Wanhopig Moldova

door René Does

Moldova is als eerste republiek van de voormalige Sovjet-Unie weer communistisch geworden. In de onlangs gehouden parlements- en presidentsverkiezingen hebben de communisten van de Communistische Partij van Moldova (CPM) een overweldigende overwinning geboekt. De CPM bezet 71 van de 101 parlementszetels en levert de nieuwe president, Vladimir Voronin (59).

De overwinning van de 'communistische partij van de 21ste eeuw', zoals de CPM zichzelf noemt, heeft twee redenen. Ten eerste is Moldova (vier miljoen inwoners) het armste land van Europa. Tweederde van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Eenderde van de arbeidskrachten werkt als gastarbeider in het buitenland. De sociale prijs van de door het IMF gedicteerde economische hervormingen is hoog: de woninghuur is in de regel hoger dan het gezinsinkomen. 'Gesteld voor de keuze tussen de communistische dierentuin en de kapitalistische jungle, koos het meest actieve deel van het electoraat, de gepensioneerden (ongeveer 800.000 mensen), voor het principe 'wij willen dat het weer zoals vroeger wordt', schreef het Russische weekblad Itogi. Ten tweede is het niet gelukt om het tien jaar oude conflict tussen Chisinau en de opstandige, op Rusland georiënteerde Dnestr-republiek op te lossen. Rusland heeft vanaf het begin de Dnestr-republiek gesteund om het wegglijden van Moldova naar Roemenië te voorkomen.

President Voronin wil, in navolging van zijn Russische collega Poetin, een 'dictatuur van de wet'. Verder weten de communisten eigenlijk ook niet hoe ze Moldova uit de problemen kunnen halen. Voronin wil een regering van technocraten en 'voortzetting van de huidige oriëntatie van de buitenlandse politiek richting het Westen, richting het Oosten en richting de internationale financiële instellingen'.

De daverende overwinning van de communisten is tot stand gekomen na een tragikomedie van opeenvolgende verkiezingen die op 5 juli 2000 begon. Om een herverkiezing van Voronins voorganger, de nogal besluiteloze centrumpoliticus Petru Lucinschi, te voorkomen, besloot het Moldavische parlement op die dag tot een grondwetswijziging die van Moldova een parlementaire republiek maakte (hoewel de bevolking in een recente opiniepeiling had aangegeven liever een presidentiële republiek te willen). De president moet nu door minstens 61 van de 101 parlementsleden gekozen worden. Dit lukte meermalen niet in december, waarop Lucinschi voor 25 februari parlementsverkiezingen uitschreef. Hierin won de CPM dus 71 zetels, na 49,9 procent van de stemmen te hebben behaald. Elf van de veertien deelnemende partijen kwamen niet in het parlement, omdat ze de kiesdrempel van 6 procent niet haalden.)

Zittende machthebbers verliezen in Moldova snel hun populariteit als ze de enorme problemen niet weten te verlichten. Zo behaalde de Agrarisch-Democratische Partij in de eerste parlementsverkiezingen na de onafhankelijkheid van Moldova in 1991 ook de absolute meerderheid, maar kwam ze nu niet verder dan 1 procent. Dat lot kan de communisten ook te wachten staan.

De verkiezingsuitslag heeft ook geopolitieke consequenties. De NAVO en buurland Roemenië, dat Moldova op zijn minst als een 'tweede Roemeense staat' beschouwd, hebben nu te maken met een regime dat eerder richting Rusland trekt dan naar het Westen. Uit wanhoop en teleurstelling geven de Moldavische burgers de communisten dus een kans. De kern van het Moldavische vraagstuk ligt echter dieper: is Moldova wel een levensvatbare staat? Bestaat Moldova wel?