Dit is het archief van Prospekt van de jaargang 2003.

Inhoudsopgave nr.1 (maart) 2003

redactioneel

actualiteit

Het Tsjetsjeense moeras

Whodunnit in Turkmenistan

IJzersterke financiën

achtergrond

Nederland, de OVSE en Rusland

Stroganoffs

De geestelijke nazaat van de Stroganoffs

Marino: het vergeten paleis

Poetiniana

reportage

Op zoek naar Stalin

cultuur

Drank en seks in Russisch gebarentaal

film

Hermitage op het witte doek

Gekkenhuis op de Tsjetsjeense grens

muziek

Sergej Bortkiewicz: een vergeten romanticus

tourisme

Steden van de Gouden Ring: Rostov en Jaroslavl

column

boekbesprekingen

Russian politics and society

De koersk

The Russian avant-garde book 1910-1934

Reis naar de zevende hemel

Zwarte aarde

agenda

Het Tsjetsjeense moeras

René Does

Rusland en Tsjetsjenië zitten in een vicieuze cirkel van geweld en tegengeweld. De desperate gijzelingsactie in het Moskouse musicaltheater en de verwoestende aanslag op het pro-Russische regeringsgebouw in Grozny zijn - als er niets verandert - niet de laatste Tsjetsjeense terreurdaden als antwoord op onbeheerst Russisch militair geweld in hun thuisland. Zelf zijn de strijdende partijen niet in staat uit deze toestand te komen.

Door 11 september is Tsjetsjenië in een groter internationaal isolement geraakt. In ruil voor zijn steun aan de Amerikaanse oorlog tegen de Taliban en het terrorisme kreeg de Russische president Vladimir Poetin praktisch de vrije hand in de onderdrukking van de Tsjetsjeense opstand.
Lees het hele artikel

Omhoog

Whodunnit in Turkmenistan

René Does

Turkmenistan behoort tot de meest gesloten en bizarre landen ter wereld. Het heeft in de persoon van president voor het leven Saparmoerad Nijazov een despotische heerser, die zich de eretitel 'Turkmenbasji de Grote' (Vader van de Turkmenen de Grote) heeft aangemeten. Op 25 november 2002 vond een mislukte moordaanslag op Nijazov plaats.

Nijazov was de ochtend van de 25ste november op weg naar zijn presidentiële paleis in Asjchabad vanuit zijn woonpaleis in Arsjabil, dat op dertig kilometer van de hoofdstad ligt. In een buitenwijk van Asjchabad werd de presidentiële auto door een KAM-vrachtwagen klemgereden en beschoten. De auto wist de hinderlaag snel te ontlopen en Nijazov kwam ongedeerd op zijn werk aan.
Lees het hele artikel

Omhoog

IJzersterke financiën

Jan Limbeek

Rusland kent de laatste jaren een overschot op de begroting. De regering voert een streng financieel-economisch beleid. Ook voor dit jaar is opnieuw een begrotingsoverschot voorzien. 2003 belooft financieel een solide jaar te worden.

Vóór 1998 werd de economische politiek van Rusland gekenmerkt door hevige gevechten van de regering met het parlement (de Doema) over de begroting. Het ging altijd hetzelfde. In de zomer stelde het Ministerie van Financiën een realistische begroting op. Dan was er een half jaar nodig om dit voorstel via compromissen met het parlement te verwateren tot een onwerkbaar gedrocht. Het jaar erop bleek er natuurlijk te weinig geld te zijn om goederen en ambtenaren bijtijds te betalen, waardoor de kaasschaaf over de begroting gehaald werd en er extra geleend moest worden. In augustus 1998 bezweek Rusland uiteindelijk onder de schulden. Rusland had een harde les geleerd.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nederland, de OVSE en Rusland

Edwin Bakker

Nederland is sinds 1 januari voor de periode van een jaar voorzitter van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Het versterken van de betrokkenheid van Rusland bij deze organisatie is een van de speerpunten van het Nederlandse voorzitterschap. De betrokkenheid van Rusland bij de OVSE laat de laatste tijd te wensen over, hetgeen een ernstige aantasting van de geloofwaardigheid en slagvaardigheid van de organisatie is.

Als Chairman-in-Office geeft de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Jaap de Hoop Scheffer, een jaar lang leiding aan de grootste regionale veiligheidsorganisatie ter wereld, die actief is in een gebied dat zich uitstrekt van Vancouver tot Vladivostok. De kerntaken van de OVSE op veiligheidsgebied conflictpreventie, crisismanagement en de wederopbouw van een samenleving na een conflict.
Lees het hele artikel

Omhoog

De geestelijke nazaat van de Stroganoffs

Charles Hoedt en Jerke Verschoor

Sergej Koeznetsov is dé Stroganoff-specialist van Rusland. Al elf jaar houdt hij zich bezig met dit roemrijke Russische geslacht. Inmiddels is hij verslaafd geraakt aan de familie: 'Ik wil thuis dezelfde kleuren hebben als in het paleis.'

Met een plastic bakje vol sleutels begeven we ons op weg. Sergej Koeznetsov (42) laat vandaag alle kamers zien van het Stroganoffpaleis. Hij heeft zijn vrouw Alisa ook meegenomen, die tijdens de rondleiding haar man regelmatig moet kalmeren. Want over de voorlopige resultaten van de restauratiewerkzaamheden is Koeznetsov - zacht gezegd - niet altijd tevreden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Sergej Bortkiewicz: een vergeten romanticus

Onno van Asten

Onlangs kwam bij het muzieklabel Hyperion een cd uit met twee symfonieën van de Russische componist Bortkiewicz. Zijn romantische pianoconcert en werken voor solo piano werden al eerder door dit label uitgebracht. Wie is deze componist? In de Russische muziekliteratuur is zijn naam nergens te bekennen. Hoog tijd voor een herwaardering van deze vergeten romanticus.

Sergej Eduardovitsj Bortkiewicz werd in 1877 te Charkov (tegenwoordig in Oekraïne) geboren in een gezin van rijke grondbezitters. Zijn gelukkige jeugd bracht hij door op het familielandgoed Artjomovka, zo'n 24 kilometer van Charkov. Van jongs af aan interesseerde de jonge Sergej zich voor muziek.
Lees het hele artikel

Omhoog

Steden van de Gouden Ring: Rostov en Jaroslavl

Dmitri Silvestrov en Glafira Silvestrova

In de halsketting van steden rond Moskou is Rostov Veliki, met zilveren koepels, te vergelijken met een parel, en Jaroslavl, met zijn fraai versierde, bakstenen kerken, veeleer met een rode jaspis. Deze twee steden maakten een grote bloeiperiode van de Oudrussische kunst door. De iconen en fresco´s van de kerken in Rostov en Jaroslavl maken een onvergetelijke indruk.

^{Rostov Veliki}
De trein vanuit Moskou stopt eerst in Sergijev Posad en bij de nederzetting Aleksandrov en dan in Rostov Veliki. Op het eerste gezicht is er niets bijzonders te beleven. Een armzalig station, vanwaar een lange, rechte straat richting centrum loopt. Sovjethuizen van drie tot vier verdiepingen hoog worden afgewisseld met plattelandshuisjes.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.2 (mei) 2003

redactioneel

actualiteit

Tsjetsjenië hield referendum

Echte mannen slaan hun vrouw

Armenië koos president

Nederlands cadeau voor jarig Petersburg

achtergrond

Rusland, Amerika en de oorlog in Irak

Fsb lijkt steeds meer op oude KGB

Sint Petersburg

300!

economie

De opmars van de euro en de roebel

mensenrechten

Mensenrechten geen prioriteit voor Russen

Amnesty-rapport over Rusland stemt somber

Russisch skinheads gevaar voor buitenlanders

'Het hele Russische leger is ziek'

Etnische discriminatie wijdverbreid in Rusland

beeldende kunst

Zadkine's Hart vijftig jaar in Rotterdam

column

letterkunde

Van Cats tot Mulisch in het Russisch

toerisme

Een taalbad in de Russische natuur

Steden van de gouden ring: Kinesjma en Ivanovo

boekbesprekingen

Anekdoten over Stalin

Vroege Tsjechov

agenda

Tsjetsjenië hield referendum

René Does

Is er een streepje licht zichtbaar in de tunnel van het Russisch-Tsjetsjeense conflict? Op zondag 23 maart werd in Tsjetsjenië een referendum gehouden over de grondwettelijke toekomst van de republiek.

Na de jarenlange bloedige strijd, waarin honderdduizenden Tsjetsjenen zijn omgekomen of op de vlucht geslagen en tienduizenden Russische soldaten zijn gedood of gewond, was het referendum een belangrijke gebeurtenis in Tsjetsjenië. De net begonnen oorlog in Irak deed de internationale aandacht voor het referendum echter goeddeels verloren gaan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Echte mannen slaan hun vrouw

Greetje van der Werf

Huiselijk geweld, met name tegen vrouwen, is een hardnekkig verschijnsel in Rusland. Omdat het een min of meer geaccepteerd wordt door de Russische samenleving is het 'bijna onmogelijk om hier iets tegen te doen', aldus Jelena Sjitova.

Sjitova is de dagelijks leider van de Vrouwenbond van Barnaoel (hoofdstad van de Siberische regio Altaj). Volgens haar komen er ieder jaar 12.000 tot 14.000 vrouwen om het leven door toedoen van hun echtgenoot of vriend.
Lees het hele artikel

Omhoog

Armenië koos president

René Does

Verkiezingen in het onafhankelijke Armenië gaan tot nu toe gepaard met verkiezingsfraude door de zittende machthebbers. Ook tijdens de recente presidentsverkiezingen werd er weer omvangrijke stembusfraude geconstateerd door Armeense en internationale verkiezingswaarnemers en door journalisten. Zittend president Robert Kotsjarjan (48) werd herkozen.

Kotsjarjan had maandenlang gebluft dat hij in de eerste stemronde op 19 februari een meerderheid van de kiezers achter zich zou krijgen. Dat was bluf omdat de populariteit van de president in de afgelopen jaren snel is gedaald.
Lees het hele artikel

Omhoog

Rusland, Amerika en de oorlog om Irak

André W.M. Gerrits

Heeft Poetin eindelijk voor elkaar wat zijn communistische voorgangers nooit is gelukt: het drijven van een wig tussen Amerika en West-Europa? Of heeft de president van de Russische Federatie de grootste blunder uit zijn politieke carrière gemaakt, namelijk het op het spel zetten van zijn strategische bondgenootschap met de Verenigde Staten in ruil voor een ad hoc alliantie met Frankrijk en Duitsland?
Hoe moet de rol van Rusland op het politieke toneel worden beoordeeld? Welke belangen staan er op het spel voor de voormalige supermacht? En zal Rusland nog een rol van enige betekenis spelen in het Irak na Saddam?

In militaire kringen wordt het slagveld een theater genoemd. Dat zouden ze in de diplomatie eigenlijk ook moeten doen. Ik heb in ieder geval zelden spannender theater gezien dan rondom de oorlog in Irak. Het theater van de diplomatie leverde fraaie monologen op, zoals die van Donald Rumsfeld, die na enige ingestudeerde aarzeling Duitsland noemde in het rijtje Iran, Libië en overige rogue states.
Lees het hele artikel

Omhoog

FSB lijkt steeds meer op oude KGB

Ben de Jong

De Russische president Vladimir Poetin heeft kort geleden verschillende Russische veiligheidsdiensten samengevoegd onder het dak van de Federale Veiligheidsdienst (FSB). Deze FSB lijkt steeds meer op zijn beruchte voorganger, de KGB.

Na de mislukte staatsgreep in augustus 1991 stond de KGB in een bijzonder kwade reuk. Dat was geen wonder, want voorzitter Vladimir Krjoetsjkov was de belangrijkste instigator geweest van wat algemeen gezien werd als een mislukte poging een dictatuur te vestigen die ten doel had de ineenstorting van de zieltogende Sovjet-Unie te voorkomen.
Lees het hele artikel

Omhoog

300!

Charles Hoedt

De gekte in Sint Petersburg nadert langzaam haar hoogtepunt. Overal door de stad hangen spandoeken en plakkaten met daarop het magische 300-getal. Tegelijkertijd wordt de stad geteisterd door corruptieaffaires en staan de meeste monumenten nog in de steigers. 'Maar er is ook veel opgeknapt. Daar dank ik de stad voor.'

Het laatste nieuws: het internationale vliegveld van Sint Petersburg, Poelkovo, is tijdens het hoogtepunt van het jubileum drie dagen gesloten voor het reguliere vliegverkeer. Van 30 mei tot en met 1 juni om precies te zijn, wanneer onder meer een Europese en een G-8 top in Petersburg plaatsvinden. Reizigers die voor deze periode al een vlucht hebben geboekt naar of vanuit Petersburg, moeten hun reis annuleren.
Lees het hele artikel

Omhoog

De opmars van de euro en de roebel

Jan Limbeek

De sterke euro heeft de munt eindelijk volwassen gemaakt in Rusland. De euro is er nu onbetwist de tweede munteenheid. De bevolking spaart steeds meer euro's en winkels prijzen hun goederen vaker in euro's. De autoriteiten accepteren de euro echter nog niet helemaal.

De economische situatie in Rusland wordt nog steeds gepresenteerd in roebels en in dollars. Alvorens de euro de nummer één positie van de dollar serieus kan bedreigen, moet de euro nog veel langer kracht ten toon spreiden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Mensenrechten geen prioriteit voor Russen

René Does

Sinds het einde van de communistische tijd is de maatschappij van Rusland vrijer en opener geworden. Rusland staat echter zekerniet bekend als één van de voorlopers in de verdediging van mensenrechten.

Over het hedendaagse Rusland kan met gemak een flinke opsomming van mensenrechtenschendingen worden gemaakt. Allereerst denkt men dan aan de gewelddadige onderdrukking van de Tsjetsjeense opstand en de brute zatsjistki (zuiveringen) van Tsjetsjeense dorpen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Amnesty-rapport over Rusland stemt somber

Hellen Kooijman

In vergelijking met de sovjetperiode is de mensenrechtensituatie in Rusland in veel opzichten verbeterd, zo luidt een conclusie uit Op weg naar de wet, Mensenrechten in Rusland, het laatste rapport van Amnesty International over mensenrechten in Rusland. Inderdaad, in vergelijking met de sovjetdagen is de censuur nagenoeg verdwenen. In de strafkampen zitten geen honderden gewetensgevangenen meer.

Toch worden de mensenrechten in de Russische Federatie fors geschonden. Het rapport stemt de lezer treurig. Elke 50 minuten sterft er een gevangene in Rusland. De helft van de arrestanten wordt door de politie mishandeld. Jaarlijks sterven 14.000 vrouwen door huiselijk geweld en worden minstens 50.000 vrouwen en kinderen als 'seksslaven' verhandeld.
Lees het hele artikel

Omhoog

Zadkine's Hart vijftig jaar in Rotterdam

Pauline Michgelsen

'Stad zonder Hart' wordt het genoemd, en 'Jan Gat', 'Jan met de Handjes' of 'Jan met de Jatjes', maar officieel heet het De Verwoeste Stad. Het beroemde beeld van de van oorsprong Russische beeldhouwer Ossip Zadkine staat op 15 mei aanstaande 50 jaar in Rotterdam.

Osip Jocelyn Zadkin werd in 1890 in Vitebsk geboren, maar verhuisde al spoedig naar Smolensk waar hij zijn jeugd doorbracht. De Zadkins waren joods, maar niet praktiserend. Osip werd zich pas werkelijk van zijn joods-zijn bewust aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Zijn moeder was van Schotste komaf, vandaar het on-Russische Jocelyn als tweede naam.
Lees het hele artikel

Omhoog

Een taalbad in de Russische natuur

Egbert Hartman

Wie energie heeft, de Russische taal beter wil beheersen en een leuke doe-vakantie in de vrije natuur ziet zitten, kan zich voor deze zomer inschrijven voor historische expedities in de omgeving van Sint Petersburg.

'Narod na raskop!', galmt de stem van archeoloog Adrian Selin over het kleine kampement. Vrij vertaald: 'Alle volk naar de opgraving!' Het is zeven uur in de morgen, twintig vermoeide lijven komen overeind en lopen naar de drie ondiepe kuilen even verderop.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.3 (juli) 2003

redactioneel

actualiteit

Armenië koos parlement

Dostojevski doet Russische film herleven

reportage

In de rij voor Russisch fastfood

column

achtergrond

Orde in de verkeerschaos

russisch leven

achtergrond

Sociaal-democratie geen succes in Rusland

cultuur

Het Russische temperament

achtergrond

Russisch Berlijn

reportage

Schokkend en piepend Rusland door

tourisme

Steden van de Gouden Ring: Tver en Torzjok

boekbesprekingen

Russia's carnival. The smells, sights and sounds of transition

Sint-Petersburg onderhuids. Een stadsgids

De dood van Achilles

Armenië koos parlement

René Does

Op zondag 25 mei moesten de Armeniërs alweer naar de stembus voor landelijke verkiezingen. Na de presidentsverkiezingen van afgelopen winter, die werden gewonnen door zittend president Robert Kotsjarjan, stonden er die dag parlementsverkiezingen op het programma.

Het Armeense parlement telt 131 zetels. Hiervan worden 75 zetels gevuld via proportionele partijverkiezingen, waarbij een kiesdrempel van 5 procent bestaat; de overige 56 zetels worden verdeeld door districtsverkiezingen met de kandidaat met de meeste stemmen als winnaar.
Lees het hele artikel

Omhoog

In de rij voor Russisch fastfood

Charles Hoedt en Jerke Verschoor

De Big Mac krijgt steeds meer concurrentie van Russisch fastfood. Met pannenkoeken en gepofte aardappelen proberen bedrijven in te spelen op het nationale gevoel van de Russen. Laatste aanwinst binnen de keten van de snelle voeding is de Blin!Donalt's: een restaurant voor het hele gezin, waar vader ook een biertje mag drinken.

De felle roodgele aankleding van het restaurant kan geen toeval zijn. Net als de naam. De Blin!Donalt's (blin betekent pannenkoek in het Russisch) doet in alles denken aan die andere fastfoodketen, de McDonald's.
Lees het hele artikel

Omhoog

Orde in de verkeerschaos

Hellen Kooijman

Autorijden in de miljoenenstad Moskou is een helse opgave. De regels worden er met de voeten getreden. Vanwege verouderd materieel, inadequate wetten en wijdverbreide corruptie kan de verkeerspolitie er weinig tegen doen. Een internationaal project moet hier verandering in brengen.

Moskou is een verkeersjungle. Auto's staan dubbel geparkeerd, dwars over de stoep, op zebrapaden en vluchtheuvels. Automobilisten rijden over de rijstrookmarkeringen in plaats van ertussen, als het even kan zonder gordel, en lijken wel kleurenblind. Oude Lada's worden de weg afgedrukt door de glimmende nieuwe bolides van nieuwe Russische rijken. Maffiosi plakken regelmatig een zwaailicht op hun dak om vrijelijk door de woelige verkeersmassa te kunnen rauzen.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Russisch leven'

In de rubriek 'Russisch leven' worden nieuwsberichten uit Russische kranten en weekbladen weergegeven. Het gaat om zaken die de Nederlandse kranten gewoonlijk niet halen, maar wel inzicht geven in het Russisch bestaan.

BEGRAAFPLAATSEN
Vanwege het groeiende sterftecijfer kampen de begraafplaatsen in Russische steden met plaatsgebrek voor nieuwe graven. Graven komen dichter tegen elkaar aan te liggen en vaak is het niet mogelijk om, volgens de orthodoxe traditie, verwanten naast elkaar te begraven.

Neem de stad Asbest (85.000 inwoners) in de Oeral. Op de plaatselijke orthodoxe begraafplaats liggen 30.000 doden; jaarlijks komen er 1500 bij. De ruimte raakt op, maar de begraafplaats wordt aan alle zijden omgeven: een islamitische begraafplaats, een stuwmeer, een vuilstort en een asbestmijn.

Een nieuwe begraafplaats aanleggen kost 90 miljoen roebel, dat wil zeggen een kwart van de jaarlijkse stadsbegroting. Bovendien gaat aan de aanleg van een nieuwe begraafplaats een ingewikkelde bureaucratische procedure vooraf, die tot de regering in Moskou gaat. Steeds vaker worden overledenen in omringende dorpen begraven: ver van de naaste verwanten, maar daar zijn rust en ruimte en goedkopere graven.

Troed, 13-5-2003

Lees de rubriek

Omhoog

Sociaal-democratie geen succes in Rusland

Bea Mieris

In de meeste Oost-Europese landen zijn na de ondergang van het communisme krachtige en aansprekende sociaal-democratische partijen ontstaan. In Rusland echter niet. Ook Michaïl Gorbatsjov, die zich al jaren inzet voor de ontwikkeling van de sociaal-democratie in Rusland, het tot nu toe niet gelukt. Waarom zien de Russische kiezers vooralsnog niets in de sociaal-democratie?

De Russische sociaal-democratie heeft een bijzondere ontwikkeling doorgemaakt. In de tsaristische tijd leidde een breuk in de sociaal-democratische gelederen tot twee uiteenlopende stromingen: bolsjewisme en mensjewisme. De eerste stroming ontwikkelde zich tot een agressieve revolutionaire partij, die een groot deel van de wereldgeschiedenis van de twintigste eeuw zou bepalen. De tweede stroming speelt tot op de dag van vandaag een marginale rol.
Lees het hele artikel

Omhoog

Russisch Berlijn

Hellen Kooijman

Russen die naar het Westen emigreren, komen vaak in Berlijn terecht. Russen vormen een onlosmakelijk deel van de Duitse hoofdstedelijke bevolking.

Op hoge hakken manoeuvreert het meisje tussen de tafeltjes door. Ze draagt een miniscuul zwart serveerstersrokje waar haar benen als dunne houtjes onderuitsteken. Haar haren, gortdroog geblondeerd, heeft ze opgeduwd tot een strakke paardenstaart. Iedere vijf minuten komt ze met een dienblad de hoek om, door het knerpende grint. De tuin achter het theehuis is deze ochtend druk bezocht door toeristen. Aan houten tafels eten ze Russiche versnaperingen: pirosjki, blini. Ze drinken Georgische thee uit de samovar.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.4 (oktober) 2003

redactioneel

actualiteit

TVS, VTsIOM, Joekos en Chelski

Een Azerbeidzjaanse familie

achtergrond

Russen kijken weer Russische films

Een villa om in te luieren

De geschiedenis van de datsja

Russische vrouwen

Russische vrouwen van formaat

De vrouwen van Klimov

Op bruidenjacht

column

sport

Dynamo Kiev: Oekraïnse voetballegende

literatuur

Het Boelgakov-museum in Kiev

geschiedenis

De hele Goelag-geschiedenis in één boek

boekbesprekingen

The Russian people and Foreign policy. Russian elite and mass perspectives, 1993-2000

Ethnic and civic identity: incompatible loyalties. The case of Armenians in post-Soviet Georgia

agenda

Een villa om in te luieren

Charles Hoedt en Jerke Verschoor

Geen veldjes met aardappelen en kool, maar klaterende watervalletjes, idyllische tuinpaden en hoge hekken met daarachter een grommende hond. Voor gefortuneerde Russen is dat het ware datsja-leven. Ook de jongere generatie, hoe armlastig ook, lijkt meer te kiezen voor luxe en luiheid. 'De datsja is voor mij een lekker glas wijn, een goed boek en een hangmat.'

Ruslands grote steden Moskou en Sint Petersburg worden omringd door gordels van nieuwe datsja's. Nou ja, datsja's? Zeg maar gerust hele en halve villawijken. Het ene buitenhuis is nog groter dan het andere, en vrijwel alle zijn omringd door hoge hekken met elektronische bewaking. Niet zelden sieren een bewakingsgebouw en een hondenkennel het terrein.
Lees het hele artikel

Omhoog

De geschiedenis van de datsja

Greetje van der Werf

De meest simpele definitie van een datsja is een lapje grond met een huisje erop, op een tot twee uur rijden van de grote stad. Maar een datsja is veel meer dan dat. Een datsja staat ook voor een manier van leven, voor meer persoonlijke vrijheid dan in de stad, voor ontspanning in de buitenlucht, voor privacy, en informele contacten.

In Summerfolk. A History of the Dacha, 1710 - 2000 beschrijft Stephen Lovell, historicus aan het King's College in Londen, hoe onverbrekelijk de band tussen het Russische volk en de datsja altijd is geweest.
Lees het hele artikel

Omhoog

Russische vrouwen van formaat

Greetje van der Werf en Thijs Peters

Politiek, economie, cultuur en wetenschap worden in Rusland gedomineerd door mannen. Heel af en toe weet een vrouw tot deze mannenbolwerken door te dringen. Prospekt portretteert vijf vrouwen die dat lukte. Van de eerste gevechtspilote Raskova en de kosmonaute Teresjkova, de robuuste politica Starovojtova en de stoutmoedige eega Gorbatsjova, tot de huidige grande dame Antonova, die nog altijd waakt over het Russisch kunstbezit.

Uit een Russische opiniepeiling blijkt dat ruim 47 procent van de Russen de voorkeur geeft aan een vrouwelijke president. De ondervraagden hebben liever een vrouw 'omdat die niet drinkt en geen oorlog begint'. Kennelijk bestaat er zelfs bij veel Russische mannen - we nemen aan dat die 47 procent niet alleen uit vrouwen bestaat - het besef dat in een land met zo veel dronken mannen, de vrouwen de steunpilaar zijn van de maatschappij.
Lees het hele artikel

Omhoog

Op bruidenjacht

Charles Hoedt en Katherine Ters

Westerse man (40, financieel stabiel) zoekt Russische vrouw (tussen 18 en 35 jaar) om een gezin te beginnen. Russin (26, hoogopgeleid) wil nieuw leven met nette Amerikaan (30-50). Huwelijksbureaus verdienen goed geld als relatiebemiddelaars. Een kijkje achter de schermen van een koppelavond in Rusland. 'Een Russin weet nog wat het is om vrouw te zijn.'

Zondagnacht. In viersterrenhotel Poelkovskaja, aan de rand van Sint Petersburg, verdringen tientallen Russinnen zich voor de spiegel van het toilet. Een blondine kijkt gespannen. Met een sigaret tussen haar lippen geklemd trekt ze haar kniekousen op. Haar ogen glijden over haar concurrenten. Dan werpt ze een laatste blik in de spiegel, ontwart een lok van haar blond geverfde haar, drukt haar sigaret uit, en stopt een stukje kauwgom tussen haar lippen. Een diepe adem, haar borsten vooruit. Daar gaat ze, uitdagend de Odyssee Zaal in. Met een air van 'wie niet waagt, die niet wint'.
Lees het hele artikel

Omhoog

Dynamo Kiev: Oekraïnse voetballegende

Bert Wiskie

De harten van de voetballiefhebbers in Kiev kloppen heftig voor de enige club die Oekraïne en de voormalige Sovjet-Unie begeerde Europese trofeeën heeft gebracht: Dynamo Kiev. Dynamo is bovendien de legende van het vroegere nationale sovjetvoetbal. Het record van dertien landstitels kan immers nooit meer worden gebroken. Portret van een voetbalclub.

Bijna iedere voetballiefhebber, Oekraïner of buitenlander, springen twee historische internationale topprestaties onmiddellijk voor de geest: het behalen van de Supercup als houder van de Europese beker voor bekerwinnaars in 1975 en de tweede Europacup-II overwinning in 1986.
Lees het hele artikel

Omhoog

Bewegende tafels en bedden

Het Boelgakov-museum in Kiev

Bert Wiskie

Seances en heftig schuddend meubilair roepen onder literatuurliefhebbers onmiddellijk associaties op met de Russische auteur Michaïl Afanasevitsj Boelgakov (1891-1940). Weinig bekend is dat de auteur van De meester en Margarita, waarin de duivel in eigen persoon Moskou op stelten zet, het grootste deel van zijn leven in Kiev doorbracht.

Op nummer 13 - in stijl dus - aan de Andriyivski Uzviz in Kiev, een steile straat vanaf de Bovenstad naar de gezellige wijk Podil, voerde hij zijn artsenpraktijk en schreef hij zijn eerste verhalen. Het vroegere woonhuis van Boelgakov is tegenwoordig een klein museum. Boelgakov vereeuwigde het in zijn roman De Witte Garde als de woning van de familie Toerbin.
Lees het hele artikel

Omhoog

De hele Goelag-geschiedenis in één boek

Marc Jansen

Goelag is de afkorting van de Russische naam van 'Hoofddirectoraat van de Kampen', dat heeft bestaan van 1930 tot 1960. Sinds het verschijnen van Aleksandr Solzjenitsyns trilogie De Goelag Archipel (1973) staat het begrip in het algemene spraakgebruik voor het hele strafkampensysteem van Lenin tot na Stalins dood.

De Goelag was de administratieve structuur van 476 complexen van 'correctieve arbeidskampen' tot in de verste uithoeken van de Sovjet-Unie, ieder bestaand uit tientallen, soms zelfs honderden kampeenheden (lagpoenkty).
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.5 (november) 2003

redactioneel

actualiteit

Twee presidenten in Tsjetsjenië

Wie volgt Brodski op?

Slechte oogst

Abortus wordt minder makkelijk

Rusland voor/tegen Kyoto

opinie

Exit Chodorkovski

achtergrond

Geleide parlementsverkiezingen

achtergrond

Groeiend wantrouwen jegens de islam

Dood na succesvolle bevrijding

De niet-gelovige moslims van Rusland

Alles voor Bashi

Bizarre monumenten

onderwijs

Op zoek naar de besten onder de Russische jeugd

russisch leven

column

beeldende kunst

Het Russische landschap betovert

boekbesprekingen

Putin's Russia

Darkness at dawn: the rise of the Russian criminal state

Rusland & Europa. Over de betekenis van oude culturele scheidslijnen

The other side of Russia - a slice of life in Siberia and the Russian Far East

'Hollandski'. Russische invloeden op de Nederlandse taal (en andersom)

agenda

Twee presidenten in Tsjetsjenië

René Does

Over de uitslag van de Tsjetsjeense presidentsverkiezingen van 5 oktober hoeft niet ingewikkeld te worden gedaan. Achmad Kadyrov, sinds drie jaar de vertegenwoordiger van de Russische autoriteiten in Tsjetsjenië, is tot president gekozen. Maar dat wist iedereen vóór de verkiezingen ook al. De regie van deze verkiezingen was geheel in handen van het Kremlin.

De officiële uitslag is dat Kadyrov 80 procent van de stemmen heeft gehaald bij een opkomst van 87,7 procent van de Tsjetsjeense kiesgerechtigden. Naast Kadyrov waren er zes andere kandidaten. Werkelijke tegenkandidaten werden niet tot de verkiezingsstrijd toegelaten. De Tsjetsjeense rebellenleiders accepteren de verkiezingsuitslag niet. Zij zullen hun militaire verzet eerder opvoeren dan verminderen. Het einde van de oorlogsactiviteiten is niet dichterbij gekomen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Abortus wordt minder makkelijk

Greetje van der Werf

Waar abortus in westerse landen vaak een heikel thema is, dat felle reacties van voor- en tegenstanders oproept, is het in Rusland een allerdaagse praktijk die, zelfs als daar aan getornd wordt, nauwelijks reacties oproept. De wettelijke beperkingen op abortus die op 11 augustus van dit jaar van kracht werden zijn in de Russische media haast onopgemerkt gebleven.

Het Ministerie van Gezondheid liet bij monde van Anatoli Korsoenski, verantwoordelijk voor de reproductieve gezondheid van vrouwen in Rusland, weten dat de wettelijke beperkingen niet bedoeld zijn om vrouwen een ongewenste zwangerschap te laten uitdragen, maar om te stimuleren dat voor een ander middel dan abortus gekozen wordt als het krijgen van kinderen (nog) niet de bedoeling is. Een abortus is niet zonder medisch risico en kan leiden tot onvruchtbaarheid.
Lees het hele artikel

Omhoog

Exit Chodorkovski

Jan Limbeek

Op 25 oktober werd Michaïl Chodorkovski (40) gearresteerd op basis van zeven aanklachten, waaronder fraude, belastingontduiking en verduistering. De officiële aanklachten tegen Chodorkovski zijn buitengewoon ongeloofwaardig. Het gros van de zakenlieden had vieze handen in de jaren negentig. De aanklachten tegen Chodorkovski zijn een juridisch voorwendsel om zijn politieke ambities en invloed te breken.

Zijn de protesten van Russische kranten en westerse media en politici tegen het aanpakken van Chodorkovski, hoe ondemocratisch dat ook mag overkomen, terecht? Zeker niet! Een machtig en recalcitrant zakenman als Chodorkovski zijn politieke gang laten gaan, is zeer gevaarlijk. Als hem dat zou worden toegestaan, zou de rest van de oligarchen volgen. En binnen de kortste keren zou Rusland weer zitten in de chaos van de tweede helft van de jaren negentig.
Lees het hele artikel

Omhoog

Geleide parlementsverkiezingen

René Does

Tot nu toe werden parlementsverkiezingen in Rusland opgevat als voorverkiezingen voor de kort daarop volgende en belangrijkere presidentsverkiezingen. Deze keer is het wellicht andersom. Dat president Poetin op 14 maart 2004 wordt herkozen met een flinke meerderheid van de stemmen wordt door niemand betwijfeld. De parlementsverkiezingen van 7 december zijn belangrijker dan gewoonlijk vanwege de vraag hoe meegaand het nieuwe parlement zal zijn met de president. Prospekt maakte een lijstje vragen en en geeft zelf die antwoorden over die parlementsverkiezingen.


Worden het vrije en eerlijke verkiezingen?
Ja en nee. Op de verkiezingsdag zelf kunnen alle kiesgerechtigde Russen vrij hun stem uitbrengen. Aan de andere kant is Rusland een door de machthebbers in het Kremlin geleide democratie. De nieuwe Staatsdoema zal na 7 december een pro-presidentiële meerderheid hebben plus een 'geleide oppositie' die door de machthebbers gesanctioneerd wordt.
Lees het hele artikel

Omhoog

Groeiend wantrouwen jegens de islam

René Does

Samen met de Russische orthodoxie, het jodendom en het boeddhisme behoort de islam tot de vier zogenoemde traditionele godsdiensten van Rusland. Deze status geeft juridische en organisatorische voordelen boven niet-traditionele religies. Dat geldt ook voor de islam in Rusland. De Russische islamitische gemeenschap is de laatste jaren echter vooral in de verdediging.

Ook in Rusland is sprake van groeiend wantrouwen jegens de islam. Dit is het gevolg van de aanslagen van 11 september in Amerika, de oorlog in Tsjetsjenië en de Tsjetsjeense terreuraanslagen die tot in het hart van Rusland, de hoofdstad Moskou, worden uitgevoerd. Gebeurtenissen als de gijzeling tijdens de musical Nord-Ost verleden jaar oktober en de zelfmoord-aanslag door Tsjetsjeense vrouwen tijdens een groot Moskous popfestival afgelopen zomer wakkeren de 'islamofobie' onder de Russen flink aan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Rusland in gijzeling

Greetje van der Werf

Op woensdagavond 23 oktober 2002 genieten achthonderd mensen van de musical Nord-Ost in het cultuurpaleis aan de Eerste Doebrovka-straat in Moskou. Het is de eerste musicalproductie van Russische bodem en ze is een groot succes. De musical is gebaseerd op het sovjet-jeugdboek Dva Kapitana (De twee kapiteins) uit 1944 van Veniamin Kaverin.

Een van de toeschouwers is Natasja Zjirova. Zij is, net als iedere tiener in de sovjettijd, opgegroeid met deze avonturenroman. In de pauze moet ze het verhaal aan haar veertienjarige zoon Dima uitleggen. Dima groeit op in een totaal andere wereld. Het gezin Zjirov is in 1994 naar Nederland geëmigreerd en kreeg in 2000 een Nederlands paspoort.
Lees het hele artikel

Omhoog

Op zoek naar de besten onder de Russische jeugd

René Does

Een aspect van het hervormingsproces in Rusland dat de gemoederen daar sterk beroert maar in het Westen nauwelijks aandacht krijgt, is de hervorming van het onderwijs. De jarenlange experimentele fase nadert langzamerhand zijn einde. Vanaf het school- en studiejaar 2004-2005 moet het hervormde onderwijsstelsel zijn beslag krijgen. Een tussenbalans van de Russische onderwijshervorming.

De Russische onderwijsautoriteiten hopen met de hervorming verschillende doelen te bereiken, waaronder hogere kwaliteit, betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt, betere toegankelijkheid en meer mobiliteit. Ook Rusland wil in de toekomst mondiaal een woordje meespreken in de nieuwe kenniseconomie, die in Rusland 'informatie-economie' (informatsionnaja ekonomika) wordt genoemd.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Russisch leven'

In de rubriek 'Russisch leven' worden korte nieuwsberichten uit Russische kranten en weekbladen weergegeven. Het gaat om zaken die de Nederlandse kranten gewoonlijk niet halen, maar wel inzicht geven in het Russisch bestaan.

VROUWENLICHAAM
Ook in Rusland worden de vrouwenlichamen steeds mooier. Dat is niet zomaar een opvatting, dat is te meten. Het gemiddelde vrouwenlichaam wordt langer en geprononceerder. In de afgelopen dertig jaar zijn de Russische vrouwen gemiddeld zes centimeter langer geworden, hun taille is geslonken van 81,3 naar 78,6 centimeter en hun benen zijn gemiddeld vier centimeter langer geworden.

Er komen steeds meer 'lange vrouwen', dat wil zeggen vrouwen langer dan 1,76 meter. Russische meisjes van 18 en 19 jaar zijn nu gemiddeld 166 centimeter lang; in 1975 was dat nog 161,8 centimeter. Die 18 en 19-jarige meisjes zijn langer dan hun seksegenoten van 20 tot en met 29 jaar (gemiddeld 164,1 centimeter), die weer langer zijn dan de vrouwen van 30 tot en met 39 jaar (gemiddeld 162,3 centimeter).

Troed, 3-9-2003

Lees de hele rubriek

Omhoog

Inhoudsopgave nr.6 (december) 2003

onderwijssamenwerking

Overwegingen bij de jaarwisseling

tradities

Elke dag oud en nieuw

B.Ú.É.K.

Geforceerde herleving van joodse traditie

maan

Harry Potter of Dokter Au-doet-pijn

Ghita moet lekker vet worden

Dansende geiten en beren

Een karper in de badkuip

Veselé Vianoce

Blijven zitten aan de kerstdis

Kerstkribben uit Krakau

Russische estrada blijft geliefd

Verkouden? Knoflook, ui en theeketel volstaan

In de Russische keuken gaat niets verloren

De mythe van het zwarte goud

De 'smerige dagen' van Bulgarije

De mannen leiden in Servië de kerstrituelen

Katholiek Kroatië heeft lange kerstperiode

boekbesprekingen

Architectures of Russian identities: 1500 to the present

Cinema of the other Europe. Industry and artistry of East Central Europe

Een Hollandse romance

De Goden hebben honger

agenda

B.Ú.É.K

László Marácz

In Hongarije zijn de feestdagen in december met veel tradities omgeven. Zeker op het platteland worden ze steevast in ere gehouden.

De voorbereidingen op het kerstfeest beginnen ver vóór Kerstmis, zeker op het overwegend katholieke platteland, waar de kinderen tijdens de Advent samen met de pastoor een opvoering van het kerstverhaal instuderen. Dit gebruik wordt Bethlemezés genoemd en gaat terug op de middeleeuwse christelijke mysteriespelen. Het is de bedoeling dat het kerstverhaal met liederen, gedichten en geestige dialogen op vermakelijke wijze wordt opgevoerd.
Lees het hele artikel

Omhoog

Harry Potter of Dokter Au-doet-pijn

Nieuwe en oude Russische kinderboeken

Pauline Michgelsen

Net zoals in duizenden andere boekhandels wereldwijd, wordt ook in de Moskouse boekhandels de verschijning van het vijfde deel in de Harry Potter-reeks groots aangekondigd. De vertaling van Garri Potter i orden Feniksa wordt 7 februari 2004 verwacht, maar iedereen kan vast intekenen. De eerdere delen liggen vlak bij de kassa. Rusland heeft een rijke traditie van kinderliteratuur.

Iets verderop liggen de vertalingen van de eerste twee kinderboeken van Madonna. Hoewel de nieuwe activiteit van deze popster in het algemeen weinig enthousiast is ontvangen, worden haar boeken in grote getale gedrukt.
Lees het hele artikel

Omhoog

Ghita moet lekker vet worden

Vlad Nicolae

Hoewel de overgrote meerderheid van de Roemenen orthodox christelijk is, wordt Kerstmis 'gewoon' op zijn West-Europees gevierd op 25 december en niet, zoals door de Russen of de Serviërs, dertien dagen later. Slechts een klein aantal Roemenen viert het nog op basis van de oude orthodoxe kalender, volgens 'de oude stijl'. Hoe dan ook, de nadering van Kerstmis betekent dat de laatste dagen van Ghita aangebroken zijn.

Tijdens de feestdagen neemt het eten en drinken met familie en vrienden een belangrijke plaats in. Vrouwen brengen dagenlang in de keuken door met voorbereidingen zodat met kerst de tafel vol is met zoveel mogelijk traditionele gerechten, voor een belangrijk deel gemaakt uit varkensvlees. Waar de Nederlander zijn gasten kan uitnodigen om te gourmetten bij het kerstdiner is het vooralsnog uitgesloten dat de Roemeen daarmee weg zou kunnen of willen komen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Verkouden? Knoflook, ui en een theeketel volstaan!

Greetje van der Werf

De Rossijskaja Gazeta (Russische Krant) publiceerde onlangs een groot artikel dat begon met de klacht dat als Russen tegenwoordig verkouden zijn, ze onmiddellijk naar de apotheek hollen om een modieus anti-verkoudheidsmiddel te eisen. 'Maar', zo merkte de krant op, 'we vergeten helemaal dat onze ouders en grootouders het zonder alle moderne druppels en sprays moesten doen, en die overleefden toch ook, anders waren wij er niet geweest…' Hierbij een greep uit de vele oude Russische volksgeneeswijzen om een verkoudheid te bestrijden.

Bij een beginnende verkoudheid is het goed om je handpalmen en voetzolen in te wrijven met knoflook, wollen sokken aan te trekken en in bed te gaan liggen, waarbij de handen de hele nacht onder de dekens moeten blijven. Je kunt ook je handen ongeveer tien minuten in warm water houden en vervolgens inwrijven met appelazijn. Mosterdzaadjes in je sokken en dan lekker onder de wol kruipen, kan ook.
Lees het hele artikel

Omhoog

In de Russische keuken gaat niets verloren

Greetje van der Werf

De Russische keuken is een boerenkeuken, waarvan de gerechten al eeuwenlang van generatie op generatie worden doorgegeven. De ingrediënten en het sobere, maar voedzame karakter ervan komen aardig overeen met de traditionele Hollandse keuken. Een bijdrage over de Russische culinaire traditie.

Als mijn Russische vriendin Ira overkomt gaat ze altijd voor mij koken. Ik ben gek op Russisch eten, maar bij mij smaakt het nooit écht Russisch, ook al volg ik precies de aanwijzingen van het recept. Wat overigens niet meevalt, want in de Russische kookboeken staat hetzelfde recept telkens anders vermeld. Dat is logisch: Rusland is zo uitgestrekt dat er heel veel plaatselijke varianten op hetzelfde recept zijn, afhankelijk van wat er bijvoorbeeld plaatselijk verbouwd kan worden.
Lees het hele artikel

Omhoog

De mythe van het zwarte goud

Koos Boertjens

Lang voordat kaviaar als delicatesse doordrong tot de internationale jetset waren de zwarte eitjes van de steur in Rusland voedsel voor de gewone man. Tegenwoordig schuilt achter de mythe van glamour en pracht een tragische wereld van stroperij, economische malaise en corrupte overheden.

In het onlangs vertaalde Kaviaar. De vreemde geschiedenis en onzekere toekomst van `s werelds meest begeerde delicatesse van Inga Saffron en The taste of dreams. An obsession with Russia and caviar van Vanora Bennet worden de vele aspecten van de ge-schiedenis van de Russische kaviaar beschreven.
Lees het hele artikel

Omhoog

De mannen leiden in Servië de kerstrituelen

Tijana Prokic

Toen mij gevraagd werd een stukje voor Ablak te schrijven over Servische kersttradities, wist ik meteen dat mijn kennis van dit onderwerp bij lange na niet toereikend was om het meteen op te schrijven. Ik ben opgegroeid in communistisch Joegoslavië, een kerk was voor ons niet meer dan een bezienswaardigheid.

Wij vierden de Dag van de Arbeid en de Dag van de Republiek en kregen cadeautjes van Vadertje Vorst (Deda Mraz) om het begin van het nieuwe jaar te vieren. Mijn opa verafschuwde kerstbomen omdat ze hem aan de Duitse bezetting herinnerden, dus hadden wij nooit een kerstboom.
Lees het hele artikel

Omhoog