bovengronds Moskou in het begin een chaotische stad, maar het zijn de metrostations die de bezienswaardigheden en stadswijken met elkaar verbinden en zo structuur aan de stad geven. Voor Moskovieten zijn metrostations belangrijke afspreekpunten.

Qua lengte is de metro van Moskou de vijfde ter wereld met een totale lengte van 264 kilometer (528 kilometer in beide richtingen) en 160 stations. Per dag rijden er ruim 8000 treinen. De topsnelheid bedraagt 90 kilometer per uur. De gemiddelde snelheid, inclusief stops op de stations, is 41 kilometer per uur.

Het kortste traject is de 460 meter tussen de stations Aleksandrovski sad en Arbatskaja; het langste de 3,5 kilometer tussen Tekstilsjtsjiki en Volgogradski Prospekt. Het diepste metrostation, 100 meter onder de grond, is Park Pobedy. De metro heeft ruim 30.000 mensen in dienst.

Als de Moskouse metro tot stilstand komt, dan is het echt mis in Rusland. Stil staat de metro voorlopig nog niet, maar de economische problemen en technologische veroudering zijn de laatste jaren wel snel toegenomen. Veel wagons en roltrappen zijn hard aan vervanging toe. Sommige stations worden bedreigd door grondverschuivingen en moeten op dit punt permanent in de gaten gehouden en gestut worden.

Ook politieke spanningen vertalen zich in maatregelen voor de metro: de bewaking is de laatste jaren veel strenger geworden uit angst voor terroristische aanslagen.

En dan zijn er ook bij de metro geldproblemen gerezen. Metrodirecteur Dmitri Gajev ('Ik ga met de metro naar de president in het Kremlin') zegt dat de Moskouse metro sinds 1995 met financiële verliezen werkt, met alle gevolgen van dien voor het onderhoud en de uitbreidingsplannen naar nieuwe woonwijken. In principe moet de landelijke overheid het onderhoud van de metro financieren, maar de stad Moskou past de laatste jaren de exploitatietekorten bij.

Gajev wijt de financiële problemen vooral aan het feit dat 42 procent van de passagiers - gepensioneerden, oorlogsveteranen en andere lgotniki (mensen met recht op korting) - gratis rijden. Voor hen moet de overheid betalen, maar daarvan is de betalingsdiscipline de afgelopen jaren bijna verdwenen. En dan zijn er nog 1,2 miljoen studenten die voor 30 procent van de prijs rijden. Dit betekent dat de wel betalende passagiers, ongeveer 40 procent, de komende jaren een snel hoger wordende ritprijs moeten betalen.

De Moskouse metro werkt met magneetkaarten voor meerdere ritten. Maar dan nog blijft de ritprijs voor een westerling voorlopig laag; omgerekend zal die de komende jaren stijgen van twee kwartjes naar één gulden.