Kremlin wil overzichtelijk partijlandschap

door Jan Limbeek

Op 21 juni nam de Doema in de derde lezing de Wet op de politieke partijen definitief aan met 238 stemmen voor en 164 tegen. Voortaan mogen alleen nog politieke partijen aan verkiezingen op federaal, regionaal en plaatselijk niveau deelnemen. Andere samenwerkingsverbanden en individuen moeten zich verenigen in een partij als ze aan verkiezingen willen meedoen. En dat gaat zomaar niet.

Een partij moet voortaan in minstens de helft van Ruslands 89 regio's minimaal 100 leden hebben. Het totale ledental moet ten minste 10.000 bedragen. De huidige 188 partijen hebben twee jaar de tijd om aan deze voorwaarden te voldoen. De meeste zullen samengaan of verdwijnen. De bureaucratie, in de vorm van het Ministerie van Justitie, zal het ledental en de strikt gereguleerde campagnebijdragen controleren.

De wet zat er al maanden aan te komen. Vandaar dat de Unie van Rechtse Krachten (SPS) zich al geruime tijd voorbereidde op de omvorming van de Unie in een partij. Op 26 mei 2001 was het zover. Tijdens een 22 uur durend congres besloot het overgrote deel van de leden van de Unie lid te worden van SPS. Partijleider werd, zoals verwacht, ex-vice-premier Boris Nemtsov. Verder gebeurde er niets bijzonders.

De SPS telt negen rechts-liberale partijen en organisaties. In 1999 gingen ze samenwerken om sterker te staan in de parlementsverkiezingen van december van dat jaar. Ze hadden hun lesje geleerd nadat in de voorgaande verkiezingen veel stemmen wegens versplintering verloren gingen. Toch bestond er nog twijfel of de Unie van uitgerangeerde en weinig populaire hervormers de kiesdrempel van vijf procent zou halen. De SPS deed het echter boven verwachting goed en haalde 8,6 procent van de stemmen (33 van de 450 zetels in de Staatsdoema). Sindsdien scoort SPS in opiniepeilingen steeds slechter.

Ook het links-liberale Jabloko van Grigori Javlinski verzamelde in opeenvolgende verkiezingen sinds 1993 steeds minder stemmen. Als deze trends zich voortzetten, kan het gebeuren dat beide partijen bij de volgende verkiezingen net onder de kiesdrempel van vijf procent uitkomen. Het was dan ook goed nieuws dat vertegenwoordigers van beide partijen begin van dit jaar fusiebesprekingen aankondigden, hoewel er meteen veel scepsis was. Javlinski heeft de afgelopen negen jaar laten zien niet tot samenwerking in staat te zijn. Ook de rechtsliberalen zijn notoire ruziezoekers. De fusie kwam inderdaad niet van de grond. Blijmoedig verklaarden de kopstukken van beide partijen wel voort te gaan met samenwerken.

Verrassender was dat de onlangs (12 april) aangekondigde fusie tussen de Kremlinpartij Eenheid en de partij Vaderland van de Moskouse burgemeester Joeri Loezjkov al na anderhalve maand werd afgeblazen. Voorlopig althans, want in juli besluit de top van beide partijen definitief over de fusie. Natuurlijk blijven ook zij samenwerken.

Sinds 1993 probeert het Kremlin een overzichtelijk politiek landschap te creëren met twee of drie loyale stromingen. Even zag het ernaar uit dat er een centrum- en een centrumrechtse stroming zou ontstaan. Het Kremlin moet echter nog even geduld hebben.