Abortus wordt minder makkelijk

Greetje van der Werf

Waar abortus in westerse landen vaak een heikel thema is, dat felle reacties van voor- en tegenstanders oproept, is het in Rusland een allerdaagse praktijk die, zelfs als daar aan getornd wordt, nauwelijks reacties oproept. De wettelijke beperkingen op abortus die op 11 augustus van dit jaar van kracht werden zijn in de Russische media haast onopgemerkt gebleven.

Het Ministerie van Gezondheid liet bij monde van Anatoli Korsoenski, verantwoordelijk voor de reproductieve gezondheid van vrouwen in Rusland, weten dat de wettelijke beperkingen niet bedoeld zijn om vrouwen een ongewenste zwangerschap te laten uitdragen, maar om te stimuleren dat voor een ander middel dan abortus gekozen wordt als het krijgen van kinderen (nog) niet de bedoeling is. Een abortus is niet zonder medisch risico en kan leiden tot onvruchtbaarheid.

Het gaat beter met de reproductieve gezondheid van de vrouwen in Rusland, veel beter in ieder geval dan in de jaren tachtig en negentig, toen het land in een diepe crisis verkeerde. In 1988 werden in totaal 4,6 miljoen abortussen uitgevoerd. In de daaropvolgende jaren daalde het cijfer van 3,9 miljoen in 1990 naar 2,6 miljoen in 1995 en van 1,9 miljoen in 2000 naar 1,7 miljoen in 2002. Omdat het geboortecijfer intussen wel iets gestegen is, maar lang niet zo sterk als de daling van het aantal abortussen, mag aangenomen worden dat het aantal ongewenste zwangerschappen daalt. Dat wijst op het veel ruimer voor handen zijn van anticonceptie en misschien ook wel op een mentaliteitsverandering: er wordt beter opgelet.

De goede berichten nemen niet weg dat het abortuscijfer in Rusland nog altijd erg hoog is. Op Roemenië na heeft Rusland het hoogste abortuscijfer in Europa. In 2002 werden op iedere tien levend geboren kinderen dertien abortussen gepleegd; 60 procent van alle eerste zwangerschappen wordt met opzet afgebroken.

Het grootschalig gebruik van abortus als voorbehoedmiddel is in de jaren vijftig ontstaan. In 1955, twee jaar na Stalins dood, werd het wettelijk verbod op abortus opgeheven dat Stalin in 1936 had ingesteld in een poging de dalende geboortecijfers van de sovjetbevolking te doen keren.

Bij het ontbreken van andere voorbehoedmiddelen werd abortus de belangrijkste methode om een ongewenste zwangerschap af te breken. In de tweede helft van de twintigste eeuw kon je zelfs in de kleinste plaatsjes, als je wilde, een abortus laten uitvoeren. Rusland had tot voor kort een van de hoogste abortuscijfers ter wereld.

Hoewel het aantal abortussen de laatste jaren al significant daalt heeft het Ministerie van Gezondheid op 11 augustus het aantal voorwaarden waaronder vrouwen na twaalf weken nog hun zwangerschap mogen afbreken, onlangs teruggebracht van het huidige aantal van dertien sociale indicatoren (opgesteld in 1996) naar vier. Zwangerschapsafbreking na twaalf weken is voortaan alleen toegestaan in geval van verkrachting, gevangschap van de zwangere, overlijden of ernstig invaliditeit van de vader tijdens de zwangerschap en als er een gerechtelijke uitspraak is gedaan over de inperking van het ouderlijk gezag over de kinderen die de vrouw al heeft.

Zwangerschapafbreking na twaalf weken op grond sociale indicatoren als werkloosheid, armoede, echtscheiding, gebrek aan woonruimte, alleenstaand moederschap of de vluchtelingenstatus is niet langer toegestaan. Daarmee is een einde gekomen aan vijftig jaar zeer liberaal abortusbeleid.

Medische gronden om een zwangerschap af te breken, zoals ernstige afwijkingen van het kind of gevaar voor de gezondheid van de moeder, blijven uiteraard van kracht. Ook als de afbreking binnen twaalf weken zwangerschap plaatsvindt zijn er geen beperkingen. Overigens vinden de meeste zwangerschapsafbrekingen in de eerste termijn plaats, dus binnen twaalf weken.

Tegenwoordig zijn alle belangrijke voorbehoedmiddelen gemakkelijk verkrijgbaar, vaak zonder recept in de dichtstbijzijnde apotheek. Verspreid over heel Rusland zijn meer dan 500 klinieken voor gezinsplanning waar eveneens anti-conceptie te verkrijgen is. Hier wordt ook voorlichting gegeven. Abortus is niet meer de belangrijkste vorm van anticonceptie in Rusland.